Affaire van Schayck is geen polemiek waard

Christenen die de affaire rond prof. dr. Van Schayck aangrijpen om de discussie over geloof & wetenschap aan te zwengelen, kunnen zich beter nog maar eens achter de oren krabben. Een Maastrichtse hoogleraar geneeskunde meldt dat hij een godswonder heeft meegemaakt en moet gedwongen terugtreden als directeur van de onderzoeksschool waar hij leiding aan geeft. Weldra barst een debat los tussen christenwetenschappers, atheïstische wetenschapsjournalisten, apologetische godsdienstwijsgeren, atheïstische filosofen (pdf), politicologen, theologen en krantenredacteuren: Waar liggen de grenzen van de wetenschap? Sluit wetenschap wonderen uit? Moet je je geloof overboord gooien wanneer je een wetenschappelijke carrière ambieert? En zouden christenen die werkzaam zijn in het wetenschapsbedrijf niet gewoon de ruimte moeten krijgen om hun geloofsinzichten in te brengen in hun wetenschappelijke arbeid? Alles goed en wel, maar zullen we even bij de oorspronkelijke feiten blijven?

Door: Foto: copyright ok. Gecheckt 08-09-2022
Foto: Shai Barzilay (cc)

Wetenschappelijk verantwoord oud worden

ACHTERGROND - Mensen doen de raarste dingen om maar zo lang mogelijk te kunnen leven. Sommigen volgen een hongerdieet, anderen slaan iedere dag een handvol peperdure pillen achterover. Het wetenschappelijk bewijs voor dit soort methodes is echter flinterdun.

Eén manier om het leven te rekken zou zogenaamde “calorische restrictie” (CR) zijn. Al 75 jaar is bekend dat een vermindering van de hoeveelheid calorieën bij ratten en muizen leidt tot een flinke verlenging van de levensduur. Vele wetenschappers hebben zich sindsdien gebogen over het mechanisme hierachter, wat nog steeds niet helemaal ontrafeld is, maar een handjevol mensen hebben de observatie in knaagdieren alvast rechtstreeks vertaald naar hun eigen situatie. Zij zijn ervan overtuigd dat door dagelijks 70% minder calorieën te eten dan aanbevolen, ze lang en gezond oud zullen worden. Er is zelfs een Caloric Restriction Society, die informatie geeft over onderzoek en praktische zaken aan iedereen die geïnteresseerd is in deze levensverlengende methode.

Maar echt gezond is dit natuurlijk niet. Ondervoeding, zoals door CR, kan leiden tot osteoporose, spierafbraak, onvruchtbaarheid en meer ellende. Ook is het nog maar de vraag of de rest van je leven honger lijden opweegt tegen ouder worden, maar dat terzijde. Verontrustender is dat het nog helemaal niet aangetoond is dat CR bij mensen echt tot een langer leven leidt. Dit is ook lastig te onderzoeken. Er is wel een studie gaande met mensen die vrijwillig aan CR doen, maar dit slechts een handjevol mensen. Ook is het lastig te controleren of ze allemaal exact hetzelfde eten en leven (wat bij muizen in een laboratorium veel makkelijker is). Daarnaast raadt de CR Society ook aan om vooral gezond te eten, met veel fruit en vezels. Tegenover een gemiddelde fastfoodliefhebber heb je dan al snel een decennium gewonnen.

Steun ons!

De redactie van Sargasso bestaat uit een club vrijwilligers. Naast zelf artikelen schrijven struinen we het internet af om interessante artikelen en nieuwswaardige inhoud met lezers te delen. We onderhouden zelf de site en houden als moderator een oogje op de discussies. Je kunt op Sargasso terecht voor artikelen over privacy, klimaat, biodiversiteit, duurzaamheid, politiek, buitenland, religie, economie, wetenschap en het leven van alle dag.

Om Sargasso in stand te houden hebben we wel wat geld nodig. Zodat we de site in de lucht kunnen houden, we af en toe kunnen vergaderen (en borrelen) en om nieuwe dingen te kunnen proberen.

Doneer!

Sargasso is een laagdrempelig platform waarop mensen kunnen publiceren, reageren en discussiëren, vanuit de overtuiging dat bloggers en lezers elkaar aanvullen en versterken. Sargasso heeft een progressieve signatuur, maar is niet dogmatisch. We zijn onbeschaamd intellectueel en kosmopolitisch, maar tegelijkertijd hopeloos genuanceerd. Dat betekent dat we de wereld vanuit een bepaald perspectief bezien, maar openstaan voor andere zienswijzen.

In de rijke historie van Sargasso – een van de oudste blogs van Nederland – vind je onder meer de introductie van het liveblog in Nederland, het munten van de term reaguurder, het op de kaart zetten van datajournalistiek, de strijd voor meer transparantie in het openbaar bestuur (getuige de vele Wob-procedures die Sargasso gevoerd heeft) en de jaarlijkse uitreiking van de Gouden Hockeystick voor de klimaatontkenner van het jaar.

Foto: copyright ok. Gecheckt 26-09-2022

Pseudowetenschap als opium van de universiteit

Volgens classicus Jona Lendering oordelen we te makkelijk over pseudowetenschap. Misschien is pseudowetenschap wel opium van de universiteit, betoogt ze.

Het is een van de bekendste verhalen over de Oudheid: hoe de Griekse ingenieur Archimedes tijdens de belegering van Syracuse in 212 v.Chr. Romeinse oorlogsschepen vernietigde met behulp van brandspiegels. De anekdote is te absurd om waar te zijn. De Grieken en Romeinen zelf geloofden het verhaal in elk geval niet, want ze reppen in hun verslagen van de belegering niet van het wonderwapen (meer).

Het is in feite een Byzantijns sprookje, dat al is doorgeprikt in de zeventiende eeuw, toen de optica ontstond. De Franse filosoof Descartes wist bijvoorbeeld dat de benodigde spiegels onhandelbaar groot zouden zijn. Moderne experimenten, zoals van de MythBusters, bewijzen bovendien dat zelfs als Archimedes zulke spiegels had kunnen slijpen, de Romeinen zo voorkomend hadden moeten zijn hun schepen precies in het brandpunt stil te leggen. Op volle zee.

Archimedes’ brandspiegel is een schoolvoorbeeld van pseudowetenschap: naïef gebruik van bronnen gecombineerd met gebrek aan kennis van de natuurwetenschappen. De mysterieuze krachten van de piramiden, de alleen aan de Mesopotamiërs bekende planeet Niburu en de ondergang van Atlantis zijn andere voorbeelden.

Pseudowetenschappelijke theorieën zijn in hun absurditeit moeilijk over het hoofd te zien. Dat wil echter niet zeggen dat ze representatief zijn voor de bestaande desinformatie, want daarnaar is nooit onderzoek gedaan. Er bestaat andere soorten:

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

WW: Geen Mozart-effect

De woensdagmiddag is op GC Wondere Woensdagmiddag. Met extra aandacht voor de nieuwste ontwikkelingen in Wetenschap- en Techniekland. Vorige week was ik de WW glad vergeten, daarom deze week een éxtra leuke.

Mozart en kinderen, altijd een freaky combinatie (Foto: Flickr/mharrsch)

Nou, het heeft even geduurd, maar we zijn eruit. Eén van de meest prangende vragen uit de opvoedkunde is eindelijk eens goed wetenschappelijk onderzocht. En de resultaten zijn duidelijk genoeg om voor eens en voor altijd een langlopende urban legend uit de wereld te helpen: van luisteren naar Mozart wordt je niet slimmer.

In tegenstelling tot heel veel andere pseudo-weten- schappelijke mythes komt deze uit een wel heel erg gerespecteerde bron. Psychologen Rauscher, Shaw en Ky publiceerden in 1993 in het toonaangevendste aller tijdschriften, Nature, de vreemde resultaten van een onderzoek waarbij proefpersonen spatio-temporele taken moesten oplossen nadat ze naar een Mozartsonate, saaie ontspanningsmuziek danwel stilte hadden geluisterd. De uitkomst: de Mozarters bleken significant beter in hun taakje. Het Mozart-effect was geboren.

Direct na publicatie kwamen er al sceptische reacties uit de wetenschappelijke hoek en de auteurs zelf probeerden de beperkingen van hun onderzoek aan te geven (na vijftien minuten waren alle zogenaamde positieve effecten uitgewerkt), maar het kwaad was al geschied. Journalisten gingen met het verhaal op de loop, gevoerd door vervolgpublicaties zoals het boek “The Mozart Effect: Tapping the Power of Music to Heal the Body, Strengthen the Mind, and Unlock the Creative Spirit” van Don Campbell werden duizenden baby’s en kinderen blootgesteld aan pianoconcerten van Mozart. Het werd bijna een misdaad als je je kind niet de juiste opvoeding gunde door ze klassieken te voeren. Zell Miller, de gouverneur van Georgia liet in 1998 zelfs een tape met klassieke muziek verspreidden onder zijn onderdanen.

Lezen: Bedrieglijk echt, door Jona Lendering

Bedrieglijk echt gaat over papyrologie en dan vooral over de wedloop tussen wetenschappers en vervalsers. De aanleiding tot het schrijven van het boekje is het Evangelie van de Vrouw van Jezus, dat opdook in het najaar van 2012 en waarvan al na drie weken vaststond dat het een vervalsing was. Ik heb toen aangegeven dat het vreemd was dat de onderzoekster, toen eenmaal duidelijk was dat deze tekst met geen mogelijkheid antiek kon zijn, beweerde dat het lab uitsluitsel kon geven.

Lezen: De wereld vóór God, door Kees Alders

De wereld vóór God – Filosofie van de oudheid, geschreven door Kees Alders, op Sargasso beter bekend als Klokwerk, biedt een levendig en compleet overzicht van de filosofie van de oudheid, de filosofen van vóór het christendom. Geschikt voor de reeds gevorderde filosoof, maar ook zeker voor de ‘absolute beginner’.

In deze levendige en buitengewoon toegankelijke introductie in de filosofie ligt de nadruk op Griekse en Romeinse denkers. Bekende filosofen als Plato en Cicero passeren de revue, maar ook meer onbekende namen als Aristippos en Carneades komen uitgebreid aan bod.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

WW: Grenswetenschap zorgt voor goede televisie

De woensdagmiddag is op GeenCommentaar Wondere Woensdagmiddag. Met extra aandacht voor de nieuwste ontwikkelingen in Wetenschap- en Techniekland.

Spanning en wetenschap in Fringe (Foto: Fox promotional photo)

Dat science fiction, mysterie en ouderwetsch politiewerk voor boeiende televisie kunnen zorgen weten we natuurlijk al een tijdje. Wetenschap daarentegen werd tot voor kort altijd gemeden als de pest op televisie. Als het een beetje ingewikkeld wordt, zapt de goegemeente liever weg naar B-sterretjes die al musicalzingend op het ijs dansen.

Maar er lijkt zich recentelijk een tweedeling voor te doen in het TV-landschap. Aan de ene kant meer debiliserende shows, aan de andere kant is er ruimte voor meer intelligentie op televisie. TV-programma’s als CSI, Numb3rs en House laten zien dat wetenschap in de handen van politieagenten of norse doktoren wel degelijk tot spannende televisie kan leiden. En science fiction shows als X-Files en Lost hebben een hoop van hun populariteit te danken aan hun ‘balancing act’ op de rand tussen complete fictie en de grenzen van de wetenschap.

De tijd was dus rijp voor een serie die nog explicieter leunt op deze fascinatie voor grenswetenschappen. In dit gat sprong wonderkind J.J. Abrams, de maker van TV-series Alias, Felicity en de eerder genoemde successerie Lost alsmede de films Mission Impossible 3, het geweldige Cloverfield en de aankomende Star Trek-film. De naam van de nieuwe serie is ‘Fringe‘, slaande op het idee van ‘Fringe Science’, ofwel grenswetenschap.

De serie vertelt het verhaal van briljant allround-wetenschapper Walter Bishop en zijn al even intelligente zoon Peter die geronseld zijn door de FBI om een reeks bizarre gebeurtenissen te onderzoeken. Deze afzonderlijke gebeurtenissen lijken onderdeel van een reeks experimenten uitgevoerd op mensen die ‘The Pattern’ genoemd wordt. Wie er achter dit patroon zit en waar de experimenten precies voor dienen is voorlopig volledig onduidelijk, we zijn pas bij aflevering vijf. J.J. Abrams weet de onduidelijkheid en de spanning behoorlijk vast te houden en trakteert de kijker ondertussen op een uitgebreid kijkje in de keuken van de grenswetenschap.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Weer schadelijke onzin van het beste politieke weblog

Nederlands beste politieke weblog is weer fijn bezig.

Maarten Reijnders betoogde eerder al in De Nieuwe Reporter dat het geven van een Dutch Bloggie aan Zapruder Inc. (die per abuis ook nog aan zaplog.nl werd uitgereikt) niet terecht is. Een site die mensen met aids oproept te stoppen met het slikken van hun medicijnen verdient geen prijs.

Inmiddels heeft Zapruder Inc. een nieuw doelwit gevonden om misinformatie over te verspreiden: het HPV-vaccin. Iemand met een redelijke medische kennis en weinig idee van de hoeveelheid onzin die op internet de ronde doet zou door de plaatsingsdatum van 1 april kunnen denken dat het een grap betreft, zo ridicuul is dit artikel.

Ik zou de moeite kunnen nemen het gewraakte artikel uitgebreid te weerleggen. Dat ga ik niet doen. De Zapruders ga ik toch niet overtuigen. Ik mag hopen dat ze geen dochters hebben. Of dat ze niet te vaak naar het casino gaan, want van kansen en risico’s hebben ze geen kaas gegeten.

Mocht er een familielid of kennis zijn dat door de Zapruder-onzin in de war is gebracht, stuur ze dan naar deze pagina van de KWF Kankerbestrijding. Het volledige advies van de Gezondheidsraad aan de minister is ook online te vinden. Iets taaiere kost, maar nog altijd stukken helderder dan het kant-noch-wal rakende geraaskal op Zapruder Inc.

Doe het veilig met NordVPN

Sargasso heeft privacy hoog in het vaandel staan. Nu we allemaal meer dingen online doen is een goede VPN-service belangrijk om je privacy te beschermen. Volgens techsite CNET is NordVPN de meest betrouwbare en veilige VPN-service. De app is makkelijk in gebruik en je kunt tot zes verbindingen tegelijk tot stand brengen. NordVPN kwam bij een speedtest als pijlsnel uit de bus en is dus ook geschikt als je wil gamen, Netflixen of downloaden.

Lezen: Bedrieglijk echt, door Jona Lendering

Bedrieglijk echt gaat over papyrologie en dan vooral over de wedloop tussen wetenschappers en vervalsers. De aanleiding tot het schrijven van het boekje is het Evangelie van de Vrouw van Jezus, dat opdook in het najaar van 2012 en waarvan al na drie weken vaststond dat het een vervalsing was. Ik heb toen aangegeven dat het vreemd was dat de onderzoekster, toen eenmaal duidelijk was dat deze tekst met geen mogelijkheid antiek kon zijn, beweerde dat het lab uitsluitsel kon geven.

Vorige