Het smalle pad der vrijheid

Op 17 juli kondigde de nationale ombudsman een nieuw onderzoek aan. Hij gaat onderzoeken in hoeverre de overheid het recht op demonstratie eerbiedigt. Aandacht voor politieke rechten is hoognodig: tot voor kort deden Nederlanders nog massaal mee aan vertrapping van die rechten. Elke werkdag fiets ik over de Vrijheidslaan. Die laan heette tien jaar lang ‘Stalinlaan.’ In 1946, na de victorie van de geallieerden, kreeg Amsterdam een Victorieplein en werd elk van de drie lanen die op dat plein uitkomen vernoemd naar een geallieerd staatsman: Churchill, Roosevelt en Stalin. De Stalinlaan werd in 1956 hernoemd vanwege het bloedbad dat het Rode Leger aanrichtte in Boedapest. Het weghalen van de Stalinlaan-naambordjes markeerde het begin van nog heviger uitsluiting van communisten in Nederland. De wijdverbreide sympathie voor communisten vanwege hun moedige verzet tegen de nazi’s was kort na de bevrijding omgeslagen in weerzin, en verviel nu tot walging. Zo viel extreemlinks, of althans het Nederlandse communisme, van zijn voetstuk – en eindigde als paria.

Foto: copyright ok. Gecheckt 09-02-2022

De filosofie van het heden

ANALYSE - Zijn de Arabische opstanden en Occupy Wall Street mislukt omdat ze er niet in slaagden politieke instituties te transformeren? Nee, zeggen Chiara Bottici en Benoit Challand op Jadaliyya, want het is de verkeerde maatstaf om hun succes te meten. Met het bezetten van pleinen bezette men feitelijk de democratische ruimte. Er valt een les uit te leren: democratie begint niet bij de stembus, maar bij onszelf.

De opstanden waren weliswaar spontaan, hadden geen organisatiestructuur, fondsen of leiders, maar daarmee waren ze niet onvoorbereid. We moeten de wijzende vinger – Facebookrevoluties, sociale media en grensoverschrijdende satellietkanalen – niet verwarren met het punt waar hij naar wijst: een nieuwe politieke taal. Een taal die sociale rechtvaardigheid en waardigheid mengt met niet langer bang zijn voor meedogenloze autoritaire regimes.

Volgens Bottici en Challand hebben de opstanden twee revolutionaire principes gemeen. Het eerste is inclusie: men kwam niet alleen op voor zichzelf, maar ook voor hen die anders zijn of sociaal kwetsbaar. Dat uitte zich in nationale identificatie, door ons ten onrechte aangezien voor traditioneel nationalisme.

Het tweede principe is presentism: het claimen van het hier en nu en het afwijzen van de vervreemding van een baanloze toekomst en vage politieke perspectieven. Presentism is tegelijk een filosofie die de prioriteit legt bij het heden én een methode voor dialoog voor de bezetters van de pleinen. Daardoor kwam menselijke waardigheid centraal te staan en maakte men duidelijk dat de politieke methode om de urgentie van de behoeften onder de bevolking te agenderen, gefaald heeft.

Doneer!

Sargasso is een laagdrempelig platform waarop mensen kunnen publiceren, reageren en discussiëren, vanuit de overtuiging dat bloggers en lezers elkaar aanvullen en versterken. Sargasso heeft een progressieve signatuur, maar is niet dogmatisch. We zijn onbeschaamd intellectueel en kosmopolitisch, maar tegelijkertijd hopeloos genuanceerd. Dat betekent dat we de wereld vanuit een bepaald perspectief bezien, maar openstaan voor andere zienswijzen.

In de rijke historie van Sargasso – een van de oudste blogs van Nederland – vind je onder meer de introductie van het liveblog in Nederland, het munten van de term reaguurder, het op de kaart zetten van datajournalistiek, de strijd voor meer transparantie in het openbaar bestuur (getuige de vele Wob-procedures die Sargasso gevoerd heeft) en de jaarlijkse uitreiking van de Gouden Hockeystick voor de klimaatontkenner van het jaar.

Lezen: De wereld vóór God, door Kees Alders

De wereld vóór God – Filosofie van de oudheid, geschreven door Kees Alders, op Sargasso beter bekend als Klokwerk, biedt een levendig en compleet overzicht van de filosofie van de oudheid, de filosofen van vóór het christendom. Geschikt voor de reeds gevorderde filosoof, maar ook zeker voor de ‘absolute beginner’.

In deze levendige en buitengewoon toegankelijke introductie in de filosofie ligt de nadruk op Griekse en Romeinse denkers. Bekende filosofen als Plato en Cicero passeren de revue, maar ook meer onbekende namen als Aristippos en Carneades komen uitgebreid aan bod.

Lezen: Bedrieglijk echt, door Jona Lendering

Bedrieglijk echt gaat over papyrologie en dan vooral over de wedloop tussen wetenschappers en vervalsers. De aanleiding tot het schrijven van het boekje is het Evangelie van de Vrouw van Jezus, dat opdook in het najaar van 2012 en waarvan al na drie weken vaststond dat het een vervalsing was. Ik heb toen aangegeven dat het vreemd was dat de onderzoekster, toen eenmaal duidelijk was dat deze tekst met geen mogelijkheid antiek kon zijn, beweerde dat het lab uitsluitsel kon geven.

Lezen: Mohammed, door Marcel Hulspas

Wie was Mohammed? Wat dreef hem? In deze vlot geschreven biografie beschrijft Marcel Hulspas de carrière van de de Profeet Mohammed. Hoe hij uitgroeide van een eenvoudige lokale ‘waarschuwer’ die de Mekkanen opriep om terug te keren tot het ware geloof, tot een man die zichzelf beschouwde als de nieuwste door God gezonden profeet, vergelijkbaar met Mozes, Jesaja en Jezus.

Mohammed moest Mekka verlaten maar slaagde erin een machtige stammencoalitie bijeen te brengen die, geïnspireerd door het geloof in de ene God (en zijn Profeet) westelijk Arabië veroverde. En na zijn dood stroomden de Arabische legers oost- en noordwaarts, en schiepen een nieuw wereldrijk.