Sluimerende conflicten

ELDERS - Europa koestert de vrede. Maar regionale conflicten kunnen ook op dit continent de rust verstoren.

In het vooruitzicht van een nieuw associatieverdrag met de EU dat eind november in Vilnius gesloten moet worden is Moldavië dit voorjaar begonnen met het plaatsen van grensposten langs de Dnjestr om inkomend verkeer vanuit de afgesplitste provincie Transnistrië te kunnen controleren. Het is een gebaar vanuit de hoofdstad Chişinău richting Europa: wij zijn er klaar voor om de buitengrenzen van de Unie te bewaken. Aan de overkant is men er niet blij mee. Transnistrië, waar vooral Russen en Oekraïners wonen, heeft zich in 1992 na een burgeroorlog afgescheiden van het overwegend Roemeens sprekende deel van de voormalige Sovjetrepubliek. Hier willen ze liever bij Rusland horen dan bij de EU. Maar het gebied, dat door geen enkel land als onafhankelijke staat wordt erkend, is wel afhankelijk van handel met de buurlanden en de EU.  Een nieuwe stap van regering in Chişinău richting de EU is economisch nadelig voor de inwoners van de afgescheiden strook.  In reactie op de nieuwe controleposten aan de westgrens heeft de Opperste Sovjet in de hoofdstad Tiraspol (het enige parlement ter wereld dat nog onder die naam opereert) besloten nu ook grensposten te plaatsen. Het probleem is dat de beide delen van de voormalige republiek het niet eens zijn over de precieze loop van de grens. Een conflict ligt op de loer en de druk van de EU die gebaat is bij een duidelijke en goed controleerbare buitengrens van fort Europa zal de spanning onvermijdelijk opvoeren.

Veel Roemeense Moldaviërs willen niet wachten tot hun land toegelaten wordt tot de EU. Ze verwerven een “individueel lidmaatschap” op uitnodiging van de Roemeens regering die met gulle hand paspoorten verstrekt aan iedereen die de band met de Groot-Roemeense natie wil aanhalen. Voor de arme Moldaviërs geldt natuurlijk op de eerste plaats de toegang tot de Europese arbeidsmarkt. In eigen land zien velen geen perspectief.  Met als gevolg een nieuwe stroom aan goedkope arbeidskrachten in westerse landen.

Elders in Europa zien we ook elke week weer nieuwe voorbeelden van oplopende spanningen die migratie van buiten de EU oproept.  Een migratie die zal aanhouden zo lang veel landen in Oost-Europa, het Midden-Oosten, Azië en Afrika hun inwoners geen economisch perspectief noch veiligheid kunnen bieden. Ondanks de crisis (en ondanks Willem Alexander’s troonrede) blijven de Europese welvaartsstaten nog steeds aantrekkelijk voor armen en vervolgden.  Met alle problemen die daaruit voortkomen. Een beschamende voorbeeld voor Europa zagen we in een reportage van Nieuwsuur over Bulgarije waar Syrische vluchtelingen in gevangenissen moeten worden vastgehouden omdat het armste land van de EU de toestroom van migranten via een relatief open grens met Turkije niet aankan.

Ook de bestorming van de Spaanse enclave Melilla deze week door Afrikaanse vluchtelingen leverde beelden op die in Europa ongemakkelijke gevoelens zullen hebben opgeroepen. Melilla is een Spaanse enclave in Marokko. Net als de belasting-vrijhaven Ceuta is het een stukje Europese Unie in Afrika.  Marokko betwist de status van deze twee Spaanse steden, wat de omgang met de toestroom van migranten er niet makkelijker op maakt.  In Spanje was er deze zomer meer opwinding over Gibraltar, de Britse enclave aan de andere kant van Ceuta. Deze strategisch gelegen rots is bij de Vrede van Utrecht (dit jaar precies 300 jaar geleden) toegewezen aan de Britten. Die willen er ondanks voortdurende Spaanse claims niet van af, net als de bewoners die de voordelen van deze vrijhaven niet zo maar zullen opgeven.

De incidenten rond Gibraltar zijn inmiddels al weer vergeten. De dreigende afscheiding van Catalonië is in het zwaar door de crisis getroffen Spanje een veel groter probleem. Honderdduizenden Catalanen vormden vorige week op de Catalaanse onafhankelijkheidsdag een menselijke keten door hun regio, in een manifestatie voor voor afscheiding van Spanje.  De overtuiging van de Catalanen dat de Spaanse staat oneerlijk handelt is algemeen gedachtegoed geworden. Dit geldt zowel op het gebied van de belastingen (tussen 2005 en 2010 was het verschil tussen de betaalde en de ontvangen belastingen in Catalonië meer dan 10 miljard euro, hoewel de cijfers verschillen afhankelijk van wie de berekening doet en hoe die wordt uitgevoerd) als van de staatsinvesteringen.  Sinds twee jaar geleden de Catalaanse autonomie toch minder vergaand bleek te zijn dan gedacht groeit het separatisme.  En sinds de crisis is de Spaanse centrale regering minder dan ooit geneigd om daaraan toe te geven. Intussen wachten de Catalanen op een referendum waarin ze zich kunnen uitspreken voor onafhankelijkheid van de Madrileense uitzuigers. Joaquin Almunia, de vice-voorzitter van de Europese Commissie waarschuwde de separatisten maandag in Barcelona – tot ongenoegen van het lokale bedrijfsleven- dat ‘een afgescheiden deel van een staat kan geen lid zijn van de EU’. Wordt vervolgd.