Bijstand of tegenstand

door Marcel Canoy, Sandra van Dijk Wie niet kan voorzien in zijn of haar bestaan kan aanspraak maken op de bijstand. Het idee is dat de bijstand een strikt minimale voorziening is. Alle manieren om extra middelen te vergaren moeten worden gemeld, er mag geen relevant vermogen zijn en alle extra’s worden direct afgeroomd. Boodschappenboete De gevolgen bleken pijnlijk duidelijk bij een recente rechtszaak waar het neologisme boodschappenboete vandaan kwam. Een inwoonster van de gemeente Wijdemeren liet haar boodschappen voor een deel door haar moeder betalen en verzuimde dit te melden. Toen de gemeente daar achter kwam, was zij door de Participatiewet genoodzaakt ruim 7000 euro terug te vorderen. Giften Gemeenten hebben weliswaar enige beleidsvrijheid om te bepalen wat een bijstandsgerechtigde aan giften mag ontvangen, maar dat mag geen structureel karakter hebben dat tot kostenbesparing leidt. Kortom, de boodschappen gingen kennelijk te ver en de gemeente - en in navolging de rechter - legde een terugbetaling op. Wat zit hier achter? De casus leverde nogal wat ophef op, want voor velen voelt dit onrechtvaardig. Waarom geen boodschappen van je moeder, maar wel levensmiddelen van de Voedselbank? De gedachte is dat een bijstandsgerechtigde niet mag wat alle andere wereldburgers wel mogen: de hulp van familie gebruiken om een menswaardig bestaan te leiden. Kinderen van rijke ouders mogen zelfs een ton belastingvrij cashen om een huis te kopen. Rondkomen Is het ook echt onrechtvaardig? Je zou kunnen zeggen dat het eveneens als onrechtvaardig kan worden gezien om een beroep op collectieve middelen te doen wanneer dit niet nodig is en je ook anderen in je omgeving om hulp kan vragen. Navrant in dit verband is dat recent onderzoek van het Nibud blijkt dat de bijstand te laag is om van rond te komen. Voor mensen in de bijstand rest dus de keuze: Leven in armoede of leven in minder armoede door je te laten bijplussen als dat mogelijk is en in de hoop dat dit door de vingers wordt gezien. Door de vingers Het door de vingers zien valt in de praktijk tegen. Dat blijkt niet alleen uit de boodschappenboete. Na de Bulgarenfraude is er een cultuur van zero tolerance voor misbruik ontstaan. In de angst voor fraude en onrechtmatigheid is er een flink ambtenarenapparaat opgetuigd om alles te controleren. Zo wordt er op bankrekeningen en ver achter de voordeur gespeurd of iemand wel echt leeft als iemand die eigenlijk niet echt kan rondkomen. De schade van zero tolerance is groot: Het leidt tot geïnstitutionaliseerd wantrouwen. De bijstand is verworden tot een voorziening die de burger het etiket van fraudeur bezorgt bij een per ongeluk verzuimde melding of administratieve vergissing. Doenvermogen en zelfredzaamheid De bijstand is schraal en streng. Het doel lijkt om mensen te prikkelen om als de wiedeweerga naar werk te zoeken zodat ze de armoede vaarwel kunnen zeggen. Het is dan wel belangrijk dat het vinden van werk ook een realistisch perspectief is. Uit een WRR rapport blijkt echter dat de overheid het doenvermogen van kwetsbare burgers structureel overschat. De weg naar werk is helemaal niet eenvoudig. Uit onderzoek blijkt dat mensen soms zomaar 15 IQ punten in mogen inleveren als ze met ernstige vormen van financiële schaarste worden geconfronteerd. Daarbovenop leidt streng en onpersoonlijk behandelen van burgers in de bijstand tot aanvullende stress en daarmee tot een nog lager doenvermogen. De trieste conclusie is dat als je eenmaal in de bijstand zit de kans om aan het werk te geraken gering is. Bezuinigen De prijs die we betalen voor het tegengaan van fraude is daarmee hoog voor mensen in de bijstand. Maar ook de staatkas wordt hier niet wijzer van. De harde aanpak lijkt op een bezuiniging omdat de gemeente geld terugkrijgt bij overtredingen. Het aannemelijke gevolg is evenwel dat de kwetsbare burger minder zelfredzaam wordt, een tweederangsburger die nog verder in de stress raakt en mogelijk een beroep gaat doen op voorzieningen die een stuk duurder zijn zoals de GGZ of schuldhulpverlening. Het probleem is nog groter als we bedenken dat 221 duizend kinderen in een gezin opgroeien met een laag inkomen. Zij hebben een groter risico op sociale uitsluiting, slechtere gezondheid en allerlei andere negatieve gevolgen. Domeinen Dit raakt een dieper probleem. Een overheidsregeling wordt vaak uitsluitend beoordeeld op het domein waarop het betrekking heeft, in dit geval de sociale zekerheid. Eventuele gevolgen voor andere domeinen, zoals het medische domein, worden onvoldoende in de berekeningen of overwegingen meegenomen, zelfs als zich deze binnen dezelfde gemeentelijke begroting afspelen. Het is daarom zaak altijd te denken vanuit het bredere maatschappelijke perspectief. Welke gevolgen heeft streng optreden in het ene domein op andere domeinen? Wat maximaliseert het totale belang voor de maatschappij? De overheid als bijplusser Wil de bijstand werken dan moet het burgers en hun gezinnen die er recht op hebben in staat stellen te leven in plaats van te overleven. De Participatiewet dreigt het meest ironische woord in de Nederlandse taal te worden. We willen dat alle mensen participeren, ook zij die in de bijstand zitten, maar ondertussen wordt het doenvermogen van mensen om daadwerkelijk mee te doen verkleind. De Participatiewet als Hotel California. You can check in anytime, but you can never leave. Breder perspectief Vanuit een breder perspectief levert een menswaardige bijstand met een menswaardige bejegening uiteindelijk veel meer op. Het denken in deze langere termijn en domeinoverstijgende termen begint langzamerhand door te dringen in brede lagen van de rijksoverheid en uitvoering, maar is nog lang geen gemeengoed. Bijstand of tegenstand De bijstand is een mooie voorziening. Maar in de huidige vorm lijkt het soms of je de bijstand beter tegenstand kunt noemen. Het staat burgers tegen en in plaats van dat ze een extra steuntje in de rug krijgen lijkt het soms alsof ze als tegenstanders worden gezien. Het wordt tijd voor een grondige herziening, zodat de bijstand in zijn huidige vorm naar de geschiedenisboeken kan worden verwezen. Dit artikel verscheen eerder bij Sociale Vraagstukken. Marcel Canoy is hoogleraar aan de VU op het gebied van gezondheidseconomie en dementie, en adviseur van ACM. Sandra van Dijk werkt als gezondheidspsycholoog bij de afdeling Gezondheids-, Medische- en Neuropsychologie van de Universiteit Leiden.

Door: Foto: Foto Nijwam Swargiary on Unsplash.
Foto: Sjors Provoost (cc)

Boodschappenstemming

, door

COLUMN - Heeft u voor de jaarwisseling ook gehamsterd, of komt u er nu ineens achter dat de boodschappen duurder zijn geworden?

Dat had u kunnen weten, want de BTW-verhoging op boodschappen is één van de veranderingen die per 1 januari van kracht zij geworden en aardig wat media-aandacht hadden.

Het is een voldongen feit en aan het eind van dit nieuwe jaar kunt u de balans opmaken en zien in welke mate dit uw koopkracht heeft aangetast. En mocht u dit mee willen wegen als u in mei ter stembus gaat (voor de Provinciale Verkiezingen, annex indirecte Eerste Kamerverkiezingen) dan is het volgende wetenswaardig.

Op 15 november stemde de Tweede Kamer over allerlei amendementen en moties op de Belastingwet. Eén van de amendementen, ingediend door GroenLinks, SP en PvdA,  betrof de boodschappen.

Citaat:

Met dit amendement wordt bewerkstelligd dat de voorgenomen verhoging van het verlaagde btw-tarief geen doorgang vindt.
Dit amendement zorgt ervoor dat er geen btw-verhoging komt op de dagelijkse boodschappen, de fietsenmaker, boeken, groente en fruit, geneesmiddelen, concertkaartjes en het openbaar vervoer.

Het amendement werd verworpen. Voor: 47 Kamerleden, tegen 103.
Voor: GroenLinks, SP, PvdA, PvdD, DENK, FvD
Tegen: VVD. PVV, CDA, D66, ChristenUnie, 50PLUS, SGP

Steun ons!

Mededeling

De redactie van Sargasso bestaat uit een club vrijwilligers. Naast zelf artikelen schrijven struinen we het internet af om interessante artikelen en nieuwswaardige inhoud met lezers te delen. We onderhouden zelf de site en houden als moderator een oogje op de discussies. Je kunt op Sargasso terecht voor artikelen over privacy, klimaat, biodiversiteit, duurzaamheid, politiek, buitenland, religie, economie, wetenschap en het leven van alle dag.

Om Sargasso in stand te houden hebben we wel wat geld nodig. Zodat we de site in de lucht kunnen houden, we af en toe kunnen vergaderen (en borrelen) en om nieuwe dingen te kunnen proberen.

Lezen: De BVD in de politiek, door Jos van Dijk

Mededeling

Tot het eind van de Koude Oorlog heeft de BVD de CPN in de gaten gehouden. Maar de dienst deed veel meer dan spioneren. Op basis van nieuw archiefmateriaal van de AIVD laat dit boek zien hoe de geheime dienst in de jaren vijftig en zestig het communisme in Nederland probeerde te ondermijnen. De BVD zette tot tweemaal toe personeel en financiële middelen in voor een concurrerende communistische partij. BVD-agenten hielpen actief mee met geld inzamelen voor de verkiezingscampagne. De regering liet deze operaties oogluikend toe. Het parlement wist van niets.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Boodschappen, nieuws en feiten.

, door

Na de invoering van de euro, is meermalen geklaagd dat die munt  het leven duurder maakte. Dat valt reuze mee, zegt de Telegraaf. De doorsnee boodschappen zijn tussen 2002 en nu slechts 2 procent duurder geworden. Dat mag nieuws heten, want eerder constateerde de Telegraaf heel andere feiten.

15 november 2011: Boodschappen ruim 15 procent duurder, kopt diezelfde Telegraaf. Drie jaar eerder, 18 augustus 2008, zijn volgens de Telegraaf, de boodschappen 10 procent duurder dan het jaar ervoor. Tussendoor, in augustus 2010, vond de Telegraaf de dagelijkse boodschappen nog steeds aan de dure kant, dit keer zonder cijfers te publiceren.

Als die percentages over de langere periode uiteindelijk op de twee procent komen, dan moet het in de overige jaren wel erg goedkoop zijn geweest.
We kijken even bij het CBS en inderdaad: ten opzichte van 2002 waren de gemiddelde prijzen voor voedingsmiddelen 1,9 procent gestegen. In de boodschappenkar van het CBS zit wel een heel ander pakket dan De Telegraaf heeft ingeslagen. Het CBS keek naar 13 gangbare voedingsartikelen, waaronder aardappelen, eieren, melk, maar ook koffie, thee en suiker. De Telegraaf deed er ook toiletpaper en andere zaken bij.

Het CBS heeft ook cijfers over voedingmiddelen alleen. In 2011 waren die ruim 8 procent duurder dan in 2002. Volgens De Telegraaf moet je toch echt een lading frisdrank en wasmiddelen in je boodschappenkar storten om op die 2 procent te komen. Mits die producten in de aanbieding zijn.
Gooien we de boodschappentas van het CBS vol met groente, fruit, brood en wasmiddelen, dan zie je dat die wasmiddelen in 2011 zo’n 18 procent goedkoper zijn dan in 2002. Het hele pakket is echter ruim 4 procent duurder geworden.