serie

Kunst op zondag

Foto: Joan (cc)

De langst lopende serie op Sargasso. De kunstredactie zorgt voor wat kunsteducatie op de vroege zondagochtend. Lezersbijdragen worden zeer gewaardeerd.


Foto: Joan (cc)

Kunst op Zondag | Crimineel

Crimineel gedrag is ook een aanwinst.

Aldus Floris Mulder, curator van de tentoonstelling Levenslang, het criminele brein ontleed, vanaf 8 oktober te zien in Het Dolhuys (Haarlem). In de tentoonstelling is werk van kunstenaars te zien, die hun visie op criminaliteit geven en werk van veroordeelden die in de gevangenis kunst hebben gemaakt.

“Is de afwijkende mens niet juist een aanwinst voor ons?”, zegt Floris Mulder in het Haarlems Dagblad, en stelt dat museum Het Dolhuys “eigenlijk over de integratie van de afwijkende mens” gaat.

De kunstenaar wordt door velen ook als ‘de afwijkende mens’ gezien. En sommige kunstenaars hebben een criminele reputatie. Van Caravaggio is bekend dat hij een straatgevecht niet uit de weg ging, zelfs een man heeft doodgeslagen en zich ophield met lieden die een loopje met de wet namen.
In 2011 exposeerde het Staatsarchief in Rome politiedocumenten waaruit Caravaggio’s misdadig gedrag blijkt. Het is goed mogelijk dat de schilder zich ook bezighield met oplichten van argeloze kaartspelers.

Caravaggio – The Cardsharps.
cc commons.wikimedia.org Caravaggio The Cardsharps

Benvenuto Cellini stond bekend als een gewetenloze moordenaar, die zijn straf wist te ontlopen.

Benvenuto Cellini – Perseus met het hoofd van Medea.
cc Flickr aurelio candido Benvenuto Cellini, Perseo

Walter Sickert werd er van verdacht Jack the Ripper te zijn. Een fabeltje dat de wereld in werd geholpen omdat Sickert geïnteresseerd was in misdaden als die van Jack the Ripper en de Camden Town Murder.

Foto: Joan (cc)

Kunst op Zondag | Wreedheid

De wereld is wreed. Wereld en wreed, het scheelt de L van liefde. Wreedheid zou uitsluitend in kunst een plaats moeten hebben. Als afbeeldingen van mythologische verhalen. Als uitbeelding van religieuze sprookjes. Als verslag van historische gruwelijkheden. Als weergave van de duistere kanten van de mens.

Dat katholieken er lang geleden barbaarse bekeringen op na hielden is bekend, maar volgens Richard Verstegen (1550-1640) konden protestanten er ook wat van. In zijn Theatrum Crudelitatum haereticorum (1587) hield hij de gruwelijkheden bij die protestantse gelovigen op katholieken botvierden. Op deze afbeelding gaan Hugenoten te keer, die zelf ook wreed vervolgd werden.

Horribilia scelera ab Hugenotis in Gallijs perpetrata, 1587.
cc Flickr peacay photostream Horribilia scelera ab Hugenotis in Gallijs perpetrata h

Aan sommige bijbelse verhalen kleeft heel wat bloed.

Cornelis Cornelisz. van Haarlem, De kindermoord te Bethlehem, 1590.
cc Flickr Dennis Jarvis phoyostream Netherlands-4275 Massacre of the Innocents Cornelis Cornelisz van Haarlem, 1590

Caravaggio, David met Goliath’s hoofd, 1607.
cc Flickr John W. Schulze photostream Caravaggio, David with Goliath's Head

Artemisia Gentileschi, Judith en Holofernes, 1620.
cc Flickr FLORENCEandTUSCANYtours Artemisia Gentileschi - Judith and Holofernes

In Den Haag maakte een opgehitste mensenmassa een wreed einde aan het leven van Johan en Cornelis de Witt.

Jan de Baen, De lijken van de gebroeders de Witt, 1672 – 1675.
cc commons.wikimedia.org Jan de Baen De lijken van de gebroeders de Witt

De wereld is niet wreed. Het zijn de mensen. Of zijn de wreedheden onder het Zuid-Afrikaanse Apartheidsregime begaan door figuren die weinig menselijks meer hadden?

Foto: Joan (cc)

Kunst op Zondag | Realisme

Je bent kunstenaar en je denkt: laat ik de werkelijkheid nu eens exact naschilderen. Je bent kunstminnend toeschouwer en je denkt: Goh, zo mooi liggen de knollen en citroenen er bij mij thuis niet bij.

Waarom wordt realisme een serieus kunstgenre genoemd? Omdat kunstacademie geschoolde kunstenaars het maken? Of omdat de minder behendige leek het reuze knap vindt dat iemand kan tekenen en schilderen als een fotocamera?

cc Flickr Mia Feigelson photostream Andrew Wyeth Braids (1979)

Andrew Wyeth – Braids,1979.

Ik kan me voorstellen dat een kunstenaar het een uitdaging vindt een zo objectief en levensecht schilderij wil maken van mensen, dieren en dingen. Het vraagt veel van de ambachtelijke vaardigheden en kennis. Maar om nou een heel oeuvre met louter ‘kale werkelijkheid’ op te bouwen? Misschien kunnen we dat het ‘Rembrandtsyndroom’ noemen: wie realistisch schildert schopt het nog eens tot bekende oude meester. Want er is een groot publiek voor de werkelijkheid (niet te verwarren met de waarheid). Abstracte kunst blijft voor velen lastig te verteren. Dus is het al eeuwen figuratief wat de klok slaat.

Hoewel er sinds mensenheugenis naar de werkelijkheid wordt geschilderd is de term ‘realisme’ toebedacht aan Gustave Corbet, die propageerde voorwerpen, mensen en taferelen uit dagelijkse leven te verbeelden. In zijn tijd was het een schandaal iets heel gewoons als schaamhaar op het doek te kwasten. Tegenwoordig is het schandalig als je schaamhaar hebt.

Foto: Joan (cc)

Kunst op Zondag | Zondagsschilders

Zijn zondagsschilders luie beroepskunstenaars die één dag in de week werken wel genoeg vinden? Of zijn het amateurs die hopen op een mooie zondag in een of ander galerietje ontdekt te worden?

Het etiketje amateur of professioneel is in de kunst lastig te plakken. Is elke kunstenaar met een diploma van een erkende kunstopleiding op zak een professional? Of is elke kunstenaar die geld voor zijn werk vangt een beroeps?

Is een werkloze gediplomeerde kunstenaar nog steeds een professional als het werk voornamelijk bestaat uit verplichte sollicitaties en de hovenier uithangen bij de gemeentelijke plantsoenendienst?

Of spreken we ook van een professionele kunstenaar als het gaat om een nijvere schoenmaker die op de lokale kunstvereniging wekelijks een doekje presteert, door een kunstbobo is ontdekt en nu zijn leest aan de ezel heeft gehangen?

Vooralsnog zijn zondagsschilders amateurkunstenaars. Volgens de Monitor Amateurkunst 2013 (pdf) doet 41 procent van de Nederlanders van 6 jaar en ouder in de vrije tijd aan kunst. Beeldende kunst (20%) en muziek (18%) zijn veruit de populairste hobby’s. Men doet het vooral voor de lol en minder om er mee naar buiten te treden. Gevraagd naar de motieven zegt 50% het (helemaal) niet belangrijk te vinden de artistieke prestaties aan publiek te laten zien, horen of lezen.

Foto: Joan (cc)

Kunst op Zondag | Mieren

Mieren worden nog wel eens vergeleken met mensen. De nijvere mier staat natuurlijk voor de hardwerkende Nederlander. De organisatiegraad van een mierenkolonie lijkt op de hiërarchische indeling van de maatschappij. En mieren kunnen, net als mensen, samenwerken.

Maar mieren willen we niet in huis en tuin hebben. Dus worden ze bij duizenden uitgeroeid. Vooralsnog is de mens sterker dan de mier. Om dat er toch wordt gevreesd dat ook de mens ten einde komt, worden robots getraind mieren te worden. Of mensen, al naar gelang uw voorkeur.

Ook al heet de maatschappij een samenleving te zijn, mensen lijken soms helemaal niet op mieren. Elkaar bestrijden in plaats van samen te werken. Met verbale bestrijdingsmiddelen of erger. Zo erg dat kunst er geen antwoord op heeft.

Zelfs het beetje troost dat sommigen in kunst vinden, kan niet op tegen het geweld in Gaza, Oekraïne, van de  IS en de soms akelige woordenstrijd in Sargasso’s reactiekolommen. Mensen zijn geen mieren. Er zijn echter wel lieden die doen alsof hun medemensen mieren zijn.

Na een jaartje uitvogelen hoe hij aan 3000 levende mieren kan komen, heeft kunstenaar Dries Verhoeven nu een overzicht gemaakt van menselijk lijden in de 21e eeuw. Homo Desperatus is een opstelling van 44 maquettes van brandhaarden in onze wereld. In elke maquette huist een mierenkolonie. Nog tot en met 31 augustus te zien in het Stedelijk Museum te Den Bosch.

Foto: Joan (cc)

Kunst op Zondag | Elitair

Kunst is elitair. Een opvatting die al lang niet meer op waarheid berust. Toch ventileren roeptoeters nog bijna dagelijks dat kunst elitair is. De ondertoon is dat elitair niet kan, niet mag en dat kunst nooit een groot publiek zal bereiken als kunst elitair is.

Toen het kabinet Rutte I forse bezuinigingen in de kunstwereld aankondigde laaiden discussies op over de vraag of kunst al dan niet elitair is. Tot op vandaag woekeren die discussies voort. Er worden verschillende oorzaken genoemd die het elitaire karakter van de kunst in stand zouden houden.

A. De toegang tot kunst is duur en dus niet bereikbaar voor mensen met een klein inkomen. Dat geldt zeker voor concerten, theater en ballet, maar al lang niet meer voor museumbezoek. Mede dankzij de museumjaarkaart stijgen de bezoekersaantallen de laatste jaren gestaag.

B. Kunst is ook voor de elite omdat het duur in aanschaf is. Slechts een handvol kunsthandelaren en rijke verzamelaars kunnen meesterwerken van wereldberoemde kunstenaars verwerven. Soms ten koste van musea zodat het gewone publiek zo´n meesterwerk amper tot niet te zien krijgt.

Vermakelijk in dit kader is de documentaire “Who the #$&% Is Jackson Pollock?” (2006), waarin iemand voor een paar dollar een schilderij van Pollock op de kop tikt, maar dat de kunstautoriteiten bestwisten dat het om een echte Pollock gaat.

Foto: Joan (cc)

Kunst op Zondag | Boksen

Soms lijken Sargasso’s reactiekolommen op een boksring. Er vallen rake klappen en het lijkt wel of men elkaar de hersens in wil slaan. Het brengt Kunst op Zondag vandaag op kunstenaars die boksen.

Een sport waar ik zelf weinig van begrijp. Ik zie er de schoonheid van tot pulp geslagen hersendeeltjes niet van in. De Belgische journalist en ex-bokser Jan van den Berghe ziet dat uiteraard anders. Zijn vorig jaar uitgebrachte boek ‘De artistieke uppercut. Hoe kunst & boksen elkaar vonden’ is een opsomming van schilders, schrijvers, dichters en andere beroemdheden die allen iets met boksen hadden. Als toeschouwer of als beoefenaar van wat een zelfverdedigingsport wordt genoemd. Bekijk hier (klik op inkijkexemplaar) de lijst met namen.

Uiteraard passeren wat Belgen de revue. Schrijver Hugo Claus, liefhebber van bokswedstrijden en die in de roman ‘De hondsdagen’ een van de personages verliefd laat zijn op een bokser. De schilder Sam Dillemans, die “bokst om beter te kunnen schilderen” en boksers in de verf heeft gezet. De in februari overleden curator Jan Hoet, die in 1999 een tentoonstelling opende met een bokswedstrijdje tussen hemzelf en Amerikaanse kunstenaar Dennis Bellone.

De lijst is zo goed als volledig met namen als Armando, Ernest Hemingway en Charles Bukowski.

Maar de architect Tadao Ando, die zijn loopbaan als bokser begon, ontbreekt. Nog merkwaardiger is dat Van den Berghe de bokser, dichter en performancekunstenaar Arthur Cravan heeft gemist. Waarschijnlijk omdat Cravan meer bekend stond als oplichter dan als de dada-kunstenaar die sommigen in hem zagen. In dit filmpje is hij boksend te zien en deze documentaire probeert meer helderheid over Cravan te krijgen.
cc Flickr AnnikaWhatsherface photostream Arthur Cravan

Foto: Joan (cc)

Kunst op Zondag | Gezocht

Gezocht: materiaal voor kunstwerken. Participeren in kunst kan door je eigendommen of overbodige rotzooi te doneren aan kunstprojecten.

Er wordt door kunstenaars heel wat afgezocht om aan het gewenste materiaal te komen. Van computermuizen tot dode mollen. Van levende modellen tot een reisgenoot voor een vakantie. Van serviesgoed tot skippyballen.

Installatiekunstenaar Karin Gerfen vroeg in 2012 om speelgoed en maakte er ‘Playground’ van.

Van mei tot oktober 2013 was in Amersfoort het resultaat te zien van Loes ten Anschers zoektocht naar borsten: de gevelsteen ‘Sinte Aegten’.

Het makkelijkst is natuurlijk aan afval te komen.

Het publiek werd gevraagd van hun troep ‘afvalhelden’ te maken en het Filipijnse kunstenaarsduo Aquilizan maakte daar weer een intstallatie van voor de tentoonstelling ‘Ja natuurlijk’, vorig jaar in en rond het Gemeentemuseum in Den Haag.
cc Flickr License Attribution Non commercial Some rights reserved by Roel Wijnants Afvalhelden Aquilizan

De Australische kunstenaar Chris Booth ondervind heel wat moeite om een landartproject in het Drentse Borger-Odoorn van de grond te krijgen. In 2011 werd bekend dat hij 25 duizend Drentse zwerfkeien zocht. Er volgde een aantal inzamelingsacties, maar de realisatie van het project werd tot nu toe gehinderd door bureaucratische en financiële tegenslagen. Zo zou het kunstwerk er uit moeten zien.
© Chris Booth landart Drenthe

De Israëlische kunstenaars Ehud en Anat Shamai kwamen in maart dit jaar naar Rotterdam om samen met sokkendonateurs een sokkenmozaïek te maken. Vooraf verscheen een oproep waarmee naar 6000 verweesde sokken werd gezocht. In een workshop gingen de kunstenaars met de donateurs aan de slag. Hier nog een impressie.

Foto: Joan (cc)

Kunst op Zondag | Jezus

Vanavond is het WK voorbij. Velen trekken weer huiswaarts, uitgezwaaid door Cristo Redentor. Een majestueus beeld op de top van een hoge berg. Het is slechts één van de vele Jezusverschijningen.

De reuzejezus in Rio de Janeiro werd in januari nog getroffen door de bliksem en raakte een vingertopje kwijt. Ruim voor het WK was het beeld hersteld en verwelkomde de binnenvliegende voetbalfans.

Het museum Vaals heeft geen bliksemschade maar meent toch het Jezusbeeld, dat bij de ingang de wacht houdt, te moeten renoveren. Kunstenaar Hugo Kaagman toog 24 juni aan het werk om er een Delfts blauwe Jezus van te maken.
Voor meer heiligenbeelden moet je in  dat Vaalse museum zijn. Wij beperken ons tot een aantal Jezusverschijningen uit de twintigste en hedendaagse eeuw.

Salvador Dalí –  Christ on the cross.
cc commons.wikimedia.org Salvador Dali Christ on the coss Mainzer Dom

De gekruisigde Jezus kent talloze variaties.

David Mach lijkt de pijn uit te drukken door ijzeren klerenhangers uit het gemartelde lijf telaten steken.

David Mach – Die harder, Precoius light, 2011.
cc Flickr lusciousblopster photostream Golgotha Detail Precious Light exhibition by David Mach Galway Arts Festival Ireland

Adel Abdessemed hing vier Jezussen van prikkeldraad op.

Adel Abdessemed – Décor (detail).
cc Flickr isobrown  photostream Decor Abdel Abdessemed detail

Boven op een berg is indrukwekkend, maar deze onderwater Jezus houdt al sinds 1913 zijn adem in.

Foto: Joan (cc)

Kunst op Zondag | Tijd (2)

Voor kunst moet je tijd maken. Schilderijen komen er wat betreft de tijd die de toeschouwer er aan spendeert erg bekaaid af, schreven we vorige week. Nu is schilderen misschien een techniek die zijn beste tijd wel heeft gehad. Niet alleen omdat hedendaags publiek “plaatjes” scant alsof het internet doorbladert, ook omdat het publiek vanzelf langer stil staat bij kunst die een tijdje duurt.

“Time based arts”, ofwel op tijd gebaseerde kunst, is het label dat men heeft gehangen aan performance-, video- en bepaalde vormen van digitale kunst. Allemaal kunst die een paar minuten tot soms uren tijd kost om het helemaal te zien.

Evengoed zou je ballet,toneel en muziek ook “time based art” kunnen noemen. Het label geldt echter alleen voor de beeldende kunst. De opkomst van nieuwe technologie heeft ook beeldende kunstenaars geïnspireerd. En beeldend kunstenaars die aan toneelstukjes doen, de performance, zijn niet meer weg te denken uit het kunstcircuit.

Voor musea is het een opgave die vormen van kunst te conserveren voor de toekomst. Het Guggenheim Museum, het Museum of Modern Arts in New York en het Tate Museum in Londen hebben hiervoor gespecialiseerde afdelingen en conservatoren. Nederland had tot 2013 nog een instituut voor video- en mediakunst, dat echter is wegbezuinigd en de collectie heft overgedragen aan LIMA (Living Media Art).

Foto: Joan (cc)

Kunst op Zondag | Tijd

Hoe lang kijk je naar een schilderij? Meestal een minimale fractie van de tijd die je kijkt naar andere kunstvormen. Er zijn initiatieven die proberen de toeschouwer wat langer aan een schilderij te binden.

Dit stukje lees je in een paar minuten. Klik je alle links aan duurt het niet veel langer, omdat je zeer waarschijnlijk niet meer dan een blik werpt op de inhoud. Ik schat dat slechts een paar lezers nog eens terug keren naar dit artikel en de links wat langer bestuderen.

Met schilderijen gaat het niet anders. Waar men bij toneel, dans en ’time based art’ als performance en videokunst doorgaans de duur van de voorstelling uitzit, keurt men schilderijen tien tot twintig seconden een blik waardig.

Bij de opening van een tentoonstelling van schilderijen van Jan Baas vroeg kunstenaar Rob van Doeselaar zich af: Hoe lang duurt een schilderij? In vergelijking met een boek, een film of een muziekstuk mist een schilderij de spanningsopbouw in het verloop van de tijd. Maar, zo stelt Rob van Doeselaar: “Het spannende van een schilderij is dat je een creatie die dagen, weken en soms wel maanden kan duren en waar lang en veel over is nagedacht, in een oogopslag kunt ondergaan”.

Vorige Volgende