Overzicht

serie

Themablog

Foto: daisy.images (cc)
Foto: daisy.images (cc)

Reisinformatie op stations bij NS

, door

ACHTERGROND - De NS nam in 2012 de reisinformatievoorziening over van ProRail. Dat ging niet zonder slag of stoot, maar leverde de NS wel een machtspositie ten opzichte van concurrenten op, die een rechtszaak hebben aangespannen.

Sinds 1995 is NS Reizigers verantwoordelijk voor het personenvervoer over het binnenlandse spoor. Verschillende taakorganisaties werden verantwoordelijk voor het onderhoud van het spoor. De precieze gang van zaken is te lezen in het gister verschenen ‘De geschiedenis van NS in vogelvlucht.’ In november 2012 kreeg NS Reizigers (NSR) er nog een verantwoordelijkheid bij: de reisinformatie op stations. Die overgang van ProRail naar NSR ging niet zonder slag of stoot.

Al in het voorjaar van 2011 besloot minister Schultz van Haegen dat het beter zou zijn als NS Reizigers de informatievoorziening op zich zou nemen, naar aanleiding van de voorgaande winter waarin door slecht weer het spoorvervoer een chaos werd en reizigers klaagden over slechte informatievoorziening. Hoewel het besluit tot nogal wat kritiek leidde, van concurrerende bedrijven en belangenorganisatie Voor Beter OV, startte de NS al in augustus 2011 met de informatievoorziening. De officiële overdracht had toen nog niet plaatsgevonden.

Op 25 mei 2012 ontving de Nederlandse Mededingingsautoriteit (NMa) een zogenaamde concentratiemelding (pdf) van Voor Beter OV, waarna de organisatie een onderzoek instelde. De NMa constateerde dat er een aantal mogelijke problemen zouden ontstaan door het overdragen van de reisinformatievoorziening:

Foto: daisy.images (cc)

De geschiedenis van NS in vogelvlucht

, door

ACHTERGROND - De NS is een bijzonder bedrijf. Als naamloze vennootschap met één aandeelhouder, de Nederlandse Staat, is het een schoolvoorbeeld van het grijze gebied tussen private en publieke partijen. Aan de ene kant handelt de NS als volledige marktspeler, die meedoet aan aanbestedingen, nieuwe BV’s opzet en marktconforme prijzen stelt aan zijn diensten. Aan de andere kant: wat is marktconform als de NS de enige speler op het grootste gedeelte van het railnetwerk is?

En hoe ziet die markt er in Nederland eigenlijk uit? Hoeveel ruimte hebben concurrenten om de strijd met de NS aan te gaan?

Geen verzelfstandiging maar reorganisatie

In 1992 werd een proces in gang gezet dat bekend is geworden als de verzelfstandiging van de NS. Maar juridisch gezien was hiervan geen sprake. De NS was al sinds de fusie tussen de Hollandsche IJzeren Spoorweg-Maatschappij (HSM) en de Maatschappij tot Exploitatie van Staatsspoorwegen (SS) in 1938 een privaatrechtelijk bedrijf. De Nederlandse overheid kocht toen weliswaar alle particuliere aandelen op, maar de NS werd desondanks geen staatsbedrijf. In plaats daarvan werd de NS een semipubliek bedrijf dat eigenaar en beheerder was van het spoor en alle vervoersdiensten op dat spoor exploiteerde. Omdat de NS geen staatsbedrijf was, had het veel meer financiële en bedrijfseconomische bewegingsruimte dan officiële staatsbedrijven zoals de PTT en DSM. Niettemin stond de overheid wel degelijk garant voor exploitatietekorten en maakte jaarlijks een algemene subsidie over aan de NS.

Foto: daisy.images (cc)

Themablog | De macht van de NS

, door

OPEN DRAAD - De EU onderzoekt verboden staatssteun aan de NS, meldde het NRC Handelsblad vorige week. Het gaat om de gunning van de exploitatie van het hsl-traject aan de NS in 2001, waarvoor destijds ook andere vervoerders in de running waren. Na het hele Fyra-debacle, waar de Tweede Kamer afgelopen donderdag over vergaderde, wil Arriva een kans op het traject te rijden. De gemeente Den Haag heeft al samenwerking met Arriva gezocht om een verbinding vanaf die stad naar Brussel te maken, de zogenaamde Lage Landen Lijn.

Het roept de vraag op of de macht van de NS langzaam aan het afbrokkelen is. Aan de andere kant: het bedrijf heeft afgelopen jaar net de exploitatierechten voor het hoofdrailnet van 2015-2025 gekregen, waarmee we ook het komende decennium op veruit de meeste trajecten op de NS aangewezen zijn. Bovendien heeft de NS inmiddels ook bedrijven in het buitenland én is het de enige aandeelhouder van busbedrijven Qbuzz (actief in Noord-Nederland en Utrecht) en heeft het 49% van HTM personenvervoer (Den Haag) in handen.

Hoe zit het eigenlijk met de macht van de NS? Hoe is die verzelfstandiging ook alweer gegaan in de jaren ’90, op welke trajecten vindt er concurrentie plaats? En zou de NS weer volledig onder controle van de overheid moeten komen? Sargasso onderzoekt het deze week in het Themablog: De macht van de NS.

Foto: daisy.images (cc)

Knoop

, door

COLUMN - In de Watergraafsmeer staat de Amsterdam Internet Exchange, een verdeelcentrum voor het internet. Zelf genereert het geen verkeer: ze hosten geen websites en verzorgen geen e-mail.

AMS-IX is een gigantische verkeersagent die miljoenen datapakketjes de weg wijst: jij gaat naar links, jij naar rechts, jij rechtdoor. Per seconde verwerkt het centrum tot wel 2,5 terabit; per dag 16 petabyte – getallen waarbij je je eigenlijk niets meer kunt voorstellen. In rangordes spreken is wellicht duidelijker: AMS-IX is het grootste internetverdeelpunt van Europa, en het op een na grootste ter wereld.

AMS-IX wil een divisie in Amerika beginnen. Tot voor kort zou zo’n plan met gejuich zijn onthaald, maar na de afluister- en tapschandalen die Edward Snowden de afgelopen maanden heeft onthuld, lag de zaak anders. De Amerikaanse geheime diensten graaien waar ze kunnen; zou Nederland de gegevens van zijn eigen burgers zo niet op een presenteerblaadje aanbieden?

De zaak ligt gecompliceerder: afluisteren op dat niveau kan niet zomaar. Bij individuele mensen of bedrijven kun je een tap instellen, maar op het exchange-niveau komt de data in brokstukken voorbij, en bovendien niet sequentieel. Je kunt zulke data niet zomaar ‘uitlezen’, temeer daar de brokjes wellicht via meerdere Internet Exchanges naar hun eindbestemming worden gestuurd. Datapakketjes op internet leggen immers geen vaste routes af. De Exchanges dienen er juist om continue en razendsnel de op dat moment kortste weg te berekenen.

Foto: daisy.images (cc)

Het economische sprookje van de JSF

, door

ANALYSE - De JSF houdt de gemoederen de laatste tijd wel bezig in Nederland. We hebben gezien dat er technisch en strategisch nogal wat risico’s en gebreken aan de JSF zitten. Dat de Algemene Rekenkamer niet echt positief en de logica volledig zoek is in de discussie. Eén van de belangrijkste argumenten van de JSF-lobby is, naast dat het een fantastisch vliegtuig zou zijn, dat een keuze voor JSF ons een hoop economische voorspoed zal brengen. Ook voor die laatste claim is er gerede twijfel.

Het hele JSF-programma zou voor Nederland een winst van meer dan 20.000 arbeidsjaren betekenen en een hoogwaardige bedrijfstak in de lucht houden. Dat zegt Mat Herben ten minste. Nu is Mat Herben een groot voorstander van de JSF en is het niet verwonderlijk dat hij probeert het plaatje voor de JSF er zo mooi mogelijk uit te laten zien. Toch is zijn bewering niet zomaar uit de lucht gegrepen. Hij baseert zich met name op een onderzoek (pdf) van Pricewaterhouse Coopers (PwC) uit 2008. In dit rapport komt PwC inderdaad tot de conclusie dat deelname aan de JSF een werkgelegenheidseffect heeft van 21.700 arbeidsjaren. Daarnaast komt PwC met nog een aantal indirecte effecten ter grootte van 27.200 arbeidsjaren. Er valt echter wel het een en ander af te dingen op die conclusies.

Foto: daisy.images (cc)

Tips hoe je Big Brother (deels) kunt omzeilen

, door

ACHTERGROND - Op 6 juli 2013 publiceerde de Britse krant The Guardian het eerste interview met Edward Snowden, tot dat moment systeembeheerder voor het Amerikaanse National Security Agency. Snowden kreeg door zijn werkzaamheden een gedetailleerd beeld van de mate waarin de NSA een wereldwijde Big Brother-staat in het inrichten was. Vrijwel alle elektronische communicatie wereldwijd werd realtime getapt, telefoons, laptops en servers werden gekraakt en softwarebedrijven werden gedwongen hun systemen met lekken op te leveren om dit mogelijk te maken.

Vermoedens van dergelijke activiteiten door onder meer Amerikaanse veiligheidsdiensten bestonden al decennia (zie dit artikel uit 1999) maar de schaal van de onthullingen die  Snowden naar buiten brengt doet zelfs de meest paranoia-experts de rillingen over de rug lopen. Een korte opsomming en wat je er als burger aan kan doen.

Belgacom en Brazilië

De NSA en haar partners (onder andere het Britse GCHQ) tappen telefooncentrales en onderzeese glasvezelkabels af, ook in andere landen. Recentelijk is gebleken dat de telefooncentrales van Belgacom (de Belgische KPN) volledig gekraakt waren door experts van GCHQ (mogelijk met Amerikaanse hulp). Dit stelde GCHQ in staat al het telefonie- en dataverkeer te volgen en gericht af te luisteren. In Brazilië werden deze technieken ingezet tegen de nationale oliemaatschappij, het Braziliaanse Parlement en zelfs de persoonlijke communicatie van de Braziliaanse presidente. Die zegde meteen een staatsdiner met Obama af uit woede over deze schending van diplomatieke normen. Voorlopig moeten wij als eindgebruikers alle grote infrastructuren als onveilig beschouwen. Onversleutelde e-mails en telefoongesprekken kunnen worden afgeluisterd en dat wordt geautomatiseerd gedaan op onvoorstelbare schaal.

Foto: daisy.images (cc)

Waarom Edward Snowden de Sacharov-prijs verdient

, door

OPINIE - Morgen, 10 oktober, stemt het Europees Parlement over de vraag wie dit jaar de Sacharov-prijs krijgt. Op de shortlist staat een groep Wit-Russische politieke gevangenen, Malala en Edward Snowden. Binnen Brussel lijkt het al een uitgemaakte zaak dat Malala de prijs krijgt voor haar heldhaftige strijd voor onderwijs voor vrouwen. En eerlijk gezegd geldt voor alle drie de nominaties dat een Sacharov-prijs verdiend is. Malala is zelfs al genomineerd voor een Nobelprijs voor de vrede, waarvan te hopen valt dat ze die ook daadwerkelijk krijgt.

Toch zou ik wensen dat Edward Snowden de prijs krijgt, om redenen van praktische en politieke aard. Een keuze voor hem is namelijk een keuze die ook politieke consequenties heeft. En in zekere zin van het soort politieke moed getuigt waar Sacharov, de naamgever van deze prijs, zoveel van had.  Want Sacharov was niet zomaar een politieke dissident ten tijde van de Sovjet-Unie. Hij was een hooggeplaatste kernfysicus, onderdeel van het nucleaire establishment. Met alle privileges van dien. Privileges die hij opgaf toen hij zich uitsprak tegen de wapenwedloop van de Koude Oorlog,  de inval in Afghanistan en voor mensenrechten. Een Sacharov-prijs voor Snowden betekent namelijk de meest krachtige daad die het Europees Parlement op de korte termijn kan stellen om aan de meest boze Big Brother van het moment, de Verenigde Staten, duidelijk te maken dat de surveillancestaat fundamenteel onverenigbaar is met de democratische rechtstaat die dezelfde Verenigde Staten stelt voor te staan.

Foto: daisy.images (cc)

Silk Road, bitcoin en privacy

, door

ACHTERGROND - Morgen, woensdag 9 oktober, wordt Ross William Ulbricht, die vorige week dinsdag door de FBI in San Francisco werd gearresteerd, voorgeleid. Hij wordt ervan verdacht onder de schuilnaam “Dread Pirate Roberts” (DPR, naar een fictief personage uit de film The Princess Bride) het brein te zijn geweest achter Silk Road, de online zwarte markt voor allerlei illegale diensten en goederen, die zo’n tweeëneenhalf jaar heeft bestaan. De naam Silk Road was ontleend aan de zijderoute, het historische netwerk van handelsroutes tussen Europa, India en China, die via Centraal-Azië liepen.

Ulbricht zou de site uit ideologische motieven hebben opgericht. Volgens een artikel in Forbes Magazine van 29 april dit jaar is ‘DPR geen doorsnee-cybercrimineel, […] maar een libertariër en cypherpunk die uit hetzelfde hout is gesneden als Julian Assange van WikiLeaks.’ Op de online fora die met Silk Road verbonden waren, publiceerde hij lange manifesten en politiek-filosofische overpeinzingen. Over Silk Road schreef hij zelf onder meer:

Silk Road is gebaseerd op libertaire principes. […] Het is geen utopie. [Silk Road] wordt gereguleerd door de krachten van de markt, niet door een centrale macht. […] Dezelfde principes die Silk Road tot bloei hebben gebracht, werken overal waar mensen samenkomen. Het enige verschil is dat de staat er met zijn diefachtige, moordzuchtige handen niet bij kan.

Foto: daisy.images (cc)

Themablog | Big Brother is boos

, door

OPEN DRAAD - Vorige week woensdag werd de website Silk Road op zwart gezet en de oprichter van de site, die zich Dread Pirate Robert noemde, opgepakt. Silk Road was een soort zwarte markt voor wapens, drugs en andere illegale zaken en bevond zich op het zogenaamde deep web, ontoegankelijk voor normale browsers en internetters, maar prima te vinden voor wie wist waar-ie naar moest zoeken. Op Silk Road werd betaald met Bitcoin, een digitale munteenheid.

Hoe verhoudt een website als Silk Road, waar illegale waar wordt verhandeld, zich tot het recht op privacy? De Amerikaanse overheid lijkt erop gebrand zaken die zich grotendeels aan het oog van Big Brother onttrekken neer te slaan. Maar als die zaken illegaal zijn, is dat hen dan goed recht? En wat betekent dat dan voor Bitcoin? Hoe werkt dat eigenlijk, dat deep web? Zouden we allemaal anoniem moeten surfen? Of doen we dat al, en is Tor steeds meer een hipster gadget dan een noodzakelijke bescherming van je online privacy?

Sargasso onderzoekt het deze week in het Themablog: Big Brother is boos.

Foto: daisy.images (cc)

Internationale commentaren op IPCC-rapport

, door

ACHTERGROND - Dat de meningen over de oorzaken van de opwarming van de aarde en de daarmee samenhangende klimaatverandering uiteenlopen, is geen geheim. Dat was al zo vóór het IPCC zijn vijfde klimaatrapport uitbracht, en dat zal ook nog wel even zo blijven. Maar dat de verschillen van inzicht heel groot zijn, blijkt wel uit de volgende drie voorbeelden.

In Rolling Stone staat een portret van Jason Box, een veertigjarige glacioloog, die zich bezighoudt met de bestudering van ijs, met name gletsjerijs. Het smelten van de ijskappen op de Noord- en Zuidpool, en van de gletsjers op Groenland en in berggebieden als de Alpen, de Andes en de Himalaya, is één van de aanwijzingen dat de klimaatverandering een feit is. Over de vraag hoe hard die ijskappen en gletsjers (zullen) smelten, zijn de deskundigen het echter niet eens. Box roept nu al jaren dat het smeltproces veel sneller gaat dan de gangbare modellen voorspellen, en tot nu toe heeft hij al een paar keer gelijk gekregen. In 2009 kondigde hij aan dat de Petermann-gletsjer, een van de grootste op Groenland, die zomer in stukken zou gaan breken. Hij werd voor gek versleten, vooral omdat er die zomer niets gebeurde. Maar in de zomer van 2010 begon de gletsjer uit elkaar te vallen en twee jaar later brokkelden er ijsbergen af die twee maal zo groot waren als Manhattan. Begin 2012 voorspelde Box dat het ijs op heel Groenland binnen tien jaar zou gaan smelten. Opnieuw werd zijn waarschuwing naar het rijk der fabelen verwezen, maar al gauw bleek dat hij aan de voorzichtige kant was geweest: het gebeurde een paar maanden later. Hij denkt dan ook dat de zeespiegel de komende decennia wel eens veel sneller zou kunnen gaan stijgen dan in het nieuwe IPCC-rapport wordt verwacht.

Foto: daisy.images (cc)

Staat het water ons aan de lippen?

, door

De klimaat-alarmbellen zijn weer aan het rinkelen geslagen. Het onlangs verschenen IPCC-rapport wijst ons nogmaals op de opwarming van de aarde en de verantwoordelijkheid van de mens hierin. Op het land mogen we de afgelopen jaren dan niet zoveel merken van temperatuursverschillen, uit het rapport blijkt dat de temperaturen in de oceanen behoorlijk stijgen en dat dit één van de belangrijkste punten is waar we ons zorgen over moeten maken. Klimaatwetenschapper bij het KNMI, Wilco Hazeleger, vertelt over de gevolgen van het opwarmen van de oceanen.

INTERVIEW - Hoe staat u als wetenschapper tegenover de uitkomsten van het IPCC-rapport?

‘Uit metingen kunnen we duidelijk zien dat de oceanen opwarmen. Hierdoor zet het water uit en stijgt de zeespiegel. Dit is ook terug te zien in de gegevens die we van satellieten ontvangen. Je meet het, dus je ziet het. De oceanen maken onderdeel uit van het grotere geheel en op dit moment is de warmte-inhoud hiervan de beste maatstaf voor de toestand van het klimaat. Op de langere termijn zullen ijskappen smelten en gaat dit van invloed zijn op de energiehuishouding op aarde. Er is nu alleen iets bijzonders gaande. De atmosfeer warmt de afgelopen tien á vijftien jaar niet op, maar de oceanen wel en dan met name het gebied tussen 700 en 2000 meter diep.’

Foto: daisy.images (cc)

Wereldtemperatuur | Update augustus 2013

, door

DATA - Heel mooi allemaal hoor, zo’n hoogdravend IPCC-rapport over waar het naar toe gaat met het klimaat, maar wat zegt de wereldtemperatuurmeter van Sargasso nou deze maand? Want waar kan je nou echt op vertrouwen?

Die meter zegt dat het nog steeds stabiel is. Wel met de aantekening dat er iets merkwaardigs aan de hand is. De metingen van de satellieten daalden, die van de aardstations stegen of bleven gelijk. Verder hebben we op speciaal verzoek de rang van de maand aan de grafiek toegevoegd (tekstblokje).

wereldtemp_201308_475

Maar hoe kan het dat het lijkt alsof de opwarming gestopt is?

Ten eerste kan je die conclusie niet op basis van deze grafiek maken. Klimaatverandering is een geleidelijk proces waarin heel veel natuurlijke variatie tijdelijk een ander beeld kan geven. Een lopende gemiddeld over zeventien jaar zou het beste zijn (en die gaat gewoon nog steeds omhoog).

Maar er is meer. Zo gaat de opwarming van de aarde natuurlijk niet alleen over de opwarming van de lucht. We hebben ook nog een enorme bak met water. En die warmt intussen gestaag op. Maar ook de natuurlijke variatie kan men tegenwoordig goed in de modellen stoppen. En als je dat echt zou meenemen, is de verrassende conclusie dat het zelfs had moeten afkoelen nu.

Vorige Volgende