Kunst op Zondag | Rhinoceros

Alle mensen worden neushoorns. Het had het slotkoor kunnen zijn van een magistraal meesterwerk dat de teloorgang van de mensheid bezingt. Deze evolutionaire ontwikkeling is echter bekend van het toneelstuk Rhinoceros (1959), geschreven door Eugène Ionesco (1909 - 1994). In een Frans dorpje veranderen de inwoners in neushoorns. Uiteindelijk blijft alleen de wat slome en alcoholistische Bérenger als enige niet getransformeerde mens over. Dat vindt hij toch wel erg eenzaam en wil alsnog een neushoorn worden om zich bij de kudde te voegen. Het lukt hem maar niet. Dan besluit hij te blijven wie hij is: “Ik capituleer niet!” Deze bizarre klucht wordt gezien als een metafoor voor de volgzaamheid van mensen waarmee fascisme heeft kunnen bloeien. Het kan ook worden gelezen als een ode aan mensen die niet in clichés, stereotypen en conservatieve rolpatronen willen blijven hangen. Waar in de hedendaagse werkelijkheid er mensen zijn die figuurlijk in quasi fascistoïde beesten veranderen, zijn de neushoorns figuurlijk gesproken het haasje. De rhinoceros staat in de top tien bedreigde diersoorten. Juist vanwege de ivoren neushoorn. Blijkbaar mist de rhinoceros het aanpassingsvermogen dat de Afrikaanse olifant wel heeft. Evolutiebiologen schreven in Science over hun ontdekking dat steeds meer vrouwtjesolifanten zonder slagtanden geboren worden. Conclusie: de soort heeft zich in korte tijd aangepast om zodoende niet aan stroperij ten onder te gaan. Om nog maar eens te wijzen op het noodlot van de rhinoceros een ode aan het beest dat alleen maar neus heeft als er een hoorn op zit. Het diertje leeft al minstens zolang als mensen konden tekenen. Bewijs: de ‘murals’ in de grot van Chauvet. Anoniem - Rhinoceros, muurtekening la Grotte Chauvet (ca. 15.000 – 10.000 v.Chr.) Een heel bekende houtdruk is de rhinoceros van Albrecht Dürer. Naar verluidt heeft hij de prent gemaakt zonder het dier ooit zelf gezien te hebben. Louter op grond van beschrijvingen van anderen kwam hij tot deze weergave. Albrecht Dürer ((1471 - 1528) - Rhinoceros, 1515. Gemaakt voor de Wereldtentoonstelling van 1878 in Parijs: Henri-Alfred Jacquemart (1824-1896) -  Rhinoceros, 1878. Salvador Dali was aardig onder de indruk van de rhinoceros. Het dier komt dan ook op verschillende manieren voor in zijn werk. Hij zag in de gepantserde huid overeenkomsten met kantwerk. In 1954 kreeg hij van het Louvre toestemming een kopie te tekenen van ‘De kantwerkster’ van Vermeer. Hij maakte er een geheel eigen interpretatie van: ‘Paranoiakritische studie van De Kantwerkster van Vermeer’.  De Kantwerkster had volgens Dali “een maximale biologische dynamiek bereikt dankzij de logaritmische krommen van neushoornhoorns”. Alles goed en wel, maar waarom hangt hij zelf de neushoorn uit en vernielt hij daarbij het werk van Vermeer? https://www.youtube.com/watch?v=lyPtU8WZD3M In het Spaanse Marbella staat een door Dali ontworpen sculptuur met wederom een verwijzing naar kantwerk. Salvador Dali (1904 - 1989) - Rinoceronte vestido con puntillas (Neushoorn gekleed in kant) 1956. Het is niet van vandaag of gisteren dat de rhinoceros met uitsterven wordt bedreigd. Dat was al jaren aan de hand vooraleer de VN met de ‘Endagered Species Act’ (1973) een aanzet gaf om bedreigde soorten en ecosystemen te beschermen en mogelijk te herstellen. Andy Warhol wilde een bijdrage leveren aan de bewustwording van deze problematiek en portretteerde tien van die bedreigde diersoorten. De zwarte neushoorn is er een van. Andy Warhol (1928 - 1987) - Black Rhinoceros, from Endangered Species, 1983. Xavier Veilhan maakt een speeltje van de kolos. De oorspronkelijke gepantserde en geribbelde huid huid vervangen door het gladde, gepolijste oppervlak alsof het een glimmend luxe auto is. Xavier Veilhan (1963 - heden) Le Rhinocéros, 1999 – 2000. Het RAQS Media Collective (India) grijpt met onderstaand beeld terug op de houtsnede van Albrecht Dürer en de neushoornsculptuur van Salvador Dali. Het staat in Lissabon op een plek waar ooit ter vermaak exotische dieren werden getoond. In een stad waar waarschijnlijk de neushoorn die Dürer tekende, geïmporteerd werd met de bedoeling die kado te doen aan de paus. RAQS Media Collective (1992 - heden)  - However Incongruous, 2007. In de familie strandbeesten van Theo Jansen zit een 2,8 ton wegende figuur. Die kan door één persoon worden voortgetrokken, mits er handig van de wind gebruik wordt gemaakt. Theo Jansen -  Animaris Rhinoceros Transport, 2014. https://www.youtube.com/watch?v=MYGJ9jrbpvg&t=3m41s Het duo Gillie and Marc Schattner maakt sculpturen van allerlei dieren, vaak in een setting waar een verhaaltje achter zit. Gillie and Marc Schattner (1965, 1962 – heden) -  Shandu the buried rhino, 2016. Opgedragen aan de laatste drie noordelijke ‘witte’ neushoorns: Gillie and Marc Schattner - Last Three, 2018. Tot slot: Ondanks de schoonheid van de ‘pracht en kracht’ van de rhinoceros, is het dier toch regelmatig verbonden met desastreuse gebeurtenissen. In een film van Fellini overleeft het dier wel, maar wat een treurigheid om zo alleen… Federico Fellini (1920 - 1993) - E la Nave Va (En het schip vaart…), 1983. https://www.youtube.com/watch?v=sfMiS9NPj7k Prettige zondag verder.

Foto: copyright ok. Gecheckt 23-09-2022

Beeldtaal: kennen of herkennen?

Beeldtaal is de overdracht van gedachten waarbij het geschreven woord – geheel of gedeeltelijk – vervangen is door beeld. In de maanden augustus en september publiceert Willem Visser (beeldend kunstenaar, psycholoog en tekstschrijver) op zaterdagochtend artikelen over beeldtaal aan de hand van voorbeelden uit kunst, psychologie en alledaagse waarneming.

In 1788 legde de Eerste Vloot aan bij wat we tegenwoordig Sydney noemen. Aan boord bevonden zich 778 verbannen misdadigers en een aantal wetenschappers en illustratoren. De misdadigers gingen aan de dwangarbeid. De wetenschappers en illustratoren hadden de opdracht de Australische flora en fauna te beschrijven en in beeld te brengen.

Vertrouwd kader

Voor ervaren tekenaars moet dat een fluitje van een cent zijn. Dat zou je in ieder geval denken, maar dat bleek lelijk tegen te vallen. Zij hadden namelijk geen beeldend kader om de vreemde dieren die zij zagen op doeltreffende wijze weer te geven.

Volgens Andrew Parker, auteur van ‘Seven Deadly Colours’ (2005 / The Free Press, Londen), interpreteerden zij kangoeroes als grote, rechtopstaande hazen met een ratachtige staart.

Koalas appear like squirrels without their tails. (…) The artists were under the influence of their native imagery, purposely in the case of the painters (to remind the homesick emigrants of Britain) and subconciously for the scientists. The scientists had fallen victim to a fault in the visual system (…) The images of Australia formed on their retinas were absent from the dictionary of their visual cortex, but rather than becoming new records, they were shoehorned into their closest entries. In this way something unfamiliar can become something familiar.

Lezen: Mohammed, door Marcel Hulspas

Wie was Mohammed? Wat dreef hem? In deze vlot geschreven biografie beschrijft Marcel Hulspas de carrière van de de Profeet Mohammed. Hoe hij uitgroeide van een eenvoudige lokale ‘waarschuwer’ die de Mekkanen opriep om terug te keren tot het ware geloof, tot een man die zichzelf beschouwde als de nieuwste door God gezonden profeet, vergelijkbaar met Mozes, Jesaja en Jezus.

Mohammed moest Mekka verlaten maar slaagde erin een machtige stammencoalitie bijeen te brengen die, geïnspireerd door het geloof in de ene God (en zijn Profeet) westelijk Arabië veroverde. En na zijn dood stroomden de Arabische legers oost- en noordwaarts, en schiepen een nieuw wereldrijk.

Doe het veilig met NordVPN

Sargasso heeft privacy hoog in het vaandel staan. Nu we allemaal meer dingen online doen is een goede VPN-service belangrijk om je privacy te beschermen. Volgens techsite CNET is NordVPN de meest betrouwbare en veilige VPN-service. De app is makkelijk in gebruik en je kunt tot zes verbindingen tegelijk tot stand brengen. NordVPN kwam bij een speedtest als pijlsnel uit de bus en is dus ook geschikt als je wil gamen, Netflixen of downloaden.

Steun ons!

De redactie van Sargasso bestaat uit een club vrijwilligers. Naast zelf artikelen schrijven struinen we het internet af om interessante artikelen en nieuwswaardige inhoud met lezers te delen. We onderhouden zelf de site en houden als moderator een oogje op de discussies. Je kunt op Sargasso terecht voor artikelen over privacy, klimaat, biodiversiteit, duurzaamheid, politiek, buitenland, religie, economie, wetenschap en het leven van alle dag.

Om Sargasso in stand te houden hebben we wel wat geld nodig. Zodat we de site in de lucht kunnen houden, we af en toe kunnen vergaderen (en borrelen) en om nieuwe dingen te kunnen proberen.