Wetenschap Archives - Pagina 17 van 158

Waan van de dag

Vrouwen in de wetenschap

13 mei 2015 , 19:12 , door frankw

Het is vaker aan bod geweest, maar het lage aantal vrouwelijke toppers in de wetenschap (hoogleraren bijvoorbeeld) is naar mijn stellige mening mede het gevolg van een hele serie subtiele en onbedoelde acties die uiteindelijk tegen vrouwen spelen.

Een mooi voorbeeld is de manier waarop aanbevelingsbrieven worden geschreven. Die zijn in de Angelsaksische wereld belangrijk voor de kans van slagen van een kandidaat.

Such letters often have more impact than grades or test scores at the graduate level, where factors such as initiative, hard work, creativity, independence, problem-solving ability, and teamwork are prized skills. Well-crafted, honest letters help in determining whether a candidate is a good fit.

Lezen: De BVD in de politiek, door Jos van Dijk

Mededeling

Tot het eind van de Koude Oorlog heeft de BVD de CPN in de gaten gehouden. Maar de dienst deed veel meer dan spioneren. Op basis van nieuw archiefmateriaal van de AIVD laat dit boek zien hoe de geheime dienst in de jaren vijftig en zestig het communisme in Nederland probeerde te ondermijnen. De BVD zette tot tweemaal toe personeel en financiële middelen in voor een concurrerende communistische partij. BVD-agenten hielpen actief mee met geld inzamelen voor de verkiezingscampagne. De regering liet deze operaties oogluikend toe. Het parlement wist van niets.

Foto: copyright ok. Gecheckt 09-02-2022

Verliezers zetten hoger in

6 mei 2015 , 15:30 , door Eva van den Broek

COLUMN - Met een vriend van mij ga ik vaak uit eten. De wijn die daarmee vaak gepaard gaat maakt het lastig om te onthouden wie de vorige keer de rekening betaald heeft. Daarom hebben we een systeem bedacht dat in principe eerlijk is: ik gooi een muntje op, bij kop betaal ik, bij munt betaalt hij. Maar sinds de introductie van dit systeem ben ik nu zeven achtereenvolgende keren de sjaak geweest, tot groot leedvermaak van de vriend. Daarom heb ik voorgesteld om de volgende keer naar een duurder restaurant te gaan. Een oude casinotruc: steeds minstens dubbel inleggen, dan speel je op enig moment wel weer quitte.

Nu blijkt uit onderzoek dat ik niet de enige loser ben die na verlies zijn inzet verhoogt. Het was al bekend dat boosheid leidt tot het nemen van grotere risico’s – ik ben inderdaad not amused dat mijn restaurantvriend zo’n plezier heeft in mijn pech. Nieuws is dat ook het verliezen van een wedstrijd aan kan zetten tot het verhogen van je inzet, zelfs zonder dat die inzet je verlies weer kan compenseren. Na een wedstrijdje sommen maken werd aan een derde van deelnemers eerlijk verteld dat ze gewonnen hadden, aan een derde dat ze verloren hadden, en aan een derde helemaal niets. Puur het verliezen zette mannen ertoe aan om in een volgend spel grotere risico’s te nemen. De Zwitsers/Nederlandse econoom die dit aantoont, Thomas Buser, laat zien ik als vrouw dus een uitzondering daarin ben.

Foto: copyright ok. Gecheckt 09-02-2022

Vrouwen presteren slechter door ranglijsten

22 april 2015 , 15:30 , door Eva van den Broek

COLUMN - Hoe krijg je meer vrouwen in de boardroom? Niet door ranglijsten te maken, suggereert een nog niet gepubliceerd artikel.

Vrouwen kiezen minder vaak dan mannen voor competitieve spelletjes en carrières. Zo is maar 11% van de leden van raden van commissarissen vrouw. Deels komt dat doordat mannen zichzelf nog meer overschatten dan vrouwen, en daarom verwachten het beter te doen dan anderen. Maar zolang er geen prijzen of bonussen te winnen vallen, bestaan er weinig systematische verschillen tussen de prestaties van mannen en vrouwen. Stimuleer die vrouwen dus flink om wél de competitie aan te gaan, zou je zeggen.

Maar nu blijkt dat alleen al de dreiging van vergelijking met anderen vrouwen slechter laat presteren.

De onderzoekers lieten 147 Spaanse proefpersonen flink zweten. Een deel van hen moest sommen oplossen, met een beloning voor iedere juist opgeloste som. Daaruit bleek geen verschil in prestatie tussen mannen en vrouwen- vrouwen deden het zelfs (verwaarloosbaar) beter dan mannen. De tweede groep moest na afloop hun score en hun positie op de ranglijst hardop voorlezen aan een andere proefpersoon. In de derde groep moest elke deelnemer zijn score, maar niet zijn positie op de ranglijst, aan een aparte persoon voorlezen. Die luisteraar kon dus niet vergelijken wie het beste gepresteerd had.

Lezen: Mohammed, door Marcel Hulspas

Mededeling

Wie was Mohammed? Wat dreef hem? In deze vlot geschreven biografie beschrijft Marcel Hulspas de carrière van de de Profeet Mohammed. Hoe hij uitgroeide van een eenvoudige lokale ‘waarschuwer’ die de Mekkanen opriep om terug te keren tot het ware geloof, tot een man die zichzelf beschouwde als de nieuwste door God gezonden profeet, vergelijkbaar met Mozes, Jesaja en Jezus.

Mohammed moest Mekka verlaten maar slaagde erin een machtige stammencoalitie bijeen te brengen die, geïnspireerd door het geloof in de ene God (en zijn Profeet) westelijk Arabië veroverde. En na zijn dood stroomden de Arabische legers oost- en noordwaarts, en schiepen een nieuw wereldrijk.

Carrière maken in de wetenschap

10 april 2015 , 19:27 , door Jaap Walhout

Al tien jaar geleden gemaakt, maar nu pas online: een korte docucomedy van de staf van John Hopkins University over carrière maken in de wetenschap. Hoewel komisch bedoeld, lijkt met name de formule om promotie te kunnen maken erg realistisch.

Foto: copyright ok. Gecheckt 09-02-2022

Caveat Lector

15 april 2015 , 16:00 , door Joël van der Weele

Leest u graag de wetenschapskaternen van kranten en tijdschriften voor de laatste weetjes? Dan leest u voor een groot deel statistische ruis, ondanks een aantal recente replicatie-impulsen in de wetenschap.

2015 is de tiende verjaardag van het welluidende artikel “Why most published research findings are false” van professor Ioannides. Hij laat zien dat een combinatie van (te) kleine steekproeven en statistisch gesjoemel ertoe leidt dat veel experimentele resultaten berusten op toevalstreffers. Eén belangrijke reden is dat het vinden van een effect van een bepaald medicijn, onderwijsmethode of subsidie veel spannender en verrassender is dan de absentie ervan.

Onderzoek met positieve resultaten komt daarom in veel betere tijdschriften – en in populair wetenschappelijke bladen. Onderzoekers gebruiken daarom, soms onbewust, allerlei technieken om de effecten groter te laten lijken, of rapporteren alleen de ‘gelukte’ studies, een fenomeen genaamd publication bias. Een teken dat Ioannides het bij het rechte eind heeft, is dat replicatiestudies bijna altijd kleinere effecten vinden dan het origineel. Veel resultaten “verdwijnen” dus simpelweg na een korte initiële hype.

Na Ioannides’ artikel werden wetenschappers op allerlei vakgebieden behoorlijk nerveus over wat ze eigenlijk weten. Om daarover duidelijkheid te verschaffen is er het laatste decennium een aantal grote replicatieprojecten gestart. Het Open Science Reprodicibility Project heeft doet replicaties op het gebied van kankeronderzoek en sociale psychologie. Een andere organisatie, de Open Science Collaboration heeft 13 veel geciteerde sociaalpsychologische onderzoeken gerepliceerd. Ze vond een replicatiepercentage van 77%, hoger dus dan Ioannides voorspelde. De komende projecten zullen moeten uitwijzen of deze score overeind blijft.

Foto: Harald Groven (cc)

Waarom lezen?

14 april 2015 , 08:00 , door Marc van Oostendorp

COLUMN - Waarom zou je boeken lezen? Daarover las ik dit weekeinde twee volkomen tegenovergestelde beschouwingen – een van een schrijver en een van twee populaire media psychologen.

De schrijver was Christiaan Weijts in zijn column in De Groene (€) vraagt hij zich af hoe het komt dat moderne romanciers schrijven alsof het modernisme nooit heeft bestaan. Woolf, Proust, Joyce, het zijn ‘onnavolgbare eilanden’ gebleven, terwijl bijvoorbeeld de beeldende kunst sinds Matisse en Picasso onherroepelijk veranderd is.

Hoe komt dat? Misschien, schrijft Weijts, wordt de literatuur niet werkelijk als kunstvorm gezien. Er worden sinds het kubisme nog steeds “landschappen en bloemstukken” geschilderd, maar die worden niet meer als kunst gezien. Terwijl het realisme in de roman ook na Paul van Ostayen nog steeds “op het plankje literatuur” wordt geplaatst.

Maar waarom zou dat dan zo zijn? Dat vertelt Weijts niet.

Een voor de hand liggende verklaring lijkt mij dat de literatuur op een heel ander economisch model gebaseerd is dan de beeldende kunst. Een kunstenaar heeft maar één rijke fijnproever nodig om zeer veel geld te kunnen verdienen, maar een schrijver moet honderdduizenden kopers over de streep trekken. Dat maakt de literatuur, lijkt mij, vanzelf een veel behoudender kunstvorm. (Of in ieder geval de romankunst; aan de dichtkunst, die toch niemand leest, is het modernisme zeker niet voorbijgegaan.)

Lezen: Het wereldrijk van het Tweestromenland, door Daan Nijssen

Mededeling

In Het wereldrijk van het Tweestromenland beschrijft Daan Nijssen, die op Sargasso de reeks ‘Verloren Oudheid‘ verzorgde, de geschiedenis van Mesopotamië. Rond 670 v.Chr. hadden de Assyriërs een groot deel van wat we nu het Midden-Oosten noemen verenigd in een wereldrijk, met Mesopotamië als kernland. In 612 v.Chr. brachten de Babyloniërs en de Meden deze grootmacht ten val en kwam onder illustere koningen als Nebukadnessar en Nabonidus het Babylonische Rijk tot bloei.

Waan van de dag

Minder vakbonden in een land betekent meer inkomen bovenste 10%

10 maart 2015 , 16:41 , door Steeph

Minder vakbonden in een land betekent meer inkomen bovenste 10%. Kortom, afschaffen dus.

Succes imiteren loont niet

8 april 2015 , 15:30 , door Eva van den Broek

COLUMN - Er zijn veel verschillende manieren om een nieuwe vaardigheid te leren. Zelf uitproberen, en in allerlei al gemaakte valkuilen vallen, is er één van. Maar de menselijke hersenen zijn groot geworden met ‘sociaal leren’: afkijken wat anderen in dezelfde situatie doen. Uit een pas gepubliceerd onderzoek blijkt dat het nogal wat uitmaakt hoe we precies afkijken: bij iedereen, of bij de meest succesvolle mensen?

Drie Nederlandse onderzoekers lieten 200 proefpersonen in groepen van vijf een serie spellen spelen, waarmee ze gemiddeld zo’n 70 euro konden verdienen. Een van die spellen was een sociaal dilemma. Daarin kun je ofwel samenwerken, waardoor de groepsverdiensten omhoog gaan; of ‘freeriden’, waardoor je eigen inkomsten stijgen ten koste van de groep. Na iedere ronde konden de spelers kiezen welke informatie ze wilden opvragen: wat hun groepsgenoten gedaan hadden, of wat ze verdiend hadden (en wat ze gedaan hadden om dat te verdienen). Afkijken mocht, maar kostte geld, dus de proefpersonen dachten wel even na voordat ze die informatie opvroegen.

Er bleken duidelijke verschillen te bestaan in hoe mensen het spel leerden. Zo’n 40 procent van de mensen vroeg voornamelijk informatie op over wat hun groepsgenoten deden, zonder dat ze wilden weten hoeveel hun acties hadden opgeleverd (de conformeerders). 20 procent keek systematisch naar wat wat anderen verdienden, en deden de beste daarvan na (de succes-imiteerders). Dat klinkt vergezocht, maar wie weet vragen bankiers ook wel naar elkaars bonus. Welke van die twee leerstrategieën de deelnemers toepasten bleek onveranderlijk. Ook een maand later, toen dezelfde deelnemers werd gevraagd om aan een ander experiment mee te doen, vroegen ze om dezelfde soort informatie als eerst. Maar welke informatie leverde het meeste op?

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Mooie verhalen

12 maart 2015 , 19:00 , door Jona Lendering

COLUMN - Onlangs lunchte ik in de Brakke Grond met Peter Tomson, de auteur van ‘Als dit uit de hemel is…’ Jezus en de schrijvers van het Nieuwe Testament in hun verhouding tot het Jodendom (1997). Ik heb het boek kort nadat het was verschenen twee keer achter elkaar gelezen. Het maakt elke lezer enthousiast voor de wereld van het antieke jodendom en ik was blij de auteur nu eens te ontmoeten.

Enthousiast: zo zou ik graag altijd zijn als het gaat over de wetenschap. Stiekem ben ik gewoon mijn leven lang Kijk-lezer gebleven: mooie verhalen over onderzoek, altijd positief van toon, waar je vrolijk van werd. De wereld is prachtig en het geweldige ervan is, om Sagan te parafraseren, dat er om elke hoek steeds weer iets nieuws ligt, klaar om te worden ontdekt.

Ik streef ernaar dat over te dragen en soms lukt dat ook. Op mijn persoonlijke blog is dit een van de best bezochte pagina’s: niet omdat Julius Caesar zo interessant is, maar omdat mensen zien hoe wetenschappers tegen een probleem aanlopen (de prioriteit van het archeologische of het tekstuele materiaal) en twee theorieën opstellen, waarbij uiteindelijk de empirie helpt beslissen. Niks vind ik fijner om uit te leggen dan een puzzel en ik loop inmiddels lang genoeg mee om te weten dat mensen ook graag dat soort verhalen lezen of horen.

Lezen: Venus in het gras, door Christian Jongeneel

Mededeling

Op een vroege zomerochtend loopt de negentienjarige Simone naakt weg van haar vaders boerderij. Ze overtuigt een passerende automobiliste ervan om haar mee te nemen naar een afgelegen vakantiehuis in het zuiden van Frankrijk. Daar ontwikkelt zich een fragiele verstandhouding tussen de twee vrouwen.

Wat een fijne roman is Venus in het gras! Nog nooit kon ik zoveel scènes tijdens het lezen bijna ruiken: de Franse tuin vol kruiden, de schapen in de stal, het versgemaaide gras. – Ionica Smeets, voorzitter Libris Literatuurprijs 2020.

Lezen: Venus in het gras, door Christian Jongeneel

Mededeling

Op een vroege zomerochtend loopt de negentienjarige Simone naakt weg van haar vaders boerderij. Ze overtuigt een passerende automobiliste ervan om haar mee te nemen naar een afgelegen vakantiehuis in het zuiden van Frankrijk. Daar ontwikkelt zich een fragiele verstandhouding tussen de twee vrouwen.

Wat een fijne roman is Venus in het gras! Nog nooit kon ik zoveel scènes tijdens het lezen bijna ruiken: de Franse tuin vol kruiden, de schapen in de stal, het versgemaaide gras. – Ionica Smeets, voorzitter Libris Literatuurprijs 2020.