Niet zwijgen over ‘de islam’ maar debatteren over de islam

Terrorismedeskundigen zien in de eeuwige discussie over de islam als oorzaak van radicalisering een struikelblok voor terrorismebestrijding. Toch is zo'n discussie hoognodig. Onder moslims zelf dan. ´Als je een wig wilt drijven tussen extremistische moslims en de rest van de samenleving, is het onverstandig om niet-extremistische moslims van je te vervreemden door te doen alsof de islam het probleem is.' - Gerard de Vries, oud-terreurbestrijdingscoördinator van de EU (NRC, 2 april 2016) De boel bij elkaar houden en dan de extremisten isoleren. Het is een nobel streven, vooral voor een terrorismebestrijder. Want als er een 'wig' ontstaat tussen niet-moslims en 'gewone' moslims, hebben de inlichtingendiensten weinig kans om informatie vergaren. En één van de manieren om zo'n wig te voorkomen, aldus De Vries, is te zwijgen over 'de islam'. Net doen alsof extremisme niks met 'de islam' te maken heeft. Of zoals hij het in de NRC formuleerde: we moeten niet 'doen alsof de islam het probleem is.' Maar op deze goedbedoelde redenering valt heel veel af te dingen.

Door: Foto: Kelly Garbato (cc)
Foto: Gini Rometti en Edward Effah. IBM sleept een lucratief contract binnen bij Ghana's Fidelity Bank, dat veilig betalen via smartphones wil uitrollen. (IBMPhoto, 2014) (cc)

Diepere oorzaken van radicalisering, terrorisme en migratie; de rol van ontwikkelingssamenwerking

, door

OPINIE - Ontwikkelingssamenwerking speelt een grote rol in oorzaken van migratie, terrorisme en radicalisering, schrijft Paul Hassing. Sommige staatshoofden suggereerden dat een nieuw Marshallplan voor Afrika nodig is, in plaats van te vervallen in bilaterale projecten.

Nu langzaam maar zeker de damp van de emoties optrekt na de aanslag in Parijs, doet de vraag rijzen welke diepere oorzaken ten grondslag liggen aan de radicalisering. Er bestaat internationaal grote overeenkomst om IS in Irak en Syrië fors aan te pakken om zodoende het ideologische en operationele centrum van de aanslag te elimineren. Indien dat al mogelijk is, zal het de oorzaken van de radicalisering niet wegnemen. Het zal in het beste geval tijdwinst opleveren. Het is niet ondenkbeeldig dat IS – na territoriaal verslagen te zijn, zich daarna transformeert in iets anders. Zoals een deel van Al-Qaida na Afghanistan zich heeft getransformeerd in IS. Tijdswinst die ons de mogelijkheid biedt om de diepere oorzaak van radicalisering aan te pakken, hier in Europa maar ook in ontwikkelingslanden.

Hier in Europa is het nodig introspectie te betrachten hoe we omgaan met grote groepen jongeren in de banlieues, de vraag te stellen waarom zij zich buitengesloten voelen en waarom er zo’n grote afstand bestaat tot politie en maatschappelijke organisatie. Ouders willen niet dat hun opgroeiende kinderen radicaliseren. Ze zien ze liever een plek verwerven in de samenleving, leuk werk vinden en kleinkinderen krijgen. Echter, ze zijn niet in staat om hun zonen en dochters op andere gedachten te brengen. Ze kunnen het niet alleen.

Lezen: Mohammed, door Marcel Hulspas

Mededeling

Wie was Mohammed? Wat dreef hem? In deze vlot geschreven biografie beschrijft Marcel Hulspas de carrière van de de Profeet Mohammed. Hoe hij uitgroeide van een eenvoudige lokale ‘waarschuwer’ die de Mekkanen opriep om terug te keren tot het ware geloof, tot een man die zichzelf beschouwde als de nieuwste door God gezonden profeet, vergelijkbaar met Mozes, Jesaja en Jezus.

Mohammed moest Mekka verlaten maar slaagde erin een machtige stammencoalitie bijeen te brengen die, geïnspireerd door het geloof in de ene God (en zijn Profeet) westelijk Arabië veroverde. En na zijn dood stroomden de Arabische legers oost- en noordwaarts, en schiepen een nieuw wereldrijk.

Waan van de dag

Rotterdam: geen thuisonderwijs vanwege islamitische radicalisering

, door

De pogingen van de gemeente Rotterdam om een eind te maken aan het thuisonderwijs zijn mede ingegeven door angst voor de radicale islam. […[

Acht kinderen zijn op basis van het salafisme, een fundamentalistische stroming in de soennitische islam, vrijgesteld van leerplicht en krijgen thuis les van hun ouders. Het stadsbestuur zegt dat deze kinderen blootstaan aan radicale opvattingen zonder enige vorm van onderwijstoezicht. Zij zouden daardoor een gevaar voor de samenleving kunnen vormen en moeten dus gewoon naar school.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

De radicalisering van Tamerlan Tsarnaev

, door

Wij kennen hen als de ‘Boston Bombers’: Tamerlan en Dzhokhar Tsarnaev lieten in 2013 eigengemaakte bommen ontploffen tijdens de marathon van Boston. Drie mensen kwamen om, enkele honderden raakten gewond. De oudere broer kwam op de vlucht om, Dzhokhar werd onlangs ter dood veroordeeld. De Russisch-Amerikaanse journaliste Masha Gessen schreef een boek over de twee en hun familieachtergrond.

Gessen gaat daarin vooral in op de familieachtergronden en de ontwikkeling van Tamerlan, de oudste broer. Dat biedt een nogal afwijkend plaatje van hoe veel mensen denken dat radicalisering in z’n werk gaat.

Volgens Gessen raakte Tamerlan pas geradicaliseerd toen zijn academische en bokscarrière in het slop raakten en zijn moeder niet aan de bak kwam als schoonheidsspecialiste vanwege de financiële crisis in 2008.

De familie Tsarnaev had de halve wereld afgereisd om de toekomst van hun kinderen veilig te stellen: van Siberië naar Kirgizië, toen naar de Kaspische zee, daarna weer terug naar Kirgizië, vervolgens naar Tsjetsjenië, net op het moment toen de oorlog uitbrak, dus weer terug naar Kirgizië, om uiteindelijk in de VS neer te strijken.

Belangrijkste voor de ouders van Tamerlan en Dzhokhar (die ook nog twee dochters hebben) is dat hun kinderen een goede opleiding konden voltooien en succes zouden hebben.

Foto: Michael Coghlan (cc)

Razernij verklaard door onderwijsdeelname

, door

ACHTERGROND - Op de radio luisterde ik onlangs naar een interview met socioloog Abram de Swaan. Helaas ging de interviewer vooral in op zijn persoonlijke leven, terwijl de Swaan waarschijnlijk veel meer interessants te melden had over zijn recente boek: Compartimenten van vernietiging; over genocidale regimes en hun daders. Het boek verschijnt binnenkort ook in het Frans.

Een van de passages in het interview intrigeerde me. Hij vertelde dat hij in een ingezonden brief in het NRC had geschreven over de opkomst van IS. Een van zijn verklaringen is dat steeds meer meisjes naar school gaan, ook in de islamitische wereld. Dat leidt tot spanningen, die we in Europa eind 19de eeuw begin 20ste eeuw ook hebben gekend. Bij ons leidde het tot de opkomst van de grote arbeidersbewegingen.

Ik zocht eerst naar een grafiek die deze ontwikkeling helder schetst. Een van de millennium goals is de “Education Gender Parity”: 100 geeft aan dat de verhouding jongens/meisjes in het onderwijs gelijk is. Sinds 1990 (en ik vermoed inderdaad in de twintig jaar ervoor) is deze verhouding in veel islamitische landen inderdaad ingrijpend gewijzigd.

Education Gender Parity
 
Bron: Worldbank (2014). Data on Millennium Development Goals. Dashboard geraadpleegd op 9 jan. Een getal tussen 0 en 100 betekent dat er meer jongens naar school gaan, een getal van 100 betekent dat de verhouding jongens en meisjes gelijk is. Boven 100 betekent dat er meer meisjes naar school gaan dan jongens.

Waan van de dag

Turkse-Nederlandse jongeren radicaliseren niet

, door

Schattingen van het aantal radicale en extremistische Turkse Nederlanders lijken eveneens op een zeer beperkte omvang te wijzen (….). Onder Turkse Nederlanders lijkt extremistisch gedachtegoed nauwelijks weerklank te vinden.

In de maalstroom van negatieve berichtgeving over het radicaliseren van islamitische jongeren een noodzakelijk tegengeluid.

Het is dan ook logischer de vraag te stellen wat de Turks-Nederlandse jongeren van criminaliteit en verregaande radicalisering weerhoudt.

De onderzoekers schetsen een genuanceerd beeld van hoe de Turks-Nederlandse jongeren zich in onze samenleving begeven, en geven verschillende redenen waarom radicalisering niet lijkt aan te slaan. Een daarvan (“de sterke interne gerichtheid en de hechtheid van Turks-Nederlandse gemeenschappen [draagt] bij aan een positievere zelfidentiteit en een vermindering van gevoelens van uitsluiting en discriminatie”) is opvallend. Daar waar in het verleden het terugtrekken in eigen kring erg negatief werd beoordeeld opperen de onderzoekers dat het radicalisering tegen kan gaan.

Foto: United States Forces Iraq (cc)

Welkom in Eurabia – Het ‘islamitisch terrorisme’ verhaal

, door

OPINIE - Het begrip ‘islamitisch terrorisme’ schept meer verwarring dan helderheid. Hierdoor worden honderden miljoenen moslims onterecht aangemerkt als potentiële verdachten, meent Martijn de Koning

In 2004, een paar dagen na de moord op Theo van Gogh, stelde een beleidsmedewerker mij bij een borrel na afloop van een vergadering de vraag of ik dacht dat er na ‘Van Gogh’ nog meer terreuraanslagen zouden volgen. Mijn antwoord daarop was tweeledig: Ik ben antropoloog en doe onderzoek naar identiteit en geloofsbeleving onder moslims. Ik ben dus a) geen helderziende en b) geen terreurexpert. Daar moest deze, overigens heel aardige, beleidsmedewerker het mee doen want dat soort gesprekken is precies één van de redenen waarom ik een hekel heb aan borrels en ik vertrok.

Eén van de gevolgen van 9/11 is een grote verandering in het denken over veiligheid; terrorisme en in het bijzonder ‘islamitisch terrorisme’ stond snel bovenaan de prioriteitenlijst. Het gevolg was dat islam en moslims niet alleen een discussie onderwerp waren wanneer het ging over integratie en over de verhouding seculier – religieus, maar ook in discussies over veiligheid. Islam werd meer en meer een veiligheidsissue en veiligheid werd steeds meer een islamissue.

Islamitisch terrorisme

Het begrippenapparaat van die kwesties is mee veranderd. Terrorisme, ‘islamitisch terrorisme’, haat, vrijheid, democratie en rechtvaardigheid hebben gaandeweg andere betekenissen mee gekregen. De term ‘islamitisch terrorisme’ komt uit het veld van terrorisme studies en is in het bijzonder terug te herleiden op het onderzoeksveld van ‘religieus terrorisme’ waarvan de basis min of meer is gelegd in een artikel van David Rapoport: ‘Fear and Trembling: Terrorism in Three Religious Traditions’ (American Political Science Review, 78: 3 (1984), pp. 658–77). In het geval van ‘islamitisch terrorisme’ is het veld daarboven tevens beïnvloed door tal van meer of minder oriëntalistische teksten over islam en het Midden-Oosten zoals het werk van Bernard Lewis en Samuel Huntington’s Clash of Civilizations. De politieke discussie over ‘islamitisch terrorisme’ is daarnaast sterk beïnvloed door moralistische verhalen over beschaving vs. barbarisme, de onschuld van het Westen, vijfde colonne, massavernietigingswapens, enzovoorts.

Wie is de werkelijke vijand?

, door

Veel Europese steden worstelen met dilemma’s bij het tegengaan van radicalisering. Frank Bovenkerk en Floris Vermeulen onderzochten hoe men daarmee omgaat. Hun les: koppel de aanpak van islamitisch extremisme niet te snel aan algemeen integratiebeleid.

De sociale stabiliteit van onze samenlevingen kent sinds het begin van de 21ste eeuw een nieuwe bedreiging: de islamitische terrorist. Dergelijke terroristen kan men niet altijd als buitenstaanders of een ‘extern probleem’ zien, omdat zij vaak in diezelfde westerse samenlevingen zijn opgegroeid. Overheden hebben in het algemeen op twee manieren gereageerd op dit ‘gevaar van binnenuit’: allereerst door anti-terreurmaatregelen te nemen die specifiek gericht zijn op verdachte moslims en in de tweede plaats door contact te zoeken met islamitische organisaties. Er zijn echter grote verschillen in de manier waarop steden dit contact in de praktijk vormgeven.

Onderzoek naar de typische eigenschappen van de terrorist laat zien dat het meest opvallende kenmerk is dat hij zo normaal is. Hét terroristenprofiel bestaat niet, of het is in elk geval nog niet ontdekt. Onderzoek naar het radicaliseringsproces stuit op het probleem dat in het Westen het absolute aantal werkelijke terroristen zo laag is dat er nauwelijks iets algemeens te zeggen valt over hun eigenschappen en de weg die ze hebben afgelegd. Er bestaan ook ongewenste neveneffecten van onderzoek naar extremisten en terroristen. Bij etnische profilering wordt een hele categorie mensen als verdacht beschouwd. Dit ondermijnt het principe van gelijke behandeling en gaat ten koste van de bereidheid van de betreffende groepen om samen te werken met de overheid.

Quote du Jour

Quote du jour | Geen excuus

, door

Ik zie geen excuus voor radicalisering. Nog niet de ergste vorm van racisme of ‘relatieve’ armoede. Hier, waar je als je in de bijstand terecht komt minstens vier keer zoveel geld ontvangt als dat je voltijds in een goede baan werkt elders ter wereld.

Volkskrantcolumniste Harriet Duurvoort wenst dankbaarheid en geen ISIS-vlaggen van ’tweede en derde generatie migrantenjongeren’.

Waan van de dag

LONGREAD: profiel aanslagplegers Boston Marathon

, door

ACHTERGROND - Een lang, maar interessant achtergrondstuk in de Boston Globe over de broers Tamerlan en Dzjochar Tsarnajev. Journalisten reconstrueerden de radicalisering van de aanslagplegers op de Boston Marathon van 2013.

De voornaamste conclusies:

  • Tamerlan en Dzjochar Tsarnajev waren afkomstig uit een disfunctionele famile; beide ouders kampten met psychische problemen.

  • Tamerlan ‘hoorde stemmen’ en was mogelijk schizofreen.

  • Zowel beide ouders als de broers werden geconfronteerd met maatschappelijke mislukking en, uiteindelijk, vervreemding van hun Amerikaanse omgeving.

  • Beide broers gebruikten veel drugs, met name marihuana.

  • Als reactie op deze diverse problemen, stimuleerde de moeder met name haar oudste zoon, Tamerlan, zijn islamitische geloof te herontdekken. Dit was het begin van een langzame radicalisering.

  • De jongere broer, Dzjochar, speelde wellicht een grotere rol dan de oorspronkelijke nieuwsberichten deden geloven.

Lezen: Venus in het gras, door Christian Jongeneel

Mededeling

Op een vroege zomerochtend loopt de negentienjarige Simone naakt weg van haar vaders boerderij. Ze overtuigt een passerende automobiliste ervan om haar mee te nemen naar een afgelegen vakantiehuis in het zuiden van Frankrijk. Daar ontwikkelt zich een fragiele verstandhouding tussen de twee vrouwen.

Wat een fijne roman is Venus in het gras! Nog nooit kon ik zoveel scènes tijdens het lezen bijna ruiken: de Franse tuin vol kruiden, de schapen in de stal, het versgemaaide gras. – Ionica Smeets, voorzitter Libris Literatuurprijs 2020.

Steun ons!

Mededeling

De redactie van Sargasso bestaat uit een club vrijwilligers. Naast zelf artikelen schrijven struinen we het internet af om interessante artikelen en nieuwswaardige inhoud met lezers te delen. We onderhouden zelf de site en houden als moderator een oogje op de discussies. Je kunt op Sargasso terecht voor artikelen over privacy, klimaat, biodiversiteit, duurzaamheid, politiek, buitenland, religie, economie, wetenschap en het leven van alle dag.

Om Sargasso in stand te houden hebben we wel wat geld nodig. Zodat we de site in de lucht kunnen houden, we af en toe kunnen vergaderen (en borrelen) en om nieuwe dingen te kunnen proberen.

Vorige Volgende