OPINIE - Wat is de wetenschap achter vriendschap? Student-assistent Iris Korvemaker gaat op zoek naar de veranderingen in vriendschap door de tijd heen. Veranderen onze vriendschappen door de opkomst van Facebook en andere digitale communicatiemiddelen? Iris laat het internet zo min mogelijk haar vriendschappen beïnvloeden.
Technologie komt van pas bij alle facetten in het leven. De NS-app helpt mij om de snelste verbinding te vinden tussen Utrecht en de woonplaats van mijn ouders, de Runkeeper-app houdt mij tijdens het rennen op de hoogte van mijn gemiddelde tempo, met NU.nl mis ik geen nieuws en Tinder koppelt mij aan de eventuele liefde van mijn leven. Waarom heb ik dan geen app die mij helpt met het kiezen van de juiste vrienden? Nou ja, nóg niet, want sinds dit jaar is er de app Pplkpr (peoplekeeper). Ik kan opgelucht ademhalen.
Voor wie klopt jouw hart sneller?
Pplkpr analyseert je vriendschappen door je hartslag te meten wanneer je met je vrienden aan het kletsen bent. Heb je een snelle hartslag, dan ben je misschien wel opgewonden of juist boos, terwijl een rustige hartslag aangeeft dat je heel relaxt bent met die vriendin of vriend. De app geeft advies over welke mensen je vaker zou moeten zien, en met wie je beter het contact kan verbreken. Ik ben nog sceptisch over deze nieuwe app. Voor mij is vriendschap iets wat vooral draait om gevoel. Door het ‘meten’ van vriendschap gaan we ons misschien minder focussen op het gevoel en gaat een stukje authenticiteit van vriendschap verloren. Toch rijst de vraag hoe technologie en internet onze vriendschappen veranderen.
Geen échte vrienden op Facebook
Facebook is ontworpen om mensen te verbinden, maar niet iedereen staat te juichen bij de digitalisering van vriendschap. Volgens filosofen Dean Cocking en Steve Matthew kan via internet geen diepe vriendschap bestaan. Oprechte, onopgesmukte zelfexpressie tussen mensen is essentieel voor een hechte vriendschap. Communicatie via internet belemmert dit. Online kan je je eigen ‘ik’ volledig controleren en construeren, terwijl dit in de ‘echte’ wereld niet mogelijk is. Juist door je onvolmaaktheden – je rode hoofd, je gestotter, je flap-uits – laat je jezelf zien. Deze wederzijdse onthullingen en uitdrukkingen geven een vriendschap diepte.
Wie helpt je als je in de put zit?
Kan je wel van vriendschappen spreken via Facebook? Sommigen hebben meer dan duizend vrienden op Facebook, maar wat betekent die vriendschap? Er was grote verbazing toen een vrouw op Facebook zelfmoord aankondigde. Wie van haar 1082 vrienden schoot haar te hulp? Helemaal niemand. Het gaat hier om zeer ernstige problemen, maar je kan via het internet kennelijk niet de juiste steun verwachten. Maar zijn Facebookvriendschappen dan nergens goed voor?
Volgens sociologe prof. dr. Beate Völker kunnen vriendschappen via internet je niet helpen met grote heftige problemen in je leven, maar zijn de vriendschappen via Facebook wel ergens goed voor. Völker maakt een onderscheid tussen zwakke bindingen en sterke bindingen. Sterke bindingen zijn de bindingen die je hebt met vrienden waarmee je moeilijke problemen bespreekt. Zwakkere bindingen zorgen ervoor dat je je verbonden voelt met je omgeving, zonder dat je je diepste wezen op tafel legt. Dit kan door een begroeting van de buurman, maar ook internet kan een middel zijn om zwakke vriendschappen te onderhouden. Volgens Völker wordt het belang van zwakke vriendschappen onderschat. “Zonder zwakke bindingen valt de samenleving uit elkaar. Binnen een gesloten netwerk heeft men geen alternatieven voor contact, en kan je sneller vereenzamen dan in een open netwerk dat veel vertakkingen heeft en dat met andere netwerken overlapt.”
Wie geef jij aandacht?
Als je denkt aan een leuke herinnering met een vriend of vriendin, dan kom je waarschijnlijk niet met ‘dat ene leuke online gesprek’. Bij face to face-contact beleef je wat samen, zit je op een terrasje en zie je allebei ‘die ene leuke jongen of dat knappe meisje aan de overkant’. De tijd die we nu online besteden, gaat af van de face to face contacten. We kunnen onze tijd helaas niet dubbel besteden. Er is nog niet veel te zeggen over de gevolgen hiervan, omdat de verandering langzaam gaat en die moeilijk te onderzoeken is. Wel merk ik dat als ik in een goed gesprek ben met een vriendin en een Snapchat het gesprek even onderbreekt, het lastiger is om de conversatie op dezelfde voet door te zetten.
Fysiek contact
Filosoof Marjolein Lanzing vindt de Facebookcontacten zorgelijk. Volgens Lanzing mist er een grote stap bij online contact, die cruciaal is voor een goede vriendschap. De netwerkomgeving leent zich niet voor kritische zelfreflectie. Lanzing: “Als jij na een relatiebreuk niet je vriendin opbelt, maar het nieuws op Facebook zet, krijg je sympathie: “Ah, wat vervelend” of “Sterkte!”, maar je krijgt geen spiegel voorgehouden. Niemand zegt dat de relatie toch al ongezond was en dit misschien geen slechte uitkomst is.”
Prof. dr. Sherry Turkle (Social Studies of Science and Technology, MIT) spreekt in haar TEDtalk ‘Alone together’ over de angst om offline een gesprek aan te gaan, omdat we dan niet meer onszelf kunnen ‘bewerken’ tegenover de ander. Online kan je nadenken over wat je zegt, maar offline kan je haperen, stotteren, of je verspreken. Uiteindelijk kunnen té veel online contacten zorgen voor vereenzaming volgens Turkle. Ook antropoloog Robin Dunbar denkt dat we onderschatten hoe belangrijk aanraking is in de sociale wereld: “Words are easy. But the way someone touches you, even casually, tells you more about what they’re thinking of you.”
Ik denk dat we daar ons meer bewust van moeten worden. Een warme knuffel krijg je niet via Skype, een traan lees je niet door de letters heen. Ik probeer het internet zo min mogelijk mijn vriendschappen te laten beïnvloeden. De app pplkpr heb ik nog niet gedownload en dat ga ik voorlopig ook niet doen!
Dit blog verscheen eerder op Studium Genereale Utrecht.
Reacties (5)
Leuk verhaal, maar naar wat ik begrijp kannibaliseert social media vooral TV, of wordt het tegelijkertijd gebruikt met TV. Dat zou betekenen dat je gaat van een situatie van “geen sociale contacten” naar een situatie waarin je je zwakke sociale netwerk onderhoudt. Winst toch?
Ik ben waarschijnlijk niet helemaal representatief, maar dat is ook wel wat ik zie. Daarnaast zie ik niet dat sociale contacten in de plaats komen van real life sociale contacten.
Kinderen. Daar zouden ze eens wat aan moeten doen qua sociale contactenkillers. Dodelijk, die wezentjes.
De schrijver van dit artikel maakt een grote fout: Hij of zij vereenzelfigd Facebook met Internet. Ten onrechte.
Sociale netwerkapplicaties gebaseerd op tekst, foto en video kunnen individuen inderdaad niet gevoelsmatig dichter bij elkaar brengen. Daar worden de zintuigen nu eenmaal niet voldoende voor geprikkeld in dergelijke omgevingen.
Hoe anders is dat bij digitale omgevingen welke middels een door de gebruiker bestuurde figuur worden betreden. Niet alleen ziet de gebruiker zichzelf visueel gerepresenteerd terug op het scherm van de ander, ook wordt zijn eigen brein getruukt door de figuur van de ander, die hij of zij op het eigen scherm ziet.
Hierdoor is intimiteit opeens wel mogelijk tot op zekere hoogte en dat is dan ook de reden dat men in zulke omgevingen wel langdurige vriendschappen kan sluiten en zelfs liefde kan vinden.
Inmiddels zijn dit soort omgevingen tezamen groter dan het www of hollywood.
Het internet bestaat dus uit meer dan facebook, en het is een zeer beperkte kijk op de mogelijkheden van moderne technologie om mensen dichter tot elkaar te brengen om dat gelijk te stellen aan facebook gebruik.
Alleen waar voor mensen die al veel contacten hadden,
Je hebt ook mensen die in pre-internettijd niet meer de straat op kwamen en een sociale fobie hebben of slecht ter been zijn of depressief of verlegen of gepest op school, weet ik veel.
@1 kinderen zijn juist contactenveroorzakers. een prachtig excuus voor een saai gesprek. net als het weer, roken en vertraagde treinen, verkeerd bezorgde post, files, het koffiezetapparaat. Als iedereen een telefoon heeft en niks meer misgaat, dan praat niemand met elkaar en worden we allemaal japanner. Je kan dan gelukkig wel apps downloaden om die taal snel te leren.
Niet onwaar maar wel eenzijdig.
Hoe je internet, facebook enz gebruikt is individueel verschillend.
Persoonlijk heb ik niet die ervaring, ik heb om te beginnen via facebook oude vriendschap kunnen hernieuwen, ik heb meer dan eens serieuze aandacht en feedback gekregen over iets waar ik echt mee zat van verweg chatvrienden en facebook vergemakkelijkt communicatie ( afspreken, doorgeven van info en foto’s)met een aantal van mijn realtime connecties.
@3:
Alleen met nieuwe mensen. Met vrienden zonder kinderen is het meer zoiets als rollende stofbollen en starende ogen.
Qua contact met buurtbewoners vermoed ik dat een hond net zo goed werkt. Een stuk goedkoper, maar zieliger, want daar hebben ze geen crèche voor.