Niet sleutelen aan systeem dat werkt

Het afluisterschandaal in de Britse pers had nooit mogen gebeuren. Maar het werd blootgelegd door andere journalisten. Een toezichthouder die preventief de pers gaat controleren, zou meer schade aanrichten. Het News of The World-schandaal (NoTW) is om één reden fascinerend – het maakt duidelijk hoe ongelofelijk belangrijk een onafhankelijke pers is. Zo niet, dan gebeuren verschrikkelijke ongelukken. Als journalisten samenwerken met de macht (politiek en politie) en zich tegen burgers keren (afluisteren), dan gaan mensen door de gehaktmolen. Ed Miliband, voorman van Labour, heeft dat goed begrepen in zijn opinie-stuk in The Guardian vandaag. Hij bood, samen met Cameron (voorman van het Verenigd Koninkrijk) en Clegg (voorman Liberalen) in persoon zijn excuses aan bij de getroffen families die all [had] experienced a double trauma. First, terrible crimes or injustices affecting them or their loved ones. Then, unforgiveable intrusion and harassment by parts of the print media.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Gewetenloos en innemend

De combinatie van begrippen speelt al een tijd door mijn hoofd: gewetenloosheid en persoonlijke charme. Beide eigenschappen worden in hoge mate toegeschreven aan Rebekah Brooks, bazin van News of the World. The Guardian  noemt haar  “a ruthless, charming super-schmoozer”. Als  je het woord Schmoozer intikt in Google krijg je een artikel in the Guardian van 8 juli. Zij wordt afgeschilderd als een harde, zeer ambitieuze, zeer innemende netwerkster. Murdoch lijkt haar als een vijfde dochter te beschouwen. Zij is zeer intiem met Cameron. Die bestreed dat in het parlement, met de mededeling dat hij haar nooit in pyama had gezien: fris hoor, die Britten.

Hoe komt ze aan die invloed, vraagt de Guardian, een beetje suggestief. Zij wordt verhoord door een parlementaire commissie en vervolgd voor het overschrijden van fatsoensnormen en wellicht omkopen van politiemensen. Sinds ik het stuk heb gelezen, denk ik er over na. Is de combinatie van gewetenloos en innemend een voorwaarde voor een succesvolle loopbaan? Hoe algemeen is dat? En hoe speelt het in de journalistiek?

Je hebt keurige en minder keurige kranten. Wat mij bezig houdt, is dat minder keurig handelen kennelijk soms nodig is om dingen op tafel te krijgen: zie Elsberg, Watergate, Wikileaks. De parlementaire controleurs van de macht zijn tamelijk afwezig, of liever: zij maken deel uit van de heersende macht. De klokkenluiders moeten het vaak niet van hen hebben, maar van de onafhankelijke pers. De opwinding in Engeland laat dat zien: er is geen autonomie in de controle op de macht, want het parlement onderzoekt maar weinig. En de pers houdt zich doorgaans  aan de regels.

Lezen: Venus in het gras, door Christian Jongeneel

Op een vroege zomerochtend loopt de negentienjarige Simone naakt weg van haar vaders boerderij. Ze overtuigt een passerende automobiliste ervan om haar mee te nemen naar een afgelegen vakantiehuis in het zuiden van Frankrijk. Daar ontwikkelt zich een fragiele verstandhouding tussen de twee vrouwen.

Wat een fijne roman is Venus in het gras! Nog nooit kon ik zoveel scènes tijdens het lezen bijna ruiken: de Franse tuin vol kruiden, de schapen in de stal, het versgemaaide gras. – Ionica Smeets, voorzitter Libris Literatuurprijs 2020.

Lezen: De BVD in de politiek, door Jos van Dijk

Tot het eind van de Koude Oorlog heeft de BVD de CPN in de gaten gehouden. Maar de dienst deed veel meer dan spioneren. Op basis van nieuw archiefmateriaal van de AIVD laat dit boek zien hoe de geheime dienst in de jaren vijftig en zestig het communisme in Nederland probeerde te ondermijnen. De BVD zette tot tweemaal toe personeel en financiële middelen in voor een concurrerende communistische partij. BVD-agenten hielpen actief mee met geld inzamelen voor de verkiezingscampagne. De regering liet deze operaties oogluikend toe. Het parlement wist van niets.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Journalisten zijn honden

Het is bon ton om journalistiek aan de schandpaal te nagelen. Televisie, radio, kranten – ze snappen er op de redacties geen klote van. In die zin bevestigt het Britse afluisterschandaal een hardnekkig beeld van journalisten: dat zijn niet de bewakers van de democratie, maar onbetrouwbare honden die voor hun scoop over lijken gaan. Wie van enige afstand uitkijkt over het medialandschap ziet rookpluimen uit de ruïnes van de journalistieke moraal opborrelen. Het is eenvoudig om in snelle lijnen het ethische faillissement van de journalistiek uit te tekenen. Wat anderen – godzijdank – niet afschrikt om gewoon hun werk te doen. En goed ook.

News of the World heeft er ontegenzeggelijk een potje van gemaakt. Andrew Loyd (Financial Times) en Jack Straw (Times) pleiten in hun column daarom voor (een vorm ven) regulatie in de Britse pers. Volgens beide commentatoren heeft het zelfreinigend vermogen gefaald. Een onzinnige stelling. Het schandaal werd immers gebroken door twee andere kranten: The Guardian en The New York Times. Beide dagbladen hielden jarenlang claims dat de Britse schandaalkrant afluisterde en de betrokkenheid van politie in hun kolommen. Er is geen beter toezicht denkbaar dan toezicht door collega-journalisten. De politie faalde, de politiek faalde, de commissie die al toezicht moest houden – ze faalden allemaal.