Herstelbetalingen?

Verdienen zwarte Amerikanen herstelbetalingen voor hun eeuwenlange uitbuiting en exploitatie? Deze vraag is nu weer even actueel. Afgelopen week heeft dit artikel, 'The Case for Reparations' van Ta-Nehisi Coates in The Atlantic veel stof doen opwaaien in de Amerikaanse blogosphere. (Het verhaal is absoluut de moeite waard. Lees het dus helemaal.) In dit artikel laat Coates overtuigend zien hoe de zwarte bevolking van de VS – ook nadat de slavernij werd afgeschaft – stelselmatig bleef worden uitgebuit. Het is daarom tijd, zo meent Coates, om het eindelijk eens over herstelbetalingen te hebben.

Door: Foto: Penn State Special Collections (cc)
Quote du Jour

Quote du jour | Objective history

, door

Mr Baptist has not written an objective history of slavery. Almost all the blacks in his book are victims, almost all the whites villains. This is not history; it is advocacy.

Een recensent van The Economist vindt het boek The Half Has Never Been Told: Slavery and the Making of American Capitalism van historicus Edward Baptist onvoldoende objectief.

Een lichtpuntje: inmiddels heeft The Economist de dwalingen zijns weegs ingezien.

Lezen: Bedrieglijk echt, door Jona Lendering

Mededeling

Bedrieglijk echt gaat over papyrologie en dan vooral over de wedloop tussen wetenschappers en vervalsers. De aanleiding tot het schrijven van het boekje is het Evangelie van de Vrouw van Jezus, dat opdook in het najaar van 2012 en waarvan al na drie weken vaststond dat het een vervalsing was. Ik heb toen aangegeven dat het vreemd was dat de onderzoekster, toen eenmaal duidelijk was dat deze tekst met geen mogelijkheid antiek kon zijn, beweerde dat het lab uitsluitsel kon geven.

Foto: copyright ok. Gecheckt 26-09-2022

Moderne slavernij in Sudan

, door

ACHTERGROND - De VPRO zendt sinds afgelopen weekend een nieuwe serie O’Hanlons Helden uit, waarin avonturier Redmond O’Hanlon in de voetsporen treedt van zijn 19e-eeuwse helden. Samen met VPRO Grenzeloos maakte Sargasso een multimediaal achtergrondverhaal bij aflevering 2, die focust op moderne slavernij in Sudan.De gekleurde blokken zijn als audiofragment te beluisteren.

De Haagse dames Tinne reisden in de 19e eeuw van Egypte naar Sudan. Tijdens hun tocht ontdekten Alexandrine, haar moeder en hun gevolg dat er een grootse slavenmarkt bestond in Sudan. Ze kochten er zelf tientallen.

In het tweede deel van zijn achtdelige serie reist Redmond O’Hanlon in hun voetsporen door die regio. Hij spreekt met Sudanezen die als slaaf in het noorden hebben gewerkt en bezoekt het gebied waar destijds de meeste slaven werden geronseld: het zuiden. De inwoners uit het zuiden werden door nota bene hun eigen (Arabische) landgenoten uit het noorden als slaaf verkocht aan bijvoorbeeld Egyptenaren, de Nubiërs, Berbers en Arabieren. Volgens Sudan-kenner Nico Plooijer van IKV-Pax Christi zijn de verhoudingen tussen beide bevolkingsgroepen altijd ongelijk geweest waardoor zoiets als slavernij ook zo lang straffeloos kon doorgaan in Sudan.

Een belangrijk element is racisme. Tijdens eerdere overheersingen van Egyptenaren werd Zuid-Sudan gebruikt als wingewest voor ivoor en slaven. Je hebt veel mensen in het noorden die naar donkere mensen kijken als slaven. Ze werden niet gezien als gelijkwaardig en zelf voelen ze zich ook tweederangsburgers. Ik denk dat het een heel belangrijke reden is geweest dat zoveel mensen voor de onafhankelijkheid van Zuid-Sudan hebben gekozen.

Foto: OneWorld Nederland (cc)

Excuses voor slavernijverleden houden slavenmentaliteit in stand

, door

OPINIE - De Antilliaanse psychiater Glenn Helberg vraagt blank Nederland de Caribische gemeenschap zijn excuses aan te bieden voor het leed en het onrecht van de slavernij. Alleen zó, betoogt Helberg, kunnen zwarten zich ontdoen van het negatieve zelfbeeld dat blanken hen met die slavernij oplegden. Zulke excuses zijn onzinnig, vindt Bart Voorzanger.

In het Amsterdamse Oosterpark staan zo langzamerhand heel wat beelden en monumenten. Het lelijkste daarvan is zonder twijfel het aluminium figuurzaagsel dat de moord op Theo van Gogh gedenkt; een goede tweede is het slavernijmonument dat vast stijf staat van diepe symboliek, maar dan ook verder nergens van. ’t Is goed zo; akelige gebeurtenissen verdienen geen esthetiek.

Bij dat slavernijmonument wordt vandaag, 1 juli 2013, plechtig herdacht dat Nederland 150 jaar geleden de slavernij afschafte. De weekendkranten stonden dan ook vol stukken over het onrecht van toen en wat dat nu nog voor mensen betekent.

De heer Glenn Helberg, psychiater en voorzitter van het Overlegorgaan Caribische Nederlanders schreef een opmerkelijk stuk in het NRC. Hij vindt dat de nazaten van de slavenhouders hun excuses moeten aanbieden voor de gevolgen die de nazaten van de slaven nu nog altijd van die slavernij ondervinden. Wat hij bedoelt, is overigens net wat anders: hij wil dat blanke Nederlanders, bij monde van hun regering, hun excuses aanbieden aan de zwarte nazaten van slaven. En dat maakt een hoop uit. Nazaten van slaven zijn vaak ook nazaat van slavenhouders; als Helberg bedoelde wat hij schreef, zouden ze zichzelf excuses moeten maken. En geen mens weet welke nu levende blanke Nederlanders slavenhouders onder hun voorouders hebben of zelfs maar hoeveel of hoe weinig dat er zijn. Maar goed, dat zijn details.

Lezen: Mohammed, door Marcel Hulspas

Mededeling

Wie was Mohammed? Wat dreef hem? In deze vlot geschreven biografie beschrijft Marcel Hulspas de carrière van de de Profeet Mohammed. Hoe hij uitgroeide van een eenvoudige lokale ‘waarschuwer’ die de Mekkanen opriep om terug te keren tot het ware geloof, tot een man die zichzelf beschouwde als de nieuwste door God gezonden profeet, vergelijkbaar met Mozes, Jesaja en Jezus.

Mohammed moest Mekka verlaten maar slaagde erin een machtige stammencoalitie bijeen te brengen die, geïnspireerd door het geloof in de ene God (en zijn Profeet) westelijk Arabië veroverde. En na zijn dood stroomden de Arabische legers oost- en noordwaarts, en schiepen een nieuw wereldrijk.

Foto: Francisco Anzola (cc)

Schuld aan slavernij

, door

RECENSIE - In zijn boek ‘Het kasteel van Elmina’ beschrijft Marcel van Engelen de lucratieve Nederlandse slavenhandel in West-Afrika. Hoe schuldig waren wij eigenlijk?

Het kasteel van Elmina van schrijver en journalist Marcel van Engelen vertelt een drievoudig verhaal. Het boek behandelt de geschiedenis van de West-Afrikaanse handelspost Elmina onder Nederlands bewind, de bezoeken die Van Engelen – in navolging van de vroegere Nederlandse handelaren – bracht aan het huidige Ghana en, tenslotte, de uiteenlopende manieren waarop de slavenhandel, de economische kurk waarop Elmina onder de Nederlanders dreef, wordt herinnerd in Nederland, Ghana en door de nabestaanden van de uit Afrika weggevoerde slaven.

In het verlengde van laatstgenoemde kwestie komt ook een schuldvraag om de hoek kijken: in hoeverre waren de activiteiten van Europese slavenhandelaren uitzonderlijk voor de tijd waarin deze plaatsvonden? Is er inderdaad, zoals sommige academici en activisten beweren, sprake geweest van een ‘Afrikaanse holocaust’, waarbij blanke Europeanen complete Afrikaanse samenlevingen wegvaagden in hun genadeloze jacht op financieel gewin?

Elmina

In 1482 bouwden de Portugezen het kasteel São Jorge da Mina (St. Joris van de Mijn) aan de West-Afrikaanse Goudkust. Dit fort werd in 1637 door de Nederlandse Westindische Compagnie op de Portugezen veroverd. Dankzij een onverzadigbare vraag naar arbeidskrachten voor de Nieuwe Wereld, raakte de traditionele West-Afrikaanse goudhandel in de loop van de zeventiende eeuw steeds verder ondergeschikt aan een bloeiende handel in Afrikaanse slaven.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Is ons slavernijverleden erfelijk?

, door

De recente tv-serie over De Slavernij richtte onze aandacht weer eens op een triest stukje vaderlandse geschiedenis. We zijn graag trots op de visionaire waaghalzen die ons land tot een centrum van handel, kunst, en wetenschap maakten, maar de schaduwkanten van hun optreden vergeten we liever. Een voorvader die in slaven handelde is niet echt iets om mee te pronken. Maar hoe zinnig zijn die trots en zijn tegenhanger nu eigenlijk, vraagt Bart Voorzanger zich af.

Slavernij is van alle tijden, is een van de stellingen van de serie. De vraag is wel wat je onder slavernij moet verstaan om het tot iets algemeens te maken zonder dat het ophoudt echt heel erg te zijn. Er is per slot een glijdende schaal van de werkgever die in elk geval onder werktijd een hoop te zeggen heeft over het doen en laten van zijn werknemers, naar de plantage-eigenaar die áltijd álles te zeggen had over als zijn eigendom erkende slaven. Het eerste uiterste is een vrijwel universeel menselijk verschijnsel waarmee zeer velen heel wel kunnen leven, het laatste is even onverdraaglijk als zeldzaam. Ik denk niet dat de programmamakers op relativering uit waren, maar misschien hadden ze zich toch beter kunnen beperken tot een serie over de koloniale plantageslavernij. Naar andere narigheid kijken we dan een andere keer wel weer.

Lezen: Het wereldrijk van het Tweestromenland, door Daan Nijssen

Mededeling

In Het wereldrijk van het Tweestromenland beschrijft Daan Nijssen, die op Sargasso de reeks ‘Verloren Oudheid‘ verzorgde, de geschiedenis van Mesopotamië. Rond 670 v.Chr. hadden de Assyriërs een groot deel van wat we nu het Midden-Oosten noemen verenigd in een wereldrijk, met Mesopotamië als kernland. In 612 v.Chr. brachten de Babyloniërs en de Meden deze grootmacht ten val en kwam onder illustere koningen als Nebukadnessar en Nabonidus het Babylonische Rijk tot bloei.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Koloniale excuses als ijdelheid

, door

Gouden koets (foto: flickr/nico1959)Prinsjesdag in crisistijd, een mooi moment om je druk te maken over een afbeelding op een dik honderd jaar oude koets. Daarop te zien: een jonge koningin Wilhelmina aanvaardt geschenken van haar Surinaamse en Indonesische onderdanen. Inzet van de discussie: hoe we ons het beste schuldig kunnen voelen over die periode, door de afbeelding weg te moffelen of door er juist nadrukkelijk naar te kijken.

Pramoedya Ananta Toer, guerillastrijder tegen de Nederlanders, later politiek gevangene onder het regime van Suharto en Indonesiës belangrijkste schrijver en intellectueel van de twintigste eeuw, zou er vermoedelijk wat genuanceerder tegenaan kijken. In zijn romancyclus rond de jonge nationalist Minke laat hij zijn hoofdpersoon verliefd zijn op de jonge koningin. Een mooi ambivalent beeld. Uiteraard veroordeelt Toer het kolonialisme, maar de eigen machtsstructuren van de Javanen (waar de Nederlanders dankbaar gebruik van maakten) waren ook niet fraai. Zijn eindoordeel is dat de Nederlandse koloniale overheersing veel slechts, maar ook veel goeds gebracht heeft voor Indonesië.

Ook voor de slavenhandel geldt dat het geen cultuur is die door westerlingen naar Afrika gebracht is, maar een bestaande cultuur die door Europese slavenhandelaren werd uitgebuit. Dat betekent niet dat het minder erg was, maar wel dat de daders niet alleen westerlingen waren, maar ook lokale heersers. De pracht en praal van het Ashanti koninkrijk was zelfs grotendeels gebaseerd op slavenhandel.

Lezen: Venus in het gras, door Christian Jongeneel

Mededeling

Op een vroege zomerochtend loopt de negentienjarige Simone naakt weg van haar vaders boerderij. Ze overtuigt een passerende automobiliste ervan om haar mee te nemen naar een afgelegen vakantiehuis in het zuiden van Frankrijk. Daar ontwikkelt zich een fragiele verstandhouding tussen de twee vrouwen.

Wat een fijne roman is Venus in het gras! Nog nooit kon ik zoveel scènes tijdens het lezen bijna ruiken: de Franse tuin vol kruiden, de schapen in de stal, het versgemaaide gras. – Ionica Smeets, voorzitter Libris Literatuurprijs 2020.

Doneer!

Mededeling

Sargasso is een laagdrempelig platform waarop mensen kunnen publiceren, reageren en discussiëren, vanuit de overtuiging dat bloggers en lezers elkaar aanvullen en versterken. Sargasso heeft een progressieve signatuur, maar is niet dogmatisch. We zijn onbeschaamd intellectueel en kosmopolitisch, maar tegelijkertijd hopeloos genuanceerd. Dat betekent dat we de wereld vanuit een bepaald perspectief bezien, maar openstaan voor andere zienswijzen.

In de rijke historie van Sargasso – een van de oudste blogs van Nederland – vind je onder meer de introductie van het liveblog in Nederland, het munten van de term reaguurder, het op de kaart zetten van datajournalistiek, de strijd voor meer transparantie in het openbaar bestuur (getuige de vele Wob-procedures die Sargasso gevoerd heeft) en de jaarlijkse uitreiking van de Gouden Hockeystick voor de klimaatontkenner van het jaar.

Vorige Volgende