Waardenafweging

We zouden de kwetsbaren beschermen. Het klonk nobel: alsof wij ons eigen lichaam als menselijk schild rondom de zwakkeren zouden opwerpen. We zouden hen behoeden voor de ziekte die rondwaart. Het maakte ons allemaal een beetje een held. Maar zoals dat vaker gaat met de heldenrol: die verveelde snel, zeker toen er geen applaus kwam. Verdorie, we verleenden jullie toch een gunst? Kun je het in ruil werkelijk niet opbrengen om ons eventjes dankbaar te zijn? Vlak daarna ging de heldenrol knellen: nu hadden we lang genoeg op jullie gelet, het was weer tijd voor onszelf. Die kwetsbaren, daar hoor ik ook bij – want multiple sclerose; mijn immuunsysteem doet gek genoeg van zichzelf. Ook mijn kwieke vader hoort erbij, want 90. En mijn demente moeder. Maar ook mijn collega die een levertransplantatie heeft gehad, die kennis van nog geen 45 met suikerziekte. Het zoontje van een ex-collega: Down. De jongvolwassen zoon van een vriend: ernstige astma. De partner van een lieve vriend: hiv. De zus van een andere collega: kanker. Voor ons is een besmetting met corona, en dus ook een besmetting van een intimus, intens veel gevaarlijker dan voor de gemiddelde medemens. (Hoewel ook die lelijk te pas kan komen: één op de tien mensen die ziek worden van het virus, krijgt te kampen met long covid en is nog maandenlang een vaatdoek.) Anders dan steeds wordt voorgesteld, zijn de ‘kwetsbaren’ geen andere mensensoort, overzichtelijk opgeborgen in instituten en verpleegtehuizen, die al dan niet op slot kunnen. Overal zitten kwetsbare mensen, die weliswaar extra risico lopen, soms zelfs een angstig groot risico, maar die in de dagelijkse praktijk prima fungeren. Bijna alle mensen uit mijn rijtje werken, een van hen nota bene in de zorg. Slechts twee hebben dagelijkse hulp nodig. Ook cultuurfilosoof Ad Verbrugge maakte dit weekend in een gesprek met NRC Handelsblad de kapitale denkfout om ‘kwetsbaar’ gelijk te stellen aan ‘afhankelijk’ – lees: ziek, zwak en misselijk. Hem leek het ‘verstandiger en vooral ook rechtvaardiger ons primair op die kwetsbare groepen te concentreren. Probeer die groep in een zo gesloten mogelijke, beschermende kring van zorg te brengen’. Hoe stelt Verbrugge zich dat voor? Toen de krant hem vroeg of hij dan honderdduizenden Nederlanders hun huis wil uithalen om ze in een verlaten hotel te stoppen, zei hij: ‘Ik vind die sterk moraliserende toon echt heftig. Als iemand andere waardenafwegingen maakt, hoef je hem of haar toch niet meteen zo in de hoek te zetten?’ Vreemd. Hem vragen wat hij aan wil met gehandicapte of chronisch zieke mensen acht Verbrugge ‘sterk moraliserend’ – lees: fout – maar vrijuit filosoferen wat er met mij en mijn rijtje mensen moet gebeuren, opdat anderen hun vrijheid kunnen terugkrijgen – dat moet kunnen. Zo werd bescherming een geste, naar believen opzegbaar. Deze column van Karin Spaink verscheen eerder in Het Parool.

Foto: Jernej Furman (cc)

Sociale voorbehoedsmiddelen

COLUMN - Nu de lockdown is versoepeld, is het tijd om systematisch na te denken over alledaagser voorzorgsmaatregelen. Afstand houden is moeilijker naarmate er meer mensen op de been zijn, en er zijn veel beroepen waarin dat eigenlijk niet kan. Thuis (blijven) werken is een privilege, net als reizen in je eigen, veilig afgesloten vervoer – een auto. Voor veel mensen zijn beide opties onmogelijk, waardoor zij al weken meer risico lopen.

Maar wat dan? Hoogleraar epidemiologie Julia Marcus schreef daarover een verhelderend opinieartikel in The Atlantic. Zij stelt dat onszelf langdurig onthouden van sociaal verkeer en van andermans nabijheid ondoenlijk is: we worden er verdrietig van, bang, en overladen onszelf met schuldgevoel als het ons niet lukt. Maar vooral: we moeten leren leven met het virus. Het kan gerust een jaar duren eer een goed werkend vaccin beschikbaar is. In die omstandigheden, stelt Marcus, is hameren op ‘onthouding’ een slecht idee.

Onthouding gaat uit van een dichotomie: het is alles of niets. Dat is precies wat je mensen nu ziet doen: de lockdown wordt versoepeld, dus menen ze dat eigenlijk alles weer mag. Vandaag op naar het strand, straks fijn een tuinfeestje, morgen naar de kapper, en volgende week opgedoft naar de kroeg.

Lezen: De wereld vóór God, door Kees Alders

De wereld vóór God – Filosofie van de oudheid, geschreven door Kees Alders, op Sargasso beter bekend als Klokwerk, biedt een levendig en compleet overzicht van de filosofie van de oudheid, de filosofen van vóór het christendom. Geschikt voor de reeds gevorderde filosoof, maar ook zeker voor de ‘absolute beginner’.

In deze levendige en buitengewoon toegankelijke introductie in de filosofie ligt de nadruk op Griekse en Romeinse denkers. Bekende filosofen als Plato en Cicero passeren de revue, maar ook meer onbekende namen als Aristippos en Carneades komen uitgebreid aan bod.

Quote du jour | Bescherming

Wanneer komt een bedreigd mens dan niet voor bescherming in aanmerking? Als hij door de media gezien wordt als crimineel? Als hij verdacht wordt? Of moet er sprake zijn van een veroordeling? Of moet hij, zoals Martha, jaren geleden onherroepelijk zijn veroordeeld voor heling tot achttien maanden gevangenisstraf? Want méér onherroepelijke uitspraken lagen er niet tegen hem.

Misschien is het goed als de verantwoordelijke overheden zich eens achter de oren krabben. Zélfs indien men blijvend wil uitgaan van verschil in waarde van mensenlevens. Men moet zich eens bedenken wat het gevolg zou zijn geweest als ook omstanders dodelijk zouden zijn getroffen bij de liquidatie van Martha. Hoe zouden hun nabestaanden hebben gereageerd als zij hoorden dat de overheid een levende schietschijf heeft verplicht in Amsterdam te verblijven?

Foto: cc Pixabay stempel coronavirus Afbeelding van Gerd Altmann via Pixabay

De verkeerde zorgen

COLUMN - Hoe besmettelijk dat nieuwe coronavirus is, vragen we ons af. Moeten we hier in Nederland mondkapjes gaan dagen? Kunnen we nog wel veilig naar godweetwaar reizen? Maar dat zijn voor Nederland de verkeerde vragen – ze spitsen zich toe op het individuele risico besmet te raken. (Mondkapjes dragen heeft echt alleen zin in gebieden waar het virus rondwaart. Ze nu kopen, zorgt vooral dat mensen die ze nodig hebben, ze niet meer kunnen bemachtigen.)

Maar een pandemie gaat niet over individuen. Wie alleen is kan niet besmet raken, noch een ander besmetten. Een pandemie gaat per definitie over groepen mensen en hun onderlinge verkeer. Over collectieven en subsets, over hun onderlinge verhouding, over hun conditie voordat het virus uitbrak, over alledaagse toegang tot zorg, over voedselvoorziening, over humanitaire bejegening. En juist daar hebben we het weinig over.

Wie meldt zich ziek in een dictatuur? De kans dat je gevangengezet wordt, is groter dan de kans dat je een ziekenhuisbed en zorg krijgt. Wie meldt zich ziek in een vluchtelingenkamp? Daar zijn veel mensen systematisch verzwakt en ondervoed, daar zijn geen dokters, medicijnen of hospitalen. Wie meldt zich ziek als daarna straf dreigt? Wie meldt een zieke medepassagier op een schip, trein of vliegtuig als daarna niemand het voertuig mag verlaten, wat vooral het risico voor alle andere inzittenden ernstig vergroot?

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Menselijke handelswaar van Mexicaanse bendes

De vier immigranten (Foto: Jan-Albert Hootsen)

De schemer valt over opvangtehuis Casa San Juan Diego in Lechería, vlakbij Mexico Stad, als vier jonge Nicaraguanen vermoeid aan de voordeur opduiken. “We zijn net van de trein afgesprongen,” zegt Rodrigo (27) hijgend. “We werden meteen door de politie achtervolgd en moesten onze rugzakken halsoverkop achterlaten.” Hij en zijn vrienden kijken wanhopig. Van de weinig spullen die ze bij zich hadden is alleen nog de kleding die ze aan hebben over.

Het viertal behoort tot de naar schatting 500.000 illegale migranten die jaarlijks door Mexico naar de Verenigde Staten reizen. Ze komen vooral uit Centraal-Amerika en hun reis is lang en gevaarlijk. De migranten worden veelvuldig het slachtoffer van corrupte autoriteiten en crimínele bendes en genieten nauwelijks bescherming tegen ontvoering, afgepersing en moord. Volgens de CNDH, de Mexicaanse nationale mensenrechtencommissie, verdwijnen ieder jaar rond de 20.000 migranten.

Tot voor kort kreeg hun situatie nauwelijks aandacht. Dat veranderde augustus dit jaar, toen 72 illegalen in de Noord-Mexicaanse deelstaat Tamaulipas door leden van drugskartel Los Zetas werden ontvoerd en op gruwelijke wijze vermoord. Het drama onderstreepte dat de migratiekwestie niet meer los kan worden gezien van de escalerende Mexicaanse drugsoorlog, waarin sinds 2006 meer dan 28.000 mensen zijn omgekomen.

Lezen: Bedrieglijk echt, door Jona Lendering

Bedrieglijk echt gaat over papyrologie en dan vooral over de wedloop tussen wetenschappers en vervalsers. De aanleiding tot het schrijven van het boekje is het Evangelie van de Vrouw van Jezus, dat opdook in het najaar van 2012 en waarvan al na drie weken vaststond dat het een vervalsing was. Ik heb toen aangegeven dat het vreemd was dat de onderzoekster, toen eenmaal duidelijk was dat deze tekst met geen mogelijkheid antiek kon zijn, beweerde dat het lab uitsluitsel kon geven.