serie

Een bal op tv

Foto: daisy.images (cc)

Een bal op TV | Slot

COLUMN - Mijn wekelijkse impressie over wat ik op de televisie zag, zal niet meer verschijnen. De reden is simpel: ik heb er geen lol in. Dat heeft met een paar dingen te maken.

TV-programma’s geven een scheef beeld van de Nederlandse politiek. Programma’s worden gemaakt door journalisten, maar ze hebben voor de TV een technisch ingewikkelde klus. Even een verhaal doorbellen of mailen naar de krant is simpel: het thuisfront doet de rest. Maar een programma maken is veel ingewikkelder. Dat gaat ten koste van de inhoudelijke investering.

Wat is politiek nieuws?

Journalisten hebben een simpele opvatting van nieuws: als er ergens rotzooi is. Politiek conflict: “Hmm.” Bloedende koppen: “We komen er aan!” Mijn maatje uit de collegebanken, Hans Polak, zei het letterlijk: “Geen bloedende koppen in de Amsterdamse Raad, dus inrukken met die cameraploeg.” Nieuws moet sensatie zijn.

De TV heeft ernstige beperkingen: politiek nieuws is ongeveer gelijk aan hetgeen in en rond de Tweede Kamer gebeurt: de kaasstolp rond het Binnenhof. Ik ben verslingerd aan “De fractie”, maar politieke programmering moet informeren en inzicht verschaffen. Het politieke nieuws is vooral de benauwende omhelzing van politiek en journalistiek.

Gebeurt dat dan helemaal niet, informeren en inzicht verschaffen? Eerlijk gezegd: weinig. Wie mij las, zag dat ik vooral schreef over politieke praatprogramma’s, aan Buitenhof, aan Tegenlicht, soms Jinek of Pauw. Het zijn programma’s met redacties, die iets voorstellen en iets proberen bij te dragen aan informatie van het publiek, buiten het hijgerige theater van alle dag om.

Foto: daisy.images (cc)

Een bal op TV | Over beurzen en economen

COLUMN - Er moest even gewacht worden op de verzamelde blogs van Joris Luyendijk, gemaakt over de financiële wereld van Londen. Maar Hans Brands, van VPRO Boeken had de primeur. Ik heb de journalistiek niet zo hoog zitten, maar wel als bijbeunende antropologen zich er aan bezondigen. Wat een verhaal!

Als bankiers vanuit kantoor hun vrouwen gaan bellen, met de opdracht om te gaan hamsteren, dan is er wel wat aan de hand. Dat gebeurde in 2008, toen Lehmann Brothers omviel.

Maar het is nog erger, want er is niets veranderd. Eva Jinek had Gerrit Zalm te gast en vroeg zoet wat er veranderd was. Je ziet hem van mijlen ver aankomen: “Bij ons is veel veranderd,” zei Zalm, “we hebben nog maar drie kredietvormen en we snappen ze zelf.” Jinek stootte genadeloos toe: volgens Luyendijk is er helemaal niets fundamenteels veranderd.

Bij ons wel, hield Zalm vol.

Maar, zei Joris Luyendijk, “landen hebben geen banken, maar banken hebben landen.” Anders gezegd: de financiële wereld is een globaal systeem dat niet te temmen valt door nationale wetgeving of lokale regels. Is er ook iemand die alles overziet, wilde Hans Brands weten?

Dat is een lekkere vraag voor Luyendijk. Wie overziet en reguleert het gigantische systeem van verrijking en diefstal? Waar zit die top-aap, die alle schermen overziet en aan de goede touwtjes trekt? Nergens. Die top-aap is er niet. We zitten in een vliegtuig, de motoren roken, maar als we in de cockpit kijken om verhaal te halen, is de stuurstoel leeg. Kan dat waar zijn? Dat mag en kan niet waar zijn.

Foto: daisy.images (cc)

Een bal op TV | Ingewikkeld simpel

COLUMN - De verkiezingen werpen hun schaduw vooruit: Charles Groenhuysen mocht de staatssecretaris der Financiën ondervragen. In Buitenhof schoof vervolgens de grote denker Zijlstra aan, de voorman van de VVD.

Grappig was hij wel, Groenhuysen: de VVD beloofde naar eenvoud te werken, maar hoeveel pagina’s telde de belastingalmanak van Elsevier eigenlijk? Het antwoord luidt: 515 pagina’s. En tien jaar geleden? 525 pagina’s. ‘Dat schiet niet echt op, heer staatssecretaris.’ Of het zo bedoeld was weet ik niet, maar ik rolde van de bank van het lachen.

De vraag waarom het ging, stelde hij ook nog: waarom lukt het niet om de ingewikkeldheid terug te dringen? Het antwoord kwam natuurlijk niet. Laten we het belastingstelsel aanpakken, want als we niks doen wordt het zeker niet simpeler. Ik kan het niet ontkennen.

In Buitenhof mocht de heer Zijlstra zijn wereldbeeld aan ons voorhouden. De Grieken moesten zich aan hun afspraken houden en niet zeuren. Kijk naar de lege winkelstraten en de waanzinnige werkloosheid in Griekenland en verbaas je. Het is toch niet vreemd dat de Grieken bedanken voor dit harde klimaat?

Oekraïne is net zo’n failed state als Griekenland. Op het Maidanplein in Kiev betoonden de Europese liberalen steun aan de opstandelingen. Die opstand komt de VVD veel beter uit, want die zet Poetin en zijn kleptocraten onder druk. Misschien moeten de liberalen ook eens de consequentheid opbrengen, die ze zo graag aan links willen opleggen. Oekraïne kon wel eens veel duurder worden dan Griekenland.

Foto: daisy.images (cc)

Een bal op TV | Kleptocraten aller landen…

COLUMN - V&D, de Grieken en de EU, Oekraïne en Poetin, de verbindende schakel is diefstal. We maken veel waarde, maar hoe verdelen we de vrucht van onze arbeid? Poetin en Janoekovitsj wisten het wel: tussen onze vriendjes, die onze machtsbasis vormen. De opstand in Kiev was een te groot risico voor de kleptocratie in Oekraïne en Rusland.

V&D is een speeltje voor het Amerikaanse roofkapitaal. Als de uitgemergelde middenklasse niet meer koopt en de omzet stort in, dan sluit je de tent en zet je 10.000 mensen op de keien. Er is een akkoord, maar weer niet met het personeel. Dat mag slikken of stikken.

De Grieken laten zich niet langer als oud vuil behandelen. De nieuwe Griekse regering wordt gedomineerd door linkse populisten; het offensief van de nieuwe heren dreigt vast te lopen op onwrikbare orthodoxie van de EU: dat is te begrijpen, want de Griekse kleptocraten zijn ontsnapt.

In Frankrijk, waar het economisch ook niet zo loopt – al is het leed niet zo extreem als bij de Grieken – doet het Front National van Marine Le Pen het zeer goed in de peilingen. Het lijkt er op dat een xenofobe rechtse regering in Frankrijk onontkoombaar wordt. Haar vriend Wilders, doet het bij ons weer uitstekend.

Foto: daisy.images (cc)

Een bal op TV | Over nieuws en Grieken

COLUMN - De aanslag op het journaal was een mooi commentaar op onze nieuwsvoorziening.

De direct betrokkenen waren nuchter in hun reactie op de “gewapende man”, die toch vooral een verward joch met een speelgoedwapen was. De autoriteiten bleven geschokt, maar de doorsnee zapper had al uren gezien dat het niet ernstig was en dat er vooral psychische hulpverlening nodig was.

Het gebazel en de geschoktheid van de autoriteiten kreeg door de stompzinnige vergelijkingen met Parijs iets zeer verontrustends: losgekoppelde marionetten of zoiets. Ze hadden leiding gegeven aan hun crisisteams en waren dus(?) niet in de gelegenheid de slepende verslaglegging te volgen. De gemiddelde kijker zag een potsierlijk incidentje en een probleem voor de beveiligers, maar toch echt geen “aanslag op de vrijheid” of een reprise van Parijs.

Maar tot de orde van de dag overgaan, dat doen we niet. De volgende dag waren ze bij Jinek nog niet uitgepraat, de onvermijdelijke praathoofden van Peter R. de Vries, Jan Mulder, de betrokken journalisten en hun bazen. Ik weet dan niet meer wat “nieuws” is. En waarom Peter R. niet eens te horen krijgt dat hij zijn modale nuchterheid ook wel eens door een ander kan laten uitventen. Jinek vertelde elders in een interview dat ze zo trots was op de variatie van haar gasten! Ik zie dan Charles Laughton, als politieman in de film Casablanca: “Round up the usual suspects!”

Wat is nieuws? Kijken naar de werkelijkheid, proberen te duiden hoe die zich ontwikkelt en die analyses aanbieden voor openbaar en machtsvrij debat. Sargasso had een stuk over de verbinding tussen de nieuwe Griekse machthebbers en de Russen. En vooral met de dubieuze politicoloog Doegin, die adviseur schijn te zijn van Poetin. Dat is nieuws.

Foto: daisy.images (cc)

Een bal op TV | Griekenland

COLUMN - De Grieken veroorzaken onrust. Ze hielden verkiezingen en radicaal links won. De positie van de winnende partij is niet ingewikkeld: de gewone mensen moeten nu te hard lijden onder het beleid van spaarzaamheid en hervorming dat de EU oplegt in ruil voor steun. En dat is ook zo.

Tegelijkertijd valt ook aan de belastingmoraal en het werktempo wel wat te verbeteren bij de Grieken.

De ECB wil “the big bazooka” van de geldverruiming in stelling brengen, want het gaat niet alleen met de Griekse economie niet naar wens. Toch wel bijzonder dat de president van de Nederlandse Bank, Klaas Knot, ons een blik gunt in de besluitvorming binnen de ECB. Nederland was tegen, net als de Duitse bankpresident Jens Weidmann.

Voor zover ik weet, is het voor het eerst dat de verhoudingen binnen de ECB zo openlijk worden besproken. “Finland was wel voor,” liet Knot zich ontvallen, dus er is geen sprake van een tegenstelling tussen Noord en Zuid.

Ook Jeroen Dijsselbloem had zich al gereserveerd uitgelaten over de effecten van de miljardeninjecties door de snorrende geldpers van Draghi.

De Tweede Kamer heeft ook ergens een klok horen luiden en wil niet dat we betalen voor die lichtzinnige failed states aan de Méditerranée. Maar we gaan toch pas echt betalen, als de Grieken uit de euro moeten, denk ik dan.

Foto: daisy.images (cc)

Een bal op TV | Veiligheid, naties en grenzen

COLUMN - Op een grauwe zondag kijk je meer dan goed voor je is naar de treurbuis. De terugblik op de aanslagen in Parijs en de grote demonstraties is nog niet voltooid.

Wakker Nederland heeft veiligheid hoog in het vaandel. Maar wat dat is? Ik zou zeggen: veiligheid is de bewuste acceptatie van gekend risico. Dat is een beetje paradoxaal, maar als je in de ochtend je bedje uit komt, dan weet je dat je de hele dag meer risico neemt, dan dat het plafond van je slaapkamer op je bed valt.

Moet politie worden uitgerust met automatische wapens? Zijlstra vindt van wel, Opstelten vindt het niet nodig, Roemer wil het aan deskundigen laten. Wat een slappe politieke hap. Terroristen moeten het hebben van de verrassing, van de eerste seconde. Dus bewakers van objecten hebben vuurkracht nodig, of stopping power. Ze hebben niks aan een vuistwapen dat op zijn best een gaatje maakt, maar moeten een overvaller afstoppen of uitschakelen.

Is het sociale psychologie? Esther Voet van het CIDI vindt dat het maar even moet wennen, want in Israël zie je veel automatische wapens en militairen op straat. Dat lijkt me nu net de verkeerde vergelijking, want Israël is al meer dan een halve eeuw in oorlog. Dat willen de terroristen ook graag bij ons, maar dat is nu net het klimaat waar ik niet voor ben.

Foto: daisy.images (cc)

Een bal op TV | De woorden en het onzegbare

COLUMN - De moorden en gijzelingen in Parijs waren heel groot en heel klein. Het ging over integratie van culturen, over oorzaken van radicalisering bij jongeren met een andere culturele achtergrond: dan is het thema heel groot. Het ging ook over verlies van mensenlevens, over het live verslag van een brute moord op een gewonde agent, dan is het klein.

Het onzegbare hield aan: gijzeling, belegering, een anti-Joodse dimensie, geweld en ontknoping. Ook de zondag leverde onzegbaar nieuws, door enorme mensenmassa’s op straat, in Parijs en veel andere steden, met een serene, bijna opgewekte vredeswil.

Ik schreef over Georges Wolinski, die zich phallocrate noemde, veertig jaar geleden in een dartel boekje vol zelfspot, Lettre ouverte a ma femme. Zijn dochter verklaarde: ‘Papa is dood, maar Wolinski leeft.’ Mooier kun je de combinatie van groot en klein niet samenvatten.

Deed de TV wat moest? Ten dele: het leger experts in terrorisme maakte me kregel. Er wordt een poging tot informeren gedaan, maar ik heb weinig of niets gehoord dat ik niet zelf kon bedenken. Hieronder een voorbeeld van zwakke journalistiek.

Een Franse journalist belde kort voor de ontknoping naar de drukkerij waar de moordenaars van Charlie Hebdo zaten en kreeg één van hen aan de lijn. ‘We zijn gesteund door Al Quaida in Jemen en gefinancierd door Al Aflaki, voordat hij werd vermoord,’ zo vertelde de aanslagpleger.

Foto: daisy.images (cc)

Een bal op TV | Wat is politiek eigenlijk?

COLUMN - Bewegend behang en kauwgum voor het oog: de TV bood maar weinig tijdens de feestdagen. Maar dat wil niet zeggen dat er helemaal niks aan was. Wel aardig: de vergelijking tussen Freek en Youp. Youp van ’t Hek wordt steeds beter naarmate hij zich minder overschreeuwt. Wat moet je zeggen over de ramp met MH17? Het is onbespreekbaar nieuws. Maar Youp verzon een vriend met een ingelijste boarding pas; hij ging niet naar Parijs maar naar Amsterdam. De vlucht naar Parijs stortte neer, ergens in de jaren negentig.

Zijn familie zat in zak en as, toen hij in Amsterdam arriveerde, want onheilsboodschappen hebben de snelheid van het licht. Waarom? Hij wilde niet naar een vervelende vergadering in Parijs. Omdat hij er niet was, werd hij ontslagen. Als ik wel het vliegtuig had genomen naar Parijs, was ik er ook niet geweest. Maakt niets uit, het gaat om het principe, vond de werkgever.

Op het vliegveld JFK had hij zijn plaats geruild met Dorothy, dolblij dat ze naar haar vriend Remy toe kon vliegen, met een verrassing ook nog; ze was zwanger. Dat die ruil het einde voor haar betekende en haar ongeboren kind en dat Remy ‘alleen op de wereld’ bleef, dat was ontregelend.

Foto: daisy.images (cc)

Een bal op TV | Verleidingen

COLUMN - Waarom zijn mensen nooit tevreden? Zijn wij zo slecht, altijd zoekend naar meer? Het waren mooie moralistische vragen voor de avond van Tweede Kerstdag. Jort Kelder, radde prater over het milieu dat in de PC Hooftstraat koopt wat het niet nodig heeft, ging met lichte tred op zoek naar de verleidingen in het zakenleven.

Model stond de vastgoedfraude van Bouwfonds. De hoofdpersonen waren verhinderd, omdat zij lange tijd logeren bij Justitie, maar de acteurs van Vlijm en Vijs vervingen hen overtuigend. Vooral Pierre Bokma schitterde als malicieus adviseur en profeet. De combinatie van toneelfragmenten en gesprekken met genodigden op de tribune werkte uitstekend.

Waarom ga je voor 100 miljoen, als je maar 10 miljoen met vrolijkheid kunt uitgeven? De oud-rechter op de tribune begreep het niet, waarom zou je? Maar u kunt, moet en mag niet kruipen in het hoofd van de ondernemer, zei Eric de Vlieger, oud-ondernemer, want het ondernemen gaat nu eenmaal over meer en groter.

Ik dacht: zo is het, het doel en middel doen op wonderlijke wijze haasje over. Waarvoor is die 90 miljoen dan die over is, nadat je pret had van die 10 miljoen?

Geld is een drug, zei de psychiater. Je verlangt er naar en hebt er steeds meer van nodig.

Foto: daisy.images (cc)

Een bal op TV | De leiding van de politiek

COLUMN - De politiek maakte zich druk over de ‘vrije artsenkeuze’, omdat drie senatoren van de PvdA zo maar een soort crisis hadden gemaakt. Maar de Minister van VWS dacht toch een miljard te besparen? Zou haar dat niet lukken met een vrije artsenkeuze?

Ook de kranten stonden vol. Guusje ter Horst zei dat de coalitie is gevormd in de Tweede Kamer en dat de Eerste Kamer anders kijkt en oordeelt. Adri Duivesteijn toonde zich zijn autonome zelf in de NRC. De senatoren waren natuurlijk geen dwarsliggers, maar deden gewoon hun werk. Dat zijn we niet meer zo gewend.

Maar, vroeg Buitenhof aan bestuursvoorzitter Levy van het AMC in Amsterdam, tevens lid van de PvdA, was hij nu trots op het resultaat van het gedoe voor zijn patiënten? Daar had deze insider en partijvriend toch wel moeite mee. De ‘frame’ van de vrije artsenkeuze was niet echt gelukkig. Ook Diederik Samsom excuseerde zich min of meer in zijn zondagsbrief aan zijn partijgenoten, dat hij aan die opgewondenheid had meegedaan.

Buitenhof raakte iets fundamenteels: solidariteit, een basisprincipe in de gezondheidszorg, is moeilijk te verenigen met marktwerking. Verzekeren is dat nog wel: rijk helpt arm, mazzel helpt pech.

Maar als verzekeraars marktpartij worden gaat het mis: no claim-korting spoort eigenlijk niet met de solidariteitsgedachte, korting op kraamhulp voor mannen ook niet. Mannen moeten solidair zijn met vrouwen toch? De meeste zwangerschappen komen niet vanzelf.

Foto: daisy.images (cc)

Een bal op TV | Elites en graaiers

COLUMN - Zijn we nog voor gelijkheid? Piketty ziet de ongelijkheid toenemen, vooral door ongelijkheid in de verdeling van vermogen. Maar ook met inkomens lijkt iets aan de hand.

Een tijdje terug had de VPRO een mooie film, over een ex-minister uit de regering Clinton. Die liet een collegezaal zien wat er macro-economisch gaande is. In de jaren zeventig stagneren de lonen, maar de vermogensrendementen stijgen sterker, tot ver in de jaren negentig. Wat kan de gewone jongen doen om rond te komen? Een extra baantje, zijn partner ook de arbeidsmarkt op sturen, schulden maken. Dat gebeurt ook.

Maar voor het kapitaal is het dalen van lonen ook lastig: als de middenklassen niet meer consumeren, hoe moet het kapitaal dan renderen? Daar komen bubbles van, zoals op de huizenmarkt, en uiteindelijk komt een financiële crisis. In 1928 zag de wereld er precies zo uit als in 2007: stagnerende lonen, overvloed aan kapitaal, zoekend naar rendement.

Dan publiceert het Sociaal Cultureel planbureau (SCP) op 12 december een rapport, dat het onze elites zijn waarmee onze verhouding is verstoord. De studie is, zoals vaak, veelomvattend.

Buitenhof van afgelopen zondag had de briljante ingeving over onze verhouding tot de elites Jort Kelder (‘Hoe heurt het eigenlijk?’) en Jan Marijnissen uit te nodigen voor een debatje. Het was jammer dat het kader zo bescheiden was: onwaarschijnlijke discussianten, die het vrijwel eens waren met elkaar.

Volgende