Steentijd-Indianen

Enkele Clovis-voorwerpen

Wetenschap schrijdt voort met stapjes. Vandaag lezen we over zo’n kleine stap: de ontdekking van een prehistorische nederzetting van zo’n 14.000 jaar oud bij Triquet in westelijk Canada. In Nederland wordt het, zonder veel context, gemeld door Nu.nl. De context is echter boeiend, al moeten we ervoor teruggaan naar de vijftiende eeuw.

Zoals bekend stak Columbus in de zomer van 1492 de Atlantische Oceaan over, op weg naar India. Hij ontdekte enkele eilanden en identificeerde de bewoners als Indiërs. Vijf jaar later constateerde Amerigo Vespucci dat deze eilanden niet behoorden bij India, maar een Nieuwe Wereld vormden, die de cartograaf Waldseemüller in 1507 naar Vespucci “Amerika” doopte. De ontdekking vormde een schok, groter en dieper dan wij ons kunnen voorstellen.

Alle antieke teksten veronderstelden namelijk het bestaan van drie werelddelen – Europa, Azië en Afrika – en de vijftiende-eeuwers wisten dat die waren bevolkt na de Babylonische Spraakverwarring: Genesis 10 bood een overzicht van alle volken. En daarin stonden de Indianen niet. Een nieuw werelddeel bewoond door onbekende mensen: dit was de genadeslag voor een wetenschap waarin men teruggreep op de autoriteit van antieke teksten. Het zou nog even duren voor de moderne wetenschap zou ontstaan, maar de oude wetenschap had dankzij Vespucci een dijk van een geloofwaardigheidsprobleem.

Van wie stamden de Indianen af?  Men dacht destijds aan Chinezen, Egyptenaren, Ethiopiërs, Feniciërs, Friezen, Israëlieten, Pelasgen, Skythen, Tataren en de bewoners van het verzonken continent Atlantis. “Onze” Hugo de Groot beweerde in De oorsprong van de Amerikaanse volken (1643) dat de Indianen eigenlijk Germanen waren die de Atlantische Oceaan waren overgestoken via Zweden, IJsland en Groenland. (De Groot werkte op dat moment in Zweden, dat het huidige Delaware aan het koloniseren was. Vandaar.)

En laten we eerlijk zijn: we weten het nog altijd niet precies. Er was lange tijd een consensus dat de eerste mensen zo’n 13.000 jaar geleden vanuit Siberië aankwamen in Amerika, kort voor het einde van de laatste IJstijd, toen de Beringstraat er nog niet was maar het niet meer zó koud was dat de landbrug bedekt was met ontoegankelijke gletsjers. De oudste bewoners van Amerika behoorden bij een Steentijdcultuur die naar de eerste vindplaats “Clovis” wordt genoemd.

Dit leek allemaal perfect te kloppen, maar inmiddels zijn er diverse vondsten gedaan die ouder zijn. Daarvan zijn er twee, één uit Brazilië en één uit de Verenigde Staten, die wel 50.000 jaar oud kunnen zijn. Beide gelden als zeer controversieel. Daarnaast zijn er een stuk of tien dateringen tussen 18.500 en 13.000 jaar, waar we nu dus de vondst in het Canadese Triquet aan kunnen toevoegen. Wéér een nagel aan de doodskist van de “Clovis First theory”.

Omdat sommige van die vroege dateringen in Latijns-Amerika zijn, komt nu ook een tweede migratieroute weer in zicht: niet over de Beringstraat, maar over zee, vanuit Polynesië. Zeg maar Thor Heyerdahl, maar dan de andere kant op. Er zijn intrigerende overeenkomsten tussen het DNA van de oorspronkelijke bewoners van het Amazone-gebied en Australië (al is voorzichtigheid zeker geboden).

Om het helemaal verwarrend te maken: sommige Clovis-voorwerpen lijken op voorwerpen die in Europa zijn vervaardigd in de periode die bekendstaat als het Solutréen. Dit zouden we als toeval terzijde schuiven als er niet ook wat aanwijzingen lijken te zijn in het mitochondriaal DNA. Alle inheemse bewoners van Amerika behoren tot de groepen A, B, C, D en X, en van die laatste groep kan niet zonder meer worden aangenomen dat ze uit Siberië afkomstig is. Hoewel ik het zelf moeilijk kan geloven, is het denkbaar dat oostelijke Canada, waar X het meest voorkomt, is gekoloniseerd vanuit Europa. Misschien had Hugo de Groot toch een béétje gelijk.

Terug naar Triquet: schokkend is de ontdekking niet. We wisten al dat er mensen in Amerika woonden vóór de Clovis-mensen. We mogen er ook alle vertrouwen in hebben dat we over een jaar of vijf, tien weten waar de eerste bewoners van Amerika vandaan zijn gekomen. En dat zal dan zijn door de gestage aanwas van archeologische data uit deze heel vroege tijd, waarvan Triquet een voorbeeld is.