Het globale beurssentiment van de afgelopen 5 jaar

Verzadiging aan de vraagzijde en overcapaciteit aan de aanbodzijde, het zijn niet direct omstandigheden die aanwakkeren van de vraag als oplossing aantrekkelijk maken. Vroeg of laat zal immers de rekening betaald moeten worden. En juist daar heeft kredietverstrekkend Terra nu geen vertrouwen meer in, dat de rekening een keer betaald zal worden. Het is duidelijk dat beproefde recepten uit het verleden geen garantie voor de toekomst meer bieden.

Tegelijk staat de wereld voor de enorme uitdaging om een oplossing te vinden voor de dreigende energiecrisis. Die oplossing moet blijvend zijn. Het is niet aantrekkelijk om elke zoveel jaar in een economische crisis te raken omdat de volgende energiebron ook dreigt op te drogen. En nu zitten we eindelijk in een tijdperk waar duurzame oplossingen binnen handbereik komen. De tijd lijkt er helemaal rijp voor.

Windenergie is het bekendste voorbeeld van de duurzame technologie. Op onze breedten is het voorlopig ook de meest voor de hand liggende. Maar het moet zeker niet de enige energiebron zijn. Bij windstilte zullen allerlei basale processen door moeten kunnen draaien. We zullen dus echt alle registers open moeten trekken en naast windenergie moeten werken aan complementaire energiebronnen als zonne-energie, getijdenenergie, aardwarmte en toekomstdromen als ionenwisselaars en katalytische omzettingsprocessen.

Financiële en economische ramptijdingen slaan ons om de oren. De aandelen zijn nog lang niet onderaan de glijbaan, zo lijkt het. En de bestedingen zakken overal weg, zelfs in China. Massaontslagen beginnen de kop op te steken. Maar als je nou vraagt hoe dit komt, dan krijg je alleen dat slappe praatje van “gebrek aan vertrouwen”. Niemand lijkt dieper door te vragen waar dit gebrek aan vertouwen dan vandaan komt. Want er moet natuurlijk iets aan de hand zijn. Anders is zo’n wereldwijde malaise moeilijk te verklaren. Strikt genomen is de wereld nu namelijk niet anders dan pakweg tien jaar geleden.

Mijn idee is dat er sprake is van een samenloop van drie min of meer onafhankelijke processen, die ieder voor zich misschien niet zo desastreus geweest zouden zijn, maar samen een noodlottige draai aan de geschiedenis dreigen te geven. Die processen zijn het dreigende opraken van olie en grondstoffen, het feit dat de wereldwijde productiecapaciteit veel harder gegroeid is dan de vraag en het verzadigd raken van de markt.

Om met het begrip verzadiging te beginnen, dat is niet iets dat je leert bij economie of anders is het een begrip dat je beter zo snel mogelijk kunt vergeten wil je slagen. Want het is namelijk strijdig met het begrip van de oneindige behoeften en daarmee van oneindige groei. Al in de jaren zeventig echter bleek dat er voor de dan populaire luxegoederen een verzadiging dreigde op te treden, vooral vanwege de toen al sterk aanwezige overproductie. Als iedereen een platenspeler heeft dan daalt de afzet tot het vervangingsniveau.