Islamisering en kerstening in Indonesië

Afgelopen zomer was ik voor het eerst in ruim tien jaar terug in Tomohon, een dorp (inmiddels een stad) in de Minahasa, een christelijk gebied in het noorden van het Indonesische eiland Sulawesi. Om vijf uur 's ochtends werd ik uit mijn bed gebruld door de plaatselijke kerk. De kerk deed dat om de moskee voor te zijn. Veertig jaar geleden, toen ik er als kind opgroeide, was dit ondenkbaar. Tomohon was christelijk gebied en het handjevol moslims hield zich koest. Nu zijn er meer moslims. Het gaat namelijk goed met de Minahasa en dus zijn er arbeiders nodig. Dat was vroeger al zo. Ons personeel kwam ook van het moslimdeel van Sulawesi. De rivaliteit tussen christenen en moslims was hét gespreksitem. De taxichauffeur op het vliegveld was de eerste. "Wij Minahassers moeten meer kinderen maken, want anders worden we een minderheid", begon hij te oreren zodra hij doorhad dat ik de taal sprak.

Door: Foto: Marie (cc)
Foto: copyright ok. Gecheckt 21-02-2022

De Kroonboekenclub | Vrouwen lief en leed in de tropen

, door

COLUMN - Het was geen pretje in Nederlands-Indië. In ieder geval niet volgens Thérèse Hoven, die in 1892 het boek Vrouwen lief en leed in de tropen publiceerde. Bij de titel van dat boek kun je je afvragen wat het woord lief daar doet, want voor vrijwel alle vrouwen in het boek is het een en al leed wat de klok slaat.

Hoven kruidde haar verhaal op het eerste gezicht met een behoorlijke scheut onbekommerd kolonialisme en seksisme.

De hoofdlijn gaat over de Nederlandse Nelly die verliefd raakt op de koloniaal Theodoor en met hem mee terug naar Indië gaat vanuit Den Haag. hove006vrou01_01_tpgDaar eenmaal aangekomen, wordt Theodoor heel afwerend, stuurs en nors. Wanneer Nelly zwanger is, stuurt Theodoor haar alleen naar de stad. Als ze terugkomt, blijkt dat Theodoors inlandse minnares, die al voor Nelly Theodoor leerde kennen een kind van hem heeft gebaard, het heft in handen te hebben genomen. Uiteindelijk vergiftigt die minnares Theodoor per ongeluk (eigenlijk was het de bedoeling Nelly te doden) en zichzelf expres. Het komt met Nelly allemaal goed – ze trouwt een degelijke, Hollandse man. Maar dat ‘lief’ gebeurt al eigenlijk niet meer in de tropen.

Javaanse vrouw

Behalve Nelly hebben ook vrijwel alle andere vrouwen te maken met het verwilderende effect dat de tropen op de Nederlandse mannen hebben. Een inlandse bijslaap nemen is in ieder geval al heel gewoon. Verschillende mannen deinzen er daarnaast niet voor terug zich bij gezonde blonde vrouwen op te dringen. Dat leidt allemaal vanzelfsprekend tot enorme ellende.

Doneer!

Mededeling

Sargasso is een laagdrempelig platform waarop mensen kunnen publiceren, reageren en discussiëren, vanuit de overtuiging dat bloggers en lezers elkaar aanvullen en versterken. Sargasso heeft een progressieve signatuur, maar is niet dogmatisch. We zijn onbeschaamd intellectueel en kosmopolitisch, maar tegelijkertijd hopeloos genuanceerd. Dat betekent dat we de wereld vanuit een bepaald perspectief bezien, maar openstaan voor andere zienswijzen.

In de rijke historie van Sargasso – een van de oudste blogs van Nederland – vind je onder meer de introductie van het liveblog in Nederland, het munten van de term reaguurder, het op de kaart zetten van datajournalistiek, de strijd voor meer transparantie in het openbaar bestuur (getuige de vele Wob-procedures die Sargasso gevoerd heeft) en de jaarlijkse uitreiking van de Gouden Hockeystick voor de klimaatontkenner van het jaar.

Foto: amrufm (cc)

De nasleep van de Kudeta

, door

Komende nacht is het vijftig jaar geleden dat in Indonesië de Kudeta plaatsvond, een raadselachtige gebeurtenis waarbij de presidentiële garde met vermoedelijke steun van de links-nationalistische president en de communistische partij de complete legertop ontvoerde en deels vermoordde, behalve die ene generaal die parate troepen in Jakarta had en die vervolgens de rebellie neersloeg en de macht greep. In de nasleep werden tenminste 500.000 als communist aangemerkte mensen vermoord en een veelvoud daarvan gevangen gezet.

In die nasleep groeide ik op in Makassar, uiteraard onwetend van de gebeurtenissen. Slechts af en toe drong de grauwe werkelijkheid ongeweten mijn wereld binnen, bijvoorbeeld toen de juf mij bij zich riep en zei dat ik voortaan op maandag geen sandalen meer aan mocht. De val van Saigon was hard aangekomen in Indonesië en de nationalistische rituelen, zoals het maandagse hijsen van de vlag, werden strak aangetrokken. Daar hoorden geen sandalen bij. Hieronder een oude column met een andere herinnering uit die tijd.

Mijn eerste kopje thee

De stoel bestaat uit dikke plastic waslijnen op een metalen frame. Het veert wel lekker. Ik kan met mijn voetjes niet bij de tegels op de grond, ik moet me van de stoel laten zakken als ik bij het tafeltje wil. Op dat tafeltje staan een schaal met koekjes en drie kopjes thee. Een voor tante Atte, een voor mama en een voor mij.

Ik lust geen thee, want dat heb ik nog nooit gehad. Ik lust wel koekjes. Eigenlijk wil ik zeuren dat ik geen thee lust, maar dat kan nu niet. Mama en tante Atte praten over hele serieuze dingen. Dat kan ik horen aan hun stemmen. Ik ben pas vijf jaar, maar ik weet wanneer ik stil moet zijn. Het is moeilijk om zo lang stil te zitten en niets te mogen zeggen.

De man van tante Atte is een politiek gevangene. Ik weet niet wat dat betekent, maar het is heel ernstig. Op de bodem van mijn kopje ligt een dikke laag suiker. Ik roer. De suiker gaat wervelen. Dat vind ik grappig.

Ik weet niet dat er een machtsstrijd is uitgebroken op de universiteit, dat de ene partij de andere van communisme beschuldigd heeft. Indonesiërs gaan het gevang in, verdachte buitenlanders worden uitgezet. Mijn vader is naar het politiebureau geweest met een lijst namen. Ze moeten maar aan zijn vriend Jan Pronk in Nederland vragen of hij soms communist is.

Wat ik wel weet is dat mijn vriendje Maarten terug naar Nederland is. Daar ben ik jaloers op. In Nederland hebben ze appels. Die zijn veel lekkerder dan papaja. Dat krijg ik elke dag, soms met banaan, soms met ananas. In Nederland is het ook heel erg koud.

Ik kijk naar het kopje thee. Mama en tante Atte praten nog steeds met elkaar. Ze hebben geen aandacht voor mij. Tante Atte kijkt alsof ze heel verdrietig is. Dit is allemaal heel plechtig. Nu moet ik een brave jongen zijn. Ik pak het kopje thee en breng het voorzichtig naar mijn mond. Het is erg zoet, maar verder smaakt het nergens naar.

Foto: copyright ok. Gecheckt 09-02-2022 copyright ok. Gecheckt 09-02-2022

Geen bal op tv | The act of killing

, door

COLUMN - Anwar Congo is een preman. Een verbastering van ‘free man’. Een vrije jongen. Hij verkoopt bioscoopkaartjes op de zwarte markt en spiegelt zich aan Elvis en John Wayne. Maar dan vindt er een coup plaats in de Indonesische legertop. Soekarno Soeharto komt aan de macht. Anwar Congo wordt leider van een Indonesisch doodseskader dat in 1965 meehielp aan de dood van naar schatting 1 miljoen communisten, Chinezen en intellectuelen. De moordenaars zijn nooit voor hun daden veroordeeld. Integendeel. Ze wonen tussen de mensen wier ouders en grootouders ze hebben vermoord. Ze persen de Chinese middenstand af. Ze worden nog steeds gevreesd. Ze zijn nog steeds preman.

In één van de eerste scènes van The Act of Killing, zien we Anwar de cha-cha-cha doen op de plek waar hij in de jaren ’60 honderden slachtoffers heeft vermoord. Een minuut daarvoor liet hij nog zien hoe hij zijn slachtoffers met behulp van ijzerdraad keelde. Anwar doet het dansje om te illustreren hoe hij zijn demonen probeert te vergeten: alcohol drinken, marihuana roken en dansen.

De truc die regisseur Joshua Oppenheimer bedacht: hij laat Anwar en zijn medebeulen een film maken over hun daden. Tijdens het bespreken van de film, bespreken ze hun daden. Ze halen herinneringen op. Soms in alle ernst, soms tussen neus en lippen door. We zien Anwar achterin een citroën Mehari zitten, naast Adi Zulkadry (oprichter van de Pancasila Jeugd, een paramilitaire organisatie die nog steeds bestaat en de bevolking intimideert als dat nodig is). Adi vraagt aan Anwar of hij zich de campagne ‘vernietig de Chinezen’ nog kan herinneren. Tijdens een lange voettocht stak Adi toen tientallen Chinezen neer, totdat hij op een gegeven moment de vader van zijn Chinese vriendin tegenkwam en ‘Vernietig de Chinezen’ veranderde in ‘Vernietig de Chinese vader van mijn vriendin’. Adi vertelt hoe hij zijn schoonvader doodstak. Anwar glimlacht. Alsof ze herinneringen ophalen aan hun studententijd, toen ze soms uit dronken baldadigheid autospiegeltjes van auto’s trapten op weg naar huis.

Lezen: Mohammed, door Marcel Hulspas

Mededeling

Wie was Mohammed? Wat dreef hem? In deze vlot geschreven biografie beschrijft Marcel Hulspas de carrière van de de Profeet Mohammed. Hoe hij uitgroeide van een eenvoudige lokale ‘waarschuwer’ die de Mekkanen opriep om terug te keren tot het ware geloof, tot een man die zichzelf beschouwde als de nieuwste door God gezonden profeet, vergelijkbaar met Mozes, Jesaja en Jezus.

Mohammed moest Mekka verlaten maar slaagde erin een machtige stammencoalitie bijeen te brengen die, geïnspireerd door het geloof in de ene God (en zijn Profeet) westelijk Arabië veroverde. En na zijn dood stroomden de Arabische legers oost- en noordwaarts, en schiepen een nieuw wereldrijk.

Waan van de dag

Oeroude muurkunst in Indonesie

, door

Misschien wel de oudste rotstekening ter wereld, een babyzwijntje op Zuid Sulawesi, Indonesië. De recente datering van de al langer bekende grottekeningen is ronduit spectaculair – ze zijn zo’n 40.000 jaar oud – en doet ons er aan herinneren dat we nog maar heel weinig weten over het ontstaan van kunstachtige uitingen.

Het bijgaande filmpje van Nature maakt een en ander nog eens extra duidelijk en is zeer de moeite waard.

Foto: Maluku Photo Club op Ambon aan het werk. Beeld van Karlijn Smit. copyright ok. Gecheckt 09-11-2022

Fotograferen voor vrede op Ambon

, door

REPORTAGE - De wereld een positief beeld geven van Ambon en moslims en christenen verbinden: dat is het doel van Maluku Photo Club. Een lastige opgave na de verschrikkelijke conflicten van 1999 tot 2004, maar succes heeft de fotoclub wel.  De Facebookpagina wordt door duizenden mensen bekeken en beide geloofsgroepen zijn lid. ‘Ik heb hier veel christelijke vrienden. Ik houd echt van ze.’

Met zelfverzekerde passen dansen de jonge koppels in het rond. Ze klappen een paar keer in hun hand nadat ze met sierlijke beweging afstand nemen, om vervolgens samen verder te dansen. De vrolijke klanken van de Amboneze instrumenten verspreiden zich door de open, rechthoekige tent, terwijl honderden toeschouwers aandachtig kijken naar de traditionele Katreji-dans. Zij vieren de inwijding van het nieuwe dorpshoofd van Morella, een dorpje op Ambon.

Arie Tuanakotta (25) buigt geïnteresseerd naar voren. Hij zit op zijn hurken om een foto te maken van het schouwspel. Ook zijn vriend Buchari Musli (24) fotografeert de dansers die geconcentreerd voorbij zwieren in hun rood-witte kleding. Het is een bijzonder evenement voor beide jongens. ‘Ik vind de Ambonese cultuur erg mooi. Het is belangrijk om deze eeuwenoude tradities te fotograferen,’ vertelt Arie, die hoopt dat Ambon meer bekendheid krijgt als een toeristisch eiland.

Foto: Johan Wieland (cc)

Wapenlevering aan Indonesië geen probleem?

, door

ACHTERGROND - Nederland gaat voor 345 miljoen euro onderdelen voor Indonesische marineschepen leveren, meldde de regering deze week in een brief aan de Kamer. Is dat geen probleem?

Dinsdag stuurde de regering de brief waarin melding werd gemaakt van de levering van onderdelen ter waarde van 345 miljoen euro aan Indonesië. Die schepen worden uitgerust met scheepskanonnen waarvoor het Italiaanse bedrijf Oto Melara met Nederlandse financiële steun nieuwe munitie ontwikkelde die geschikt is voor gebruik tegen landdoelen. De schepen kunnen daardoor ingezet worden bij de strijd tegen rebellen.

Wapenleveranties worden getoetst aan de hand van verschillende criteria. In dit geval zijn de volgende ijkpunten relevant: mensenrechten (criterium 2), interne conflicten (criterium 3) en regionale stabiliteit (criterium 4). De regering meent in haar Kamerbrief dat de levering op al deze punten geen enkel risico oplevert, maar dat is zeer twijfelachtig. De informatie van de regering lijkt vooral bedoeld om kritiek voor te zijn.

Mensenrechten

De situatie in Indonesië is sterk verbeterd in de afgelopen twintig jaar, daar zullen vriend en vijand het over eens zijn. Overigens was Nederland ook niet te beroerd om wapens te leveren toen Indonesië binnenslands nog wel zeer bloedig huis hield. Maar Oost-Timor is inmiddels onafhankelijk, de spanningen in de Molukken zijn geluwd, in Aceh is de vrede weergekeerd en het militair regime van Soeharto sneuvelde en maakte plaats voor een meerpartijenstelsel. De regering draaft echter wat door als ze zegt dat ‘Indonesië een stabiele democratie is met een vrije pers, een actief maatschappelijk middenveld en een hoge mate van tolerantie. De bescherming van mensenrechten is (grond-)wettelijk vastgelegd, naleving is een incidenteel punt van zorg.’ Die schendingen zijn meer dan incidenteel. Human Rights Watch vat het als volgt samen:

Lezen: Bedrieglijk echt, door Jona Lendering

Mededeling

Bedrieglijk echt gaat over papyrologie en dan vooral over de wedloop tussen wetenschappers en vervalsers. De aanleiding tot het schrijven van het boekje is het Evangelie van de Vrouw van Jezus, dat opdook in het najaar van 2012 en waarvan al na drie weken vaststond dat het een vervalsing was. Ik heb toen aangegeven dat het vreemd was dat de onderzoekster, toen eenmaal duidelijk was dat deze tekst met geen mogelijkheid antiek kon zijn, beweerde dat het lab uitsluitsel kon geven.

Lezen: Het wereldrijk van het Tweestromenland, door Daan Nijssen

Mededeling

In Het wereldrijk van het Tweestromenland beschrijft Daan Nijssen, die op Sargasso de reeks ‘Verloren Oudheid‘ verzorgde, de geschiedenis van Mesopotamië. Rond 670 v.Chr. hadden de Assyriërs een groot deel van wat we nu het Midden-Oosten noemen verenigd in een wereldrijk, met Mesopotamië als kernland. In 612 v.Chr. brachten de Babyloniërs en de Meden deze grootmacht ten val en kwam onder illustere koningen als Nebukadnessar en Nabonidus het Babylonische Rijk tot bloei.

Vorige Volgende