Cicero (5): De nalatenschap

Vijfde deel van een vijfdelige reeks over de wijze waarop de Romeinse senator Cicero de Griekse filosofie voor zijn landgenoten ontsloot. Deugdzaam of niet, Cicero is zelf niet op een prettige manier aan zijn eind gekomen. Zijn politieke betrokkenheid werd hem op het laatst fataal. De dood van Cicero In Rome had Julius Caesar een staatsgreep uitgevoerd en de macht gegrepen. Hij had de buitengewone bevoegdheden die bekendstaan als dictatuur. Er waren al eerder dictators geweest in Rome, waarna het normale bestuur telkens was hersteld. Van Caesar werd steeds duidelijker dat hij geen afstand meer zou doen van zijn macht. Als generaal had hij bovendien andere machtsmiddelen. Het was angstaanjagend. Vandaar dat senatoren Caesar vermoordden. Na die moord brak echter een politieke strijd uit, waarin het regelmatig bijltjesdag was. Op een kwaad moment was Cicero aan de beurt. Zijn hoofd en handen werden afgehakt, en daarna tentoongesteld. Ontstaan van de monarchie De rust zou niet snel wederkeren. Nog twaalf jaar lang woedden er in het Romeinse Rijk burgeroorlogen tussen Romeinse generaals. De enige belangrijke speler die al dit oorlogsgeweld ten slotte overleefde was Caesars achterneef en adoptiefzoon Octavius, die aan het begin van die strijd nog zwaar onderschat werd. Uiteindelijk stond deze Octavius tegenover zijn voormalige bondgenoot Marcus Antonius, min of meer toevallig degene die opdracht had gegeven voor de moord op Cicero. Marcus Antonius was een generaal die een Egyptisch-Romeins imperium had willen stichten, samen met de legendarische Kleopatra VII. Octavius maakte ook daarmee korte metten. Vervolgens nam hij de naam Augustus aan, de ‘verhevene’, en werd hij de feitelijke heerser over het Romeinse Rijk. Hij kondigde een politiek van vrede af, en legde met zijn alleenheerschappij het fundament voor het Romeinse Keizerrijk. De nalatenschap van Cicero Cicero droomde er tijdens zijn leven van de pater familias te worden van een roemrijk Romeins geslacht dat nog vele eeuwen een machtsfactor in een republikeins Rome zou zijn. Dat is er niet van gekomen. Zijn dochter stierf jong. Zijn broer, met wie hij politiek altijd opgetrokken was, werd ook vermoord, en de republiek waarvoor hij had gevochten bleef uiteindelijk niet behouden. Alleen zijn zoon Marcus bleef in leven, en heeft in dienst van Octavianus nog wraak kunnen nemen op Marcus Antonius en schopte het uiteindelijk tot consul, maar dat was toen een symbolisch baantje geworden onder een keizer, zeker niet wat zijn vader ervan had voorgesteld. Ook Cicero’s impact als filosoof wordt nog wel eens betwijfeld, omdat hij zelf niet met echt nieuwe ideeën kwam. Dit is de reden waarom Cicero in de meeste boekjes over de geschiedenis van de filosofie slechts terloops wordt genoemd. Maar zijn kracht zit hem niet in filosofisch pionierswerk, en zelfs niet in het trekken van conclusies. Cicero’s kracht zit hem in zijn talent om kennis en inzichten te combineren en over te dragen aan anderen. Daarvoor benutte hij al zijn retorische en literaire vermogens, die hij ook aanwendde om de filosofie op een elegante wijze uit te leggen en te becommentariëren. Hij heeft zodoende een cruciale rol gespeeld in het doorgeven van de Griekse filosofie aan de Romeinse beschaving, en daarmee gezorgd voor het behoud van de kennis van de oude Grieken voor onze tijd. Zo ging hij de geschiedenis in. Een aardige troostprijs. Deze reeks is gebaseerd op het boek De wereld vóór God van Kees Alders. Het boek biedt een introductie tot de filosofische stromingen van de oude wereld en is hier te bestellen.    

Door: Foto: Bron: Livius.org

Lezen: Bedrieglijk echt, door Jona Lendering

Bedrieglijk echt gaat over papyrologie en dan vooral over de wedloop tussen wetenschappers en vervalsers. De aanleiding tot het schrijven van het boekje is het Evangelie van de Vrouw van Jezus, dat opdook in het najaar van 2012 en waarvan al na drie weken vaststond dat het een vervalsing was. Ik heb toen aangegeven dat het vreemd was dat de onderzoekster, toen eenmaal duidelijk was dat deze tekst met geen mogelijkheid antiek kon zijn, beweerde dat het lab uitsluitsel kon geven.

Lezen: De BVD in de politiek, door Jos van Dijk

Tot het eind van de Koude Oorlog heeft de BVD de CPN in de gaten gehouden. Maar de dienst deed veel meer dan spioneren. Op basis van nieuw archiefmateriaal van de AIVD laat dit boek zien hoe de geheime dienst in de jaren vijftig en zestig het communisme in Nederland probeerde te ondermijnen. De BVD zette tot tweemaal toe personeel en financiële middelen in voor een concurrerende communistische partij. BVD-agenten hielpen actief mee met geld inzamelen voor de verkiezingscampagne. De regering liet deze operaties oogluikend toe. Het parlement wist van niets.

Lezen: Mohammed, door Marcel Hulspas

Wie was Mohammed? Wat dreef hem? In deze vlot geschreven biografie beschrijft Marcel Hulspas de carrière van de de Profeet Mohammed. Hoe hij uitgroeide van een eenvoudige lokale ‘waarschuwer’ die de Mekkanen opriep om terug te keren tot het ware geloof, tot een man die zichzelf beschouwde als de nieuwste door God gezonden profeet, vergelijkbaar met Mozes, Jesaja en Jezus.

Mohammed moest Mekka verlaten maar slaagde erin een machtige stammencoalitie bijeen te brengen die, geïnspireerd door het geloof in de ene God (en zijn Profeet) westelijk Arabië veroverde. En na zijn dood stroomden de Arabische legers oost- en noordwaarts, en schiepen een nieuw wereldrijk.