Soevereiniteit, een valse belofte

COLUMN - Vlakbij de Higher Ferry in Dartmouth, Engeland, is een pub met de prachtige naam ‘The Floating Bridge’. Hier kun je aan de river Dart een drankje drinken en genieten van de drukke activiteiten op het water. Geen wonder dat het terras aan het eind van de middag altijd vol is, maar een tafel kun je natuurlijk ook delen. Zo kwam ik in gesprek met een ouder Engels echtpaar. Na wat obligate introductieopmerkingen – are you on holidays, do you like Dartmouth, where do you come from – stelden zij mij de nu zo brandende vraag: wat vind je van Brexit? Omdat ik het gesprek open wilde houden, retourneerde ik de vraag: wat vinden jullie van Brexit? Ik dacht dat dit echtpaar – bereisd en zo te zien niet onbemiddeld – tot het ‘remain’-kamp zou behoren. Maar ik vergiste me, zij hadden ‘leave’ gestemd.

Waarom, vraag je je af, waarom willen juist deze reizende, geïnteresseerde mensen dat hun land uit de EU gaat? Hun antwoord hierop was dat ze het belangrijk vinden dat het Verenigd Koninkrijk weer soeverein wordt. Op mijn vraag wat soevereiniteit voor ze betekent en wat ze hebben gemerkt van een inperking van de Britse soevereiniteit door de EU, bleven ze het antwoord echter schuldig.

Volgens de ‘Oxford Concise Dictionary of Politics’ is soevereiniteit de ‘claim to be the ultimate political authority, subject to no higher power as regards the making and enforcing of political decisions’. Soevereiniteit mag niet worden verward met ‘freedom of action’: externe omstandigheden en ongelijke machtsverhoudingen kunnen de vrijheid om zelfstandig te beslissen beperken. Anders gezegd: volledige soevereiniteit bestaat niet.

Soevereiniteit is in de praktijk dan ook niet heilig. Staten die dezelfde belangen hebben, kunnen besluiten deze belangen gezamenlijk te realiseren. Na twee wereldoorlogen en een continent in puin was dit zelfs voor de Europeanen eindelijk duidelijk geworden. De Europese staten hebben toen de historische stap gezet om bepaalde beslissingsmacht te ‘poolen’. Concreet betekent dit dat deze staten op sommige terreinen, zoals de vrije markt voor producten en diensten, hun vetorecht hebben opgegeven ten gunste van ‘qualified majority voting’. Deze staten hebben dit gedaan omdat zij ervan overtuigd zijn dat er beslissingen moeten worden genomen, ook wanneer er geen unanimiteit kan worden bereikt.

Dit verlies, dit ‘poolen’ van soevereiniteit wordt nu opgeklopt tot het einde van de nationale identiteit. Alsof Engeland Engeland niet meer is, nu het een deel van de soevereniteit heeft opgegeven. Ik heb er weinig van gemerkt. Maar als je nou toch per se soeverein wilt blijven, wat moet je dan doen? Je kunt natuurlijk een soort tweede Noord-Korea worden. Of je kunt ervan afzien lid te worden van de Europese Unie, zoals Zwitserland. Ben je dan soeverein? Het lijkt me niet, dan worden alle beslissingen buiten je om genomen, en vervolgens als fait accompli aan je gepresenteerd. Dan is het dus slikken of stikken.

De Britten hebben geluisterd naar en geloofd in de valse beloftes van populistische schreeuwers over het terugkrijgen van soevereiniteit. Als een Brexit waarheid wordt, komen er nieuwe, bilaterale afspraken en verdragen tussen het Verenigd Koninkrijk en de EU. Hierna beslissen de EU-staten zonder vertegenwoordiging van het Verenigd Koninkrijk. Of het Verenigd Koninkrijk hier beter van wordt, betwijfel ik. Soevereiner zal het land er in ieder geval niet door worden, de soevereiniteit neemt eerder af. Ik hoop dat dit een les is voor de andere Europeanen.