COLUMN - Tijdens het debat over het AD-interview met Hoekstra (officieel ‘De uitspraken van de minister van Buitenlandse Zaken over de stikstofafspraken uit het regeerakkoord en over de koopkracht‘) schreef Rutte nieuw staatsrecht waar de komende tijd college over zal worden gegeven, mogelijk scripties over geschreven en waarnaar misschien wel kloek promotie-onderzoek wordt gedaan.
Dat het kabinet niet met één mond sprak, gaf Rutte tijdens het debat ruiterlijk toe. Lastig ontkennen ook: er ligt een coalitieakkoord en er is een AD-interview; beide ‘schuren’. NOS-verslaggeefster Nienke de Zoeten noemde het AD-interview gekscherend een bijlage bij het dat akkoord; een knap staaltje medialogica waarbij het interview van het AD als decor voor de parlementaire reprimande diende. De Kamer kwam niet terug voor de torenhoge inflatie of de opvangcrisis in Ter Apel, maar wel om premier en minister van Buitenlandse Zaken op de vingers te kunnen tikken.
Dat terzijde.
Het stikstofdossier liep Hoekstra de afgelopen weken allemaal electoraal dun door de broek en daarom besloot hij in Neerlands voetbalkrant (blijkbaar het kruispunt tussen CDA en agrarische achterban) een natte scheet te laten. Daar is gisteren collectief aan gesnuffeld en goed bevonden: de coalitie gaat in ieder geval drie weken door met elkaar, want dan komt Remkes met … Ja, ook dat bleef volstrekt onduidelijk. Rutte hield zelfs de mogelijkheid open dat Remkes met helemaal niks komt: hij is immers geen onderhandelaar, maar slechts zichzelf, vatte Rutte het samen.
Terug naar dat nieuwe staatsrecht.
Wat Hoekstra had gedaan in het AD mag, redeneerde Rutte soepel: in het kabinet zitten nu eenmaal (twee) partijchefs en die hebben het recht (lees: de vrijheid) om af en toe ‘kleur op de wangen’ aan te brengen. De eenheid van kabinetsbeleid mag onder specifieke omstandigheden worden losgelaten. Tweede voorwaarde: je mag ook afwijken van die eenheid van beleid als je je partijchef ‘echoot’: napraat dus.
Dus: Hoekstra morrelt aan ‘2030’ en wil sneller meer doen voor mensen in de knel, De Jonge zegt hem dat na. De Jonge wijkt dus ook af van eerder gemaakte (en ondertekende) afspraken, maar ‘echoot’ zijn partijchef, en dat mag. Mona Keijzer deed dat in casu corona niet — ze was partijchef noch echode, maar brak op persoonlijke titel (en als staatssecretaris) met het kabinetsbeleid. Dat werd ontslag op staande voet.
Daarmee redt Rutte Hoekstra en De Jonge en hun deelname aan dit kabinet, maar spoelt hij het kind (eenheid van kabinetsbeleid) met het badwater weg. “Staatsrecht is ook niet in beton gegoten”, suste de premier een nieuw ontstane situatie.
Een goed ingevoerde vriend vermoedde opzet; politiek is immers strategie en tactiek.
Het CDA krijgt nu politiek-publicitaire ruimte om het voor de boeren op te nemen en zo te voorkomen bij de provinciale verkiezingen (maart 2023) te worden gedecimeerd. Daarmee scheppen ze een precedent voor VVD-bewindspersonen en premier om vanuit het kabinet op te roepen tot een strenger asielbeleid (de liberale achterban, waaronder de VVD-burgemeester van Groningen, roert zich al een tijdje en wil een asielstop) — ook om een electorale afgang te voorkomen. En D66 (levert de burgemeester van Ter Apel) kan diezelfde ruimte gebruiken om te hameren op ruimhartiger oplossingen; om dezelfde electorale reden. Terwijl de oppositie stond te schuimbekken bij de interruptiemicrofoon, smeedde de coalitie een meerderheid in de Eerste Kamer. Regeren is vooruitzien.
En de CU? “Die hebben het waarschijnlijk allemaal bedacht”, aldus mijn politieke junk. Staatsrecht als campagnestrategie, want elk nadeel heb zo zijn voordeel. Rutte is de onbetwiste kunstenaar van het omgebogen noodlot, op zijn sterkst als iedereen denkt dat-ie is verslagen. Zijn kabinet liep gisteren geen averij op, hij heeft een inflatievrij tegoed geopend bij de christendemocraten dat-ie casht als het moment daar is.
Eerder verschenen bij vanderlubben.
Reacties (28)
Dus als ik het goed begrijp is het vanaf nu geen probleem als kabinetsleden openlijk aan partijpolitiek doen? Hoe is het in godsnaam mogelijk dat ze daarmee wegkomen? Ik vraag me af of het echt aan de politieke handigheid van Rutte ligt. Het zou ook te maken kunnen hebben met ontbrekende ruggengraten in de Kamerfracties van de regeringspartijen.
Een deel zegt dat Hoekstra geen ruggengraat heeft door zijn dissidente acties als onderdeel van het kabinet, maar voor een ander deel toont hij juist wel ruggengraat.
Het CDA lijkt het CDA niet meer met dat defacto D66 beleid. Het CDA had ooit brede steun in de provincie. Wat is daar nog van over?
Ik had het helemaal niet over de ruggengraat van Hoekstra, maar over die van de Kamerfracties van de regeringspartijen. En dit gaat niet over stikstof, maar over staatsrecht. Over basisprincipes van de democratie. Dat extreemrechts daar geen belang aan hecht is algemeen bekend, dus dat hoef je niet nogmaals te bevestigen.
@Hans Custers: Ik denk dat er makkelijk een democratische draai aan kan worden gegeven. “Eenheid van kabinetsbeleid door diversiteit”
En er leek onenigheid omdat Rutte Hoekstra geen hand wilde geven, maar even later was die hand voor Hoekstra er toch. Die hand is een teken van eenheid tussen de kabinetsleden. Staatrechtelijk is er dus niets aan de hand.
I rest my case.
Hoekstra heeft een handtekening gezet onder het strenge stikstofbeleid van het kabinet. Daar moet het om gaan. Niet om het feit dat hij de held van de boeren probeert te spelen.
@Test: Het CDA is hopeloos verwijderd geraakt van hun oude achterban. Die handtekening is een verloochening van waar het CDA voor stond. Het beste is als het CDA zich terugtrekt uit dit kabinet. Het liefst heb ik nieuwe verkiezingen.
Het CDA levert de boeren al 40 jaar uit aan veevoerhandelaren, melkfabrieken en de Rabobank.
Gevolg: het aantal boeren neemt ieder jaar af.
https://twitter.com/crpierik/status/1480536276847804416
Daar stond het CDA inderdaad voor.
Er is ook een substantieel deel dat geen opvolger heeft.
Niet iedere zoon of dochter heeft trek in een zwaar beroep dat vooral bij veeboeren ook nog eens 24/7 is.
Het is heel simpel: het CDA wist in de formatie blijkbaar dat men de achterban (o.a. agro industrie) niet mee kreeg in de stikstofplannen. Dit zou de reden geweest moeten zijn om niet in het kabinet te stappen. Dan had men het zuiver gehouden. Nu is het duidelijk dat men om machtspolitieke redenen (GL en Pvda koste wat kost buiten de deur houden) in het kabinet is gestapt. Het CDA heeft denk ik weinig te winnen bij nieuwe verkiezingen en zal de maatregelen alsnog grotendeels moeten slikken.
Ik vind niet nodig dat kabinetsleden in het openbaar het met elkaar eens zijn.
Een regeerakkoord is een compromis, en het zou normaal zijn als een partij laat weten dat ze afspraak X jammer vinden, maar tevreden zijn wegens afspraak Y.
Dat vind ik geloofwaardiger dan te doen alsof het akkoord een fantastisch kado voor alle Nederlanders is.
Het gaat er niet om wat je vind, het gaat er om wat er vastligt in het staatsrecht. Daarin staat duidelijk dat er eenheid van kabinetsbeleid is. Als een regeringspartij daarvan af wil wijken dan kan dat via de Tweede Kamerfractie, zoals Bolkenstein altijd gedaan heeft. Als de partijleider liever op het pluche van een ministerie zit dan op een Tweede Kamerzetel dan heeft dat een prijs.
Nee, dat heeft geen prijs, behalve als de tweede kamer de minister naar huis stuurt o.i.d.
Het staatsrecht legt geen boetes op.
(Er is ook discussie geweest of de eerste kamer alleen maar de kwaliteit van wetten kijken mocht, of ook volgens politieke overtuigingen stemmen mag.
Het onvermijdelijke resultaat is natuurlijk, dat de eerste kamer nu een politiek orgaan is.)
Dat is nou net het probleem. Als politici staatsrechtelijke en andere democratische principes meer en meer aan hun laars lappen loopt uiteindelijk de hele democratie gevaar. Dat is een belangrijke reden waarom de democratie in de VS op instorten staat. (Al speelt het feit dan als journalist vermomde propagandisten ook aller journalistieke principes negeren daar ook mee.)
Elke democratie is gebaseerd op het uitgangspunt dat gekozenen uit eigen beweging de democratische basisprincipes respecteren. Doen ze dat niet, dan komt de democratie in de problemen. En daarom is het ook belangrijk dat wij, kiezers, dat in de gaten houden.
… staatsrechtelijke en democratische principes…
Als ministers hun persoonlijke opvattingen horen laten, wordt het bestuur transparanter.
En tweede kamerleden stemmen al lang niet meer “zonder last of ruggespraak”.
Is dat ook een bedreiging voor de democratie?
De echte risico’s liggen in andere hoeken: ideeën over een kiesdrempel, gebrek aan privacy in de stemhokjes , en de manier waarop de stemmen geteld worden (ook hier vertrouwen we op de eerlijkheid van de tellers)
Nee hoor. Want die persoonlijke opvattingen zijn niet relevant voor het gevoerde beleid. Ze horen het beleid uit te voeren dat in overeenstemming is met de wens van de volksvertegenwoordiging. Hun persoonlijke mening doet niet terzake. Behalve misschien als ze iets vanwege principiële bezwaren iets niet uit willen voeren, misschien. Maar dan horen ze dat aan de Tweede Kamer te melden, in plaats van in een interview aan een journalist.
Klopt. Die passage in de Grondwet is dan ook aangepast.
Excuus, ik loop dus al bijna 40 jaar achter.
Dat de grondwet aangepast is, illustreert dat als de praktijk sterker is dan het staatrecht, de praktijk het wint.
Ooit was een parlement bedacht als een plaats waar verstandige mensen in discussie gingen om de beste besluiten te nemen.
Nu is het een arena waar de debatten dienen om kiezers te trekken.
Is de democratie daarmee achteruit gegaan? Volgens mij niet, want de Tweede Kamer blijft de plek waar alle kiezers vertegenwoordigd zijn.
Ik denk dat, binnen afspraken en de bevoegdheden van de de ministers, individuele opvattingen er wel toe doen.
Anders zou het ook niet uitmaken welke partij een minister levert.
“principiële bezwaren” zijn ook een rekbaar begrip.
Ik ben met u eens dat vaak de media opgezocht worden in plaats van de Tweede Kamer, maar de Tweede Kamer kan de ministers daarop aanspreken.
Doet de Tweede Kamer dat niet, dan vindt de meerderheid blijkbaar dat het mag. Dat is niet netjes, maar we hebben nou eenmaal een rechtse meerderheid.
Dat is wel zo’n beetje wat mijn eerste reactie (#1) was. Al formuleerde ik het wat anders.
Het is inderdaad zwak dat het parlement toekijkt terwijl een minister een bom onder het regeerakkoord legt.
(En dat het CDA de minister meteen steunt).
Ik denk dat het niet door Rutte komt. Ik denk dat het CDA (en de VVD) gewoon populistisch geworden zijn.
“U klaagt, wij draaien”
Er is al een “natuurlijke” kiesdrempel van pakweg 60.000 stemmen. Naar mijn mening moet je partijen een X periode geven om van één zetel een pakweg 5% drempel te bereiken, en anders weer wegwezen.
Wat voor gebrek aan privacy is er in stemhokjes?? En geef eens aan welke impact dat zou kunnen hebben op de totale uitslag?
Wat is het probleem met de eerlijkheid van de tellers? Denk je dat je als teller volkomen alleen telt en dat niemand meekijkt?
En geef eens aan welke impact dat zou kunnen hebben op de totale uitslag?
Er is hooguit een probleem bij de manier waarop de stemmen landelijk (per Excel file) verzameld worden, maar ik meen dat daar inmiddels ook aandacht voor is om dat waterdicht te maken.
privacy:
In mijn gemeente kan ik vanaf meters afstand zien welke kant van het stembiljet iemand invult.
Misschien zie ik niet het verschil tussen lijst 1 en 2, maar wel tussen lijst 1 en 15.
Als ooit mensen onder druk gezet worden om bijv. op lijst 15 te stemmen, kan een “onafhankelijke waarnemer” hun signalement doorgeven als ze zich niet aan de “afspraak” houden.
(In sommige delen van Italië zijn mensen onder druk gezet (of omgekocht) om op een partij te stemmen, en maken ze als bewijs een foto van hun kiesbiljet. )
Op dit moment is in Nederland (volgens mij) geen sprake van dergelijke praktijken.
Maar als zulke praktijken zich eenmaal voordoen, zijn we te laat om maatregelen te nemen.
stemmen tellen:
ik vertrouw de kiescommissies, maar ik denk dat als een fascistisch clubje de leden levert, fraude niet erg moeilijk is.
Het is niet zo dat je op de publieke tribune kunt zien of de stemmen goed geteld worden.
(ik zag op tv ooit dat bij verkiezingen in een aziatisch land mensen met verrekijkers op de publieke tribune keken of de stemmen eerlijk geteld werden. Het is fijn dat zoiets in Nederland (nog) niet nodig is, maar de mogelijkheid zou er moeten zijn).
… dan gaat dat al heel snel opvallen. Net als een waarnemer die opzichtig in stemhokjes probeert mee te kijken.
En zelfs als het lukt, dan heb je maar één stembureau veroverd en dat betekent doorgaans geen enkele invloed. Ook kan je niet 100% van die stemmen van dat stembureau op één partij omzetten, dat pikt niemand.
Om werkelijk invloed te hebben moet je grote aantallen stembureaus beheersen en dat lukt gewoon niet.
Kortom, er ligt geen risico voor de democratie bij de stembureau’s.
Nou, u vindt privacy in het stemhokje blijkbaar niet belangrijk.
Maar ook zonder dat de mafia waarnemers neerzet, kunnen mensen behoefte hebben dat niet hun buren of de dominee weet wat ze gestemd hebben.
Misschien wordt de druk van de kerkgangers wat minder, maar tegenwoordig komen radicale boeren ook wel eens ongevraagd op bezoek.
Het ging niet over privacy, ik vind het stemgeheim natuurlijk wel degelijk belangrijk, maar over “risico voor de democratie” bij de stembureau’s.
Overigens zorgt ook het districtenstelsel in de VS voor polarisatie, want kleine (nieuwe) partijen maken geen kans.
(Dat geldt ook voor het VK)
Hoekstra mag wel een paar stevige verwijten krijgen van D66 en van minister Schouten, want dit zijn opmerking lijkt het alsof de regering aan de eisen van de blokkeerboeren toegeven wil.
(Ik denk dat het CDA dat inderdaad wil, en Rutte wil vooral dat het opgelost wordt zonder dat hij aftreden moet.)
Maar ik denk dat we accepteren moeten dat ook in het kabinet politiek bedreven wordt.
Het heeft geen zin heeft om allerlei “staatsrechtelijke” fatsoensregels op te stellen, want als het erop aankomt, kunnen die niet afgedwongen worden.