De machine werkt op volle toeren. Langzaam sijpelt dit door vanuit de hogere regionen naar de lagere, wat ik vooral merkte in het verpleeghuis waar ik werkte. Een manager kon ongestoord op een andere locatie aan de slag, terwijl er bij ons nog heel wat lijken uit de kast stortten. Niemand verbaasde het, maar ook niemand hogerop sprak de leidinggevende aan. Die kon ongestoord verder op de andere locatie. Ik heb op heel wat verschillende plekken gewerkt sinds ik verpleegkundige ben. De laatste jaren van mijn opleiding in een groot ziekenhuis, vervolgens nog een kleiner ziekenhuis, op verschillende afdelingen. Het verpleeghuis en de thuiszorg heb ik gezien. In elke organisatie waar ik geweest ben, werkt de verdeel- en heersmachine. Ik weet nog dat ik in een ziekenhuis werkte en ik ontevreden was over de salarisverhoging en het tijdstip waarop ik die kreeg. Toen ik er vragen over stelde werd mij gezegd; “dit gaat altijd zo” en andere drogredenen, met eigenlijk de boodschap; niet zeuren, mond houden. Ik ging hier verder op door, zocht informatie in mijn omgeving over hoe dit werkte in het arbeidsrecht en de CAO. Ik bleef vragen stellen op mijn werk. Op een gegeven moment, bijna aan het einde van een dagdienst, werd gevraagd of ik op stel en sprong bij de manager op gesprek kon komen aangaande dit onderwerp. ‘Oh boy, nu zullen we het krijgen’, dacht ik nog. Compleet in de lijn der verwachting zat er iemand van personeelszaken bij, naar eigen zeggen als “onpartijdige derde persoon”, om ons beider belangen te behartigen. Voelen jullie ‘m al? Natuurlijk werd er een aanval op mij ingezet, met subtiele hints tussen de regels door, dat ik niet zoveel vragen moest stellen. Het was eigenlijk heel logisch wat ze deden met die salarisverhoging, en gaven wederom wat drogredenen. Men dacht schijnbaar dat ik meer uitleg nodig had, in plaats van aan mij te vragen wat mij nu precies dwars zat en waarom ik zoveel vragen stelde. Ik ben maar achterover gaan zitten, hen laten praten, en ja en amen gezegd. Ondertussen bedacht ik wat ik zou doen. Ondanks dat ik een opleiding op hun kosten had gedaan en nog een jaar moest ‘nawerken’ voordat ik dit ‘terugverdiend’ had, wist ik al; dit wordt hem niet voor mij. Ik ga hier weg, en heel snel. Als je zo met je personeel omgaat, hoeft het voor mij niet. Niet dat ik nu heel veel beter af was bij de werkgevers die daarna kwamen. Elke grote organisatie heeft een manier om incompetente werknemers de hand boven het hoofd te houden, op elk niveau. Het is maar net pech of je een druiloor van een leidinggevende tegenkomt waar je van afhankelijk bent. Vaak zit er iemand boven je die er niets van snapt; die ooit wel eens verpleegkunde heeft gestudeerd maar ondertussen niet meer weet wat het vak inhoudt. Of nog erger: een leidinggevende die compleet geen achtergrond in de zorg heeft. Inmiddels ben ik er voor mezelf achter; ik moet niet meer in grote organisaties gaan werken, kleinschalig is voor mij beter. Vaak zit er niets anders op dan op tijd je biezen te pakken voordat je er zelf aan onderdoor gaat. Deze column verscheen eerder op het blog van Zuster Merel.
ONDERZOEK - Een grote Deense studie laat zien dat niet zozeer een hoge werkdruk de veroorzaker is van stress en depressie op het werk, maar de wijze waarop leiding wordt gegeven. De mate van rechtvaardigheid in het beleid en handelen van managers lijkt een veel belangrijkere verklarende variabele te zijn.
Wie was Mohammed? Wat dreef hem? In deze vlot geschreven biografie beschrijft Marcel Hulspas de carrière van de de Profeet Mohammed. Hoe hij uitgroeide van een eenvoudige lokale ‘waarschuwer’ die de Mekkanen opriep om terug te keren tot het ware geloof, tot een man die zichzelf beschouwde als de nieuwste door God gezonden profeet, vergelijkbaar met Mozes, Jesaja en Jezus.
Mohammed moest Mekka verlaten maar slaagde erin een machtige stammencoalitie bijeen te brengen die, geïnspireerd door het geloof in de ene God (en zijn Profeet) westelijk Arabië veroverde. En na zijn dood stroomden de Arabische legers oost- en noordwaarts, en schiepen een nieuw wereldrijk.
ANALYSE - Bedrijven en organisaties vertonen nogal eens moreel wangedrag. Dat heeft vaak veel te maken met zelfbedrog. Hoogleraar bedrijfsethiek Wim Dubbink benadert het terugdringen van immoreel gedrag c.q. zelfbedrog in organisaties vanuit Kantiaans perspectief.
Het zal de meeste mensen weinig moeite kosten een opsomming te geven van bedrijven waar de laatste jaren sprake was van moreel wangedrag: Enron, BP (Deepwater Horizon), Siemens (steekpenningen), Ahold, World Online (aandelen emissie), Vestia/KPMG en InHolland. Wangedrag van organisaties komt niet alleen veel voor, het berokkent ook veel schade en leed. In het geval van Vestia ging het al om miljarden. Bij de ENRON-affaire ging het om een veelvoud daarvan en raakten bovendien veel particulieren hun pensioen kwijt. De gevolgen van wangedrag blijven ook lang niet altijd beperkt tot financiële schade. Menigmaal is er milieuschade of kost het mensenlevens, met de ramp bij Bhopal (Union Carbide) als extreem voorbeeld. Immoreel gedrag van mensen ligt vaak aan de basis van wangedrag van de organisatie. Ergens in de organisatie overtreedt iemand een wet of een interne regel, kijkt iemand weg bij problemen of handelt iemand anderszins onverschillig.
Dreigen met straf maakt medewerkers cynisch over moraal
Er bestaat sinds jaar en dag de nodige overeenstemming over de do’s and dont’s om immoreel handelen van managers in organisaties te voorkomen. Wat je zeker niet moet doen is in de beloningsstructuur mensen belonen voor immoreel gedrag. Bewust of onbewust komt dat nogal eens voor. Wat je ook niet moet doen is een mail rondsturen met de bedrijfscode en iedereen die zich niet aan de regels houdt, dreigen met straf en aansprakelijkheid. Dat maakt medewerkers alleen maar cynisch over moraal. Wat je zeker wel moet doen is managers (en anderen) onderin de organisatie de mogelijkheid bieden gemakkelijk informatie naar de top te sluizen. Ook is een bepaalde mate van controle altijd nodig.
Toen de oprichter van het bedrijf waar ik nu al een tijd voor werk, vertrok, deelde hij het boekje Het zand in de machine, Managerscultuur in Nederland van Chris van der Heijden uit. Daarmee gaf hij duidelijk te kennen dat we zijn bedrijf niet te grabbel moesten gooien aan managers, mannetjesmakers en ellenboogwerkers. Nou waren we dat toch al niet van plan, maar zo’n boekje lezen kon vast geen kwaad.
Het boekje zit zo bomvol met interessante zaken dat een uitgebreide bespreking op de loer ligt. Maar aangezien het boekje maar 120 bladzijden klein is, is een te lange bespreking overkill. Kan je beter het boek lezen. En dat laatste is wel aan te raden. Op een vlotte wijze, met verhalen uit de praktijk, beetje wetenschap, wat geschiedenis en wat filosofie wordt het fenomeen “managerscultuur” stevig te kakken gezet. Alle rare, moeilijke en kwalijke aspecten komen langs. En als je het uit hebt, vraag je je af hoe het in hemelsnaam mogelijk is dat er überhaupt managers nog leven. Een volksopstand had allang plaats kunnen vinden waarmee deze hele klasse terstond naar de geschiedenisboeken zou zijn verplaatst.
Echter, het boek maakt ook duidelijk welk een noodzakelijk kwaad een bureaucratie is in een wereld die steeds complexer is en waar men wars is van dictators. Alleen geeft de auteur terecht aan dat we op veel plaatsen doorgeschoten zijn zonder dat we daar nog echt iets aan kunnen doen. Het zit gewoon in ons systeem.
Van de extreme regulering in het regeerakkoord, via de mega-scholen met managers die niet weten wat onderwijs is springt het langs Ford, Huxley en Weber. Hilarische verhalen over vergaderen om het vergaderen over de bespreking van de notulen van de eervorige vergadering. Over managementspeak (bijna hetzelfde als newspeak) met woorden als “streefdoelen”, “kwaliteitszorgmeerjarenplan” en “overlegsituatie”. En over het Anglo-Amerikaanse model versus het Rijnland model. Teveel om op in te gaan.
Bedrieglijk echt gaat over papyrologie en dan vooral over de wedloop tussen wetenschappers en vervalsers. De aanleiding tot het schrijven van het boekje is het Evangelie van de Vrouw van Jezus, dat opdook in het najaar van 2012 en waarvan al na drie weken vaststond dat het een vervalsing was. Ik heb toen aangegeven dat het vreemd was dat de onderzoekster, toen eenmaal duidelijk was dat deze tekst met geen mogelijkheid antiek kon zijn, beweerde dat het lab uitsluitsel kon geven.
“We will drive them to the airport” “Cameron wants a big society? Our volunteer drivers will soon cover the entire country so whereever there’s a whining hedge fund manager, there’s a volunteer to make sure the wankers fuck off when they say they are going to.”
Dat kan! Sargasso is een collectief van bloggers en we verwelkomen graag nieuw blogtalent. We plaatsen ook regelmatig gastbijdragen. Lees hier meer over bloggen voor Sargasso of over het inzenden van een gastbijdrage.
“Ik spreek voor de meest rare geszelschappen, maar voor managers heb ik nog nooit gesproken”, geeft Marijnissen toe. “Waarom? Omdat ik dat een bevolkingsgroep vind, een diersoort, waar ik toch wat sceptisch tegenover sta. En dan druk ik me nog zachtjes uit.”
Jan Marijnissen was key-note speaker op het Grote Rijnland Congres. Quote uit NRC.
Valt dit ook onder discriminatie?
Tot het eind van de Koude Oorlog heeft de BVD de CPN in de gaten gehouden. Maar de dienst deed veel meer dan spioneren. Op basis van nieuw archiefmateriaal van de AIVD laat dit boek zien hoe de geheime dienst in de jaren vijftig en zestig het communisme in Nederland probeerde te ondermijnen. De BVD zette tot tweemaal toe personeel en financiële middelen in voor een concurrerende communistische partij. BVD-agenten hielpen actief mee met geld inzamelen voor de verkiezingscampagne. De regering liet deze operaties oogluikend toe. Het parlement wist van niets.
