Quack!? Over vertrouwen in de wetenschap

Waar de wetenschap vertrouwen verliest krijgt pseudowetenschap een kans. Klimaatwetenschappers, sociale wetenschappers en medische wetenschappers kunnen er over meepraten. Gebrek aan vertrouwen kan te maken hebben met verschillende factoren. Er is sinds halverwege de vorige eeuw sprake van een algemeen verlies aan gezag van de intellectuele elite. Daarnaast heeft het afbrokkelen van traditionele kaders, zoals kerken en andere collectieve verbanden, geleid tot een gevoel van ‘verweesdheid’ en onzekerheid over de toekomst, soms uitmondend in angst. Ter compensatie biedt het internet een enorme verruiming van de toegang tot alternatieve informatie waar altijd wel een bevestiging of houvast kan worden gevonden voor zowel persoonlijke twijfels als vaste overtuigingen die men liever niet opgeeft. Er zijn ongetwijfeld meer en betere verklaringen te vinden. Los van de oorzaken van groeiend wantrouwen zullen we denk ik hoe dan ook moeten leren leven met het feit dat mensen resultaten van onderzoek niet voetstoots voor waar zullen aannemen. En dat we geconfronteerd zullen blijven worden met ongeloof, hardnekkige ontkenning van resultaten van wetenschappelijk onderzoek, irrationele theorieën, kwakzalvers en andere ordeverstoorders voor het zindelijk denken. De vraag in deze artikelenreeks is: hoe ga je er mee om? Tekenbeten Voor een antwoord op deze vraag zou ik aandacht willen vragen voor de sociale kant van het ontstaan en het voortbestaan van het wantrouwen. Ik gebruik daarvoor een voorbeeld uit de medische wetenschap dat heeft geleid tot een hardnekkig conflict tussen artsen en patiënten: de chronische ziekte van Lyme. “De ziekte van Lyme is een goed omschreven infectieziekte, die meestal mild verloopt. In zeldzame gevallen kan de verantwoordelijke Borrelia-bacterie - die door teken wordt overgedragen - ernstige ontstekingen van bijvoorbeeld hart en hersenen veroorzaken. Een korte antibioticakuur leidt vrijwel steeds tot genezing. Een handvol mensen kampt na een succesvolle behandeling soms nog met gewrichtsklachten - het zogenaamde 'post-Lyme syndroom'”. Naast een kleine groep met het ‘post-Lyme syndroom’, is er een grotere groep met chronische klachten (vermoeidheid, etc.) die in de overgrote meerderheid van de gevallen niet te herleiden is op de Borrelia-bacterie. Daarover ligt de Lyme(patiënten)vereniging al jaren in de clinch met de gevestigde medische wetenschap. Dat gaat dan bijvoorbeeld over het vergoeden van antibioticabehandelingen bij de chronische ziekte van Lyme. Het Zorginstituut wil er niet aan. ‘Langdurige behandeling met antibiotica bij lymepatiënten met persisterende niet-specifieke klachten is niet effectief. Deze behandeling maakt daarom geen deel uit van het basispakket. De relevante wetenschappelijke beroepsverenigingen zijn het eens met dit standpunt.’ Medische wetenschappers bestrijden de visie van de Lymevereniging dat chronische klachten een fysieke oorzaak hebben. Er is geen wetenschappelijk bewijs voor te vinden. Toch zijn er mensen die blijven volhouden dat de Borrelia-bacterie verantwoordelijk is voor hun klachten, zelfs in gevallen waarin de bacterie helemaal nooit is aangetoond. Zij veronderstellen dat de bacterie zich slim weet te verstoppen zodat hij niet gevonden kan worden. Hoe hier op te reageren? De chronische Lymepatiënten kunnen geen bewijs leveren dat de bacterie bestaat, want die verstopt zich. En de artsen kunnen niet met zekerheid zeggen dat hij niet bestaat zo lang hij zich verstopt. Wetenschap als mening Bij een dergelijk bizar dispuut zal achter het hardnekkige wantrouwen van de aanklagers van de wetenschap een hoop irrationaliteit, ongeloof en egotripperij schuilen. Maar er spelen ook basale sociale processen. Wie ontevreden is, zich niet gehoord voelt of gefrustreerd is in zijn pogingen gelijk te krijgen zoekt lotgenoten. De lotgenoten verenigen zich. En binnen die vereniging, levensecht of virtueel, werken de meest uitgesproken figuren zich omhoog als woordvoerders die de strijd aangaan met de gevestigde wetenschappers. Zij treden daarbij op als belangenvertegenwoordigers die voor hun achterban in het krijt treden en alles van tafel schuiven wat niet in het gezamenlijk afgesproken lotgenotenverhaal past. Ze voelen zich daarbij gesteund door het postmodernistische ‘Wetenschap is ook maar een mening’. In de interactie verharden de standpunten zich vervolgens snel. Het gesprek over de feiten ontaardt in een politiek debat: wie krijgt er gelijk? In de terugkoppeling naar de achterban zullen de woordvoerders met hun meest uitgesproken stellingnames laten zien hoe ze voor hun belangen zijn opgekomen. Een zoveelste radicaliseringsmoment. Voor zover de aanhangers meegaan zullen ook zij bij uitblijvend resultaat gemakkelijk radicaliseren. En daarbij worden ze geholpen door de algoritmes van de sociale media die hen het fabeltjesfuik indrijven. Zo hoeft het natuurlijk niet te gaan. Maar dergelijke sociale processen spelen altijd wel een grotere of kleinere rol als mensen zich uit wanhoop of frustratie keren tegen gevestigde standpunten van de wetenschap, of het nu over ziektes, virussen of het klimaat gaat. Dát opposanten zich roeren lijkt mij overigens alleen maar positief. Tegenspraak is noodzakelijk om dichterbij de waarheid te komen. Het probleem is de radicalisering die kan leiden tot het verlies van het zicht op de werkelijkheid en gevaarlijke sektevorming. Beter gezelschap Kunnen we voorkomen dat deze processen uit de hand lopen? Betere informatie en voorlichting zal niet helpen. In de vorige bijdrage aan deze discussie schreef Christian Jongeneel dat de wetenschap zich 'minder moet richten op getuigen (rondtoeteren hoe geweldig je boodschap is) en meer op evangeliseren (op persoonlijk niveau connectie leggen zodat de ander begrijpt wat je boodschap voor hem betekent)'. Ik heb daar mijn twijfels bij omdat de ontsporing niet, of zeker niet uitsluitend, op persoonlijk niveau plaatsvindt, maar altijd óók het gevolg is van sociale processen die versterkt worden door de inrichting van de digitale sociale media. Daarom zou ik in plaats van evangelisten liever sociale opbouwwerkers op pad sturen, die naast waarheidsgetrouwe boodschappen ook kunnen zorgen voor een beter, vertrouwenwekkend gezelschap. [Nepwetenschap, partijdige geschiedschrijving en kwakzalverij? In de serie “Quack?!” geven diverse auteurs hun visie op deze trends.]

Door: Foto: © Sargasso logo Quack?!
Foto: Ivo Dimitrov (cc)

Het misverstand psychotherapie

, door

RECENSIE - Een andere kijk op psychotherapie.

‘Jana, een vrouw van achter in de veertig, kwam met een begeleidster van het opvanghuis waar ze verbleef naar de crisisdienst. Ze was wanhopig en uitte zich suïcidaal. De aanleiding daarvoor bleek te zijn dat ze weg moest van de afdeling waar ze al langere tijd verbleef en waar ze inmiddels een goede vriendin had. De kans dat ze zichzelf iets aan zou doen leek ons en de begeleidster, die haar goed kende, reëel. Ter plekke belden wij met de directrice van de instelling met de vraag of de overplaatsing nog af te wenden was. Na overleg belde ze terug en deelde ze mee dat hoezeer het haar ook speet overplaatsing onvermijdelijk was.’

Je zou verwachten dat daarna de hel losbarstte. Dat Jana ineen zou storten en dat Flip Jan van Oenen (die dit voorval meemaakte) alles op alles moest zetten om zelfmoord te voorkomen. Maar nee:

‘Het effect op Jana was opmerkelijk. Jana mopperde nog even op de bureaucratische opstelling en verzoende zich vervolgens met haar lot. “Tja, dan moet het dus maar hè?” Vervolgens ging ze met de begeleidster in gesprek hoe een en ander praktisch het beste te regelen zou zijn.’

Steun ons!

Mededeling

De redactie van Sargasso bestaat uit een club vrijwilligers. Naast zelf artikelen schrijven struinen we het internet af om interessante artikelen en nieuwswaardige inhoud met lezers te delen. We onderhouden zelf de site en houden als moderator een oogje op de discussies. Je kunt op Sargasso terecht voor artikelen over privacy, klimaat, biodiversiteit, duurzaamheid, politiek, buitenland, religie, economie, wetenschap en het leven van alle dag.

Om Sargasso in stand te houden hebben we wel wat geld nodig. Zodat we de site in de lucht kunnen houden, we af en toe kunnen vergaderen (en borrelen) en om nieuwe dingen te kunnen proberen.

Foto: copyright ok. Gecheckt 09-02-2022

Hulspas weet het | Al vijftien jaar stilstand

, door

COLUMN - Zo’n tien jaar geleden kon je het overal horen. Slik vooral aspirine! Dat is overal goed voor! De pijnstiller was namelijk een redelijk effectieve bloedverdunner gebleken, en dat bracht velen het hoofd op hol.

Het staat vast dat wie een hartinfarct heeft gehad er verstandig aan doet aspirine te slikken, omdat de kans op herhaling dan inderdaad daalt. Die ontdekking leidde tot een ware vloedgolf aan onderzoek – niet in het minst omdat de vele fabrikanten van die oeroude pijnstiller de kansen roken om dit marginaal winstgevende massaproduct met een beetje aanpassen van inhoud of vorm, te herlanceren voor ander doel en met een veel interessantere prijs.

En zoals dat bij medisch-wetenschappelijk onderzoek kan, en ook gaat: dan is het ‘zoekt en ge zult vinden’. Spoedig stapelden de publicaties zich op waaruit bleek dat aspirine een soort tovermiddel was tegen hart- en vaatproblemen bij allerlei risicogroepen. Snelle studies, sluw verricht en verwerkt, hoopvol gepresenteerd. De pillenmachines moesten de afgelopen jaren een, twee, drie tandjes sneller draaien.

We zijn inmiddels wat verder en wijzer, en de snelle studies van weleer zijn op gevolgd door veel grotere, veel meer tijd vretende studies die ook veel meer kunnen onthullen. Dat aspirine slikken verstandig is om de kans op een tweede infarct te verminderen, staat nog steeds vast. Maar het idee dat iederéén ouder dan, zeg, 50 jaar er verstandig aan zou doen om dagelijks een aspirientje te slikken, voor je-weet-maar-nooit, dat idee ligt inmiddels in de prullenmand.

Foto: copyright ok. Gecheckt 10-02-2022

De dokter en de 3d-printer

, door

Onlangs kreeg een 83-jarige vrouw in het Orbis Medisch Centrum in Sittard‐Geleen een 3D-geprinte kaak geïmplanteerd. De onderkaak van de patiënt was dermate geïnfecteerd dat een volledige verwijdering van het bot noodzakelijk was. De nieuwe kaak is gemaakt van gesmolten lagen titaniumpoeder die door een 3D-printer zijn afgedrukt. In de toekomst zal het mogelijk zijn om onder andere prothesen, implantaten of zelfs werkende organen te vervaardigen. In de Tedtalk Printing a human kidney van Anthony Atalazie je bijvoorbeeld hoe de 3D-printer een menselijke nier maakt van levend celmateriaal.

Hoe werkt een 3D-printer? Via de computer stuur je een bestand naar de printer. Vervolgens bouwt de printer het object laagje voor laagje op. Dat kan door hard materiaal, bijvoorbeeld plastic, te smelten en zo in de gewenste vorm te ‘printen’; of door poeder, bijvoorbeeld gips of epoxy, te verharden en op die manier het object op te bouwen. Het proces duurt, afhankelijk van de grootte van het object, slechts enkele minuten en het object is daarna meteen klaar voor gebruik.

3D-printen, ook bekend als rapid-prototyping, is niet iets van de afgelopen tijd. De technologie bestaat namelijk al zo’n dertig jaar. Voorheen was het apparaat echter zo groot en duur dat het alleen in de zware industrie gebruikt werd. Sinds kort is het apparaat gebruiksvriendelijk genoeg om voor het grote publiek toegankelijk te zijn. Door de 3D-printer is het mogelijk om objecten van internet te downloaden en deze vervolgens in 3D af te drukken. Op deze manier wordt de consument ook producent. In de Tedtalk A Primer on 3d printing bespreekt de 3D-printer- en software-expert Lisa Harouni de mogelijkheden van het nieuwe apparaat.

Lezen: De BVD in de politiek, door Jos van Dijk

Mededeling

Tot het eind van de Koude Oorlog heeft de BVD de CPN in de gaten gehouden. Maar de dienst deed veel meer dan spioneren. Op basis van nieuw archiefmateriaal van de AIVD laat dit boek zien hoe de geheime dienst in de jaren vijftig en zestig het communisme in Nederland probeerde te ondermijnen. De BVD zette tot tweemaal toe personeel en financiële middelen in voor een concurrerende communistische partij. BVD-agenten hielpen actief mee met geld inzamelen voor de verkiezingscampagne. De regering liet deze operaties oogluikend toe. Het parlement wist van niets.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Rituele slacht gepasseerd, verbod besnijdenis volgende station

, door

Altijd al het gevoel gehad dat ik iets miste. Altijd al het gevoel gehad dat andere mannen meer succes hadden bij de vrouwen, gelukkiger waren in hun relaties, minder gestrest op het werk verschenen, tevredener door het leven gingen. Nooit geweten wat het was. Maar nu ben ik – besneden man – uit de droom geholpen. Hierdoor. Het stond op de site van Nu.nl:

“Besneden mannen en hun partners hebben een slechter seksleven dan onbesneden mannen. Dat concluderen Deense onderzoekers van het Statens Serum Institut in Kopenhagen deze week in International Journal of Epidemiology. De Deense wetenschappers ondervroegen meer dan 5000 mannen en vrouwen over hun seksleven. Het bleek dat besneden mannen moeilijker tot een orgasme kunnen komen dan onbesneden mannen, terwijl hun vrouwelijke partners vaker last hebben van vaginale pijn.

Dit zorgt voor een minder plezierig seksleven voor beide. Vooral de aandacht voor het effect op vrouwen in dit onderzoek is bijzonder, het is de eerste keer dat hiernaar gekeken wordt.”

Eelt op je eikel

Besneden mannen ontwikkelen een hardere huid op de eikel van hun penis en, zo schrijft Nu.nl:

“Hierdoor moeten besneden mannen harder en ruiger te werk gaan om tot een orgasme te komen. Die ruigheid heeft weer tot gevolg dat vrouwen vaker pijn ervaren, acht keer zo vaak als bij onbesneden mannen.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Superpleisters

, door

Melbourne researchers have developed smart bandages that change colour to reveal the state of the wound beneath. Their invention could reduce the $500 million cost of chronic wound care in Australia. They’ve created a fabric that changes colour in response to temperature – showing changes of less than 0.5 of a degree.

When incorporated into a bandage it will allow nurses to quickly identify healing problems such as infection or interruptions to the blood supply, which are typically accompanied by a local increase or decrease in temperature. So far the team has created the fabric. Within six months they’ll have turned it into a bandage, and then they’ll work with industry to trial the new bandages.

Meer bij The Presurfer.

Doe het veilig met NordVPN

Mededeling

Sargasso heeft privacy hoog in het vaandel staan. Nu we allemaal meer dingen online doen is een goede VPN-service belangrijk om je privacy te beschermen. Volgens techsite CNET is NordVPN de meest betrouwbare en veilige VPN-service. De app is makkelijk in gebruik en je kunt tot zes verbindingen tegelijk tot stand brengen. NordVPN kwam bij een speedtest als pijlsnel uit de bus en is dus ook geschikt als je wil gamen, Netflixen of downloaden.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Zomerquote | Backteria

, door

zomerquotes3 “Out of the 500 to 1,000 species of microbes identified in people’s mouths, […] , only about 100 to 200 live in any one person’s mouth at any given moment. Only 13 percent of the species on two people’s hands are the same. Only 17 percent of the species living on one person’s left hand also live on the right one.” [bron]

Een levensreddende transplantatie van een setje bacteriën van een vrouw haar echtgenoot: het lijkt vanzelfsprekend, maar dat is het kennelijk niet. Het bewijst nog maar eens dat de mens uitstekend is in mechanische technieken, als er maar te sleutelen, zagen, boren, snijden of inplanten is en dat hij van de rest van de werking een beetje trial and error aanmoddert. De bacteriotherapy zou zo zeldzaam worden toegepast omdat men pas nu van DNA-analyse kan gebruik maken. Maar zulke artikels zijn in ieder geval lekker smullen: het is heerlijk om zien hoe die kleine beesjes – we bestààn uit hen! – tekeer gaan, in wat filosofisch gesproken, een prachtige ode aan het leven zelf is. 

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

het Saillant | Niet dode nierdonoren

, door

SaillantLOGO Niet dood, maar ook niet helemaal levend want geen leven voor zich. Het is een goed idee om nieren te oogsten uit terminale patiënten, voordat zij overlijden. De voordelen zijn groter dan de nadelen
.
Amanda Kluveld schreef (zoals meestal) een verontwaardigde column, verfrissend genoeg deze keer niet over het de uitwassen van de islam, maar over een ander onderwerp waar zij duidelijk geen sjoege van heeft. Hierdoor werd ik nieuwsgierig werd naar wat de door bekritiseerde onderzoekers Kompanje en de Groot nou werkelijk zeiden in Medisch Contact. Geheel volgens verwachting bleek mevrouw Kluveld een weinig doordachte interpretatie te hebben neergepend.

Het vraagstuk of en welk medisch handelen toegestaan moet zijn terwijl het niet in het directe belang van de behandelde patiënt is, wordt namelijk steeds actueler. En afwegingen zoals genoemd in het artikel in Medisch Contact zijn aan de orde van de dag. Zo leggen de onderzoekers voor de goede verstaander uit dat goede palliatieve zorg kan conflicteren met nierdonorschap (zware pijnbestrijding beschadigt organen). Ja, Amanda. En nee, daarvoor zetten we niet het hele donatieproces stil. Dat dit een ingewikkelde ethische kwestie is, zal trouwens niemand ontkennen. Dit is echter het soort keuze waarvoor doktoren komen te staan.

Doneer!

Mededeling

Sargasso is een laagdrempelig platform waarop mensen kunnen publiceren, reageren en discussiëren, vanuit de overtuiging dat bloggers en lezers elkaar aanvullen en versterken. Sargasso heeft een progressieve signatuur, maar is niet dogmatisch. We zijn onbeschaamd intellectueel en kosmopolitisch, maar tegelijkertijd hopeloos genuanceerd. Dat betekent dat we de wereld vanuit een bepaald perspectief bezien, maar openstaan voor andere zienswijzen.

In de rijke historie van Sargasso – een van de oudste blogs van Nederland – vind je onder meer de introductie van het liveblog in Nederland, het munten van de term reaguurder, het op de kaart zetten van datajournalistiek, de strijd voor meer transparantie in het openbaar bestuur (getuige de vele Wob-procedures die Sargasso gevoerd heeft) en de jaarlijkse uitreiking van de Gouden Hockeystick voor de klimaatontkenner van het jaar.

Doe het veilig met NordVPN

Mededeling

Sargasso heeft privacy hoog in het vaandel staan. Nu we allemaal meer dingen online doen is een goede VPN-service belangrijk om je privacy te beschermen. Volgens techsite CNET is NordVPN de meest betrouwbare en veilige VPN-service. De app is makkelijk in gebruik en je kunt tot zes verbindingen tegelijk tot stand brengen. NordVPN kwam bij een speedtest als pijlsnel uit de bus en is dus ook geschikt als je wil gamen, Netflixen of downloaden.

Volgende