ACHTERGROND - Japan heeft de sterkste claims op de Senkaku-eilanden in de Oost-Chinese Zee. Maar een terugkeer naar Terra Nullius is de mooiste oplossing.
‘Als er een millimeter van je pink wordt afgesneden, dan is je lichaam niet meer compleet’. Dit citaat van een Nederlands-Chinese betoger bij de Japanse ambassade in Den Haag stond donderdag in De Volkskrant . De millimeter van de pink staat voor een eilandengroep in de Oost-Chinese Zee, ruim 180 kilometer ten noordoosten van Taiwan.
De Senkaku-eilanden, zoals ze de door de Japanners worden genoemd, zijn in handen van een Japanse familie. China, dat de eilanden Diaoyu noemt, claimt echter dat de eilanden Chinees bezit zijn. Beide landen maken hierover al decennia diplomatieke ruzie, wat zo nu en dan leidt tot machtsvertoon maar tot op heden nog nooit tot daadwerkelijk wapengekletter. En ook Taiwan zegt aanspraak te maken op de eilanden.
De afgelopen maanden laaide het dispuut rondom de Senkaku’s weer op nadat de Japanse overheid bekend maakte drie van de eilanden van hun particuliere eigenaren te willen kopen. Het oorlogsverleden tussen Japan en China, waarbij China in twee oorlogen zowel mentaal als fysiek flinke dreunen heeft gekregen, speelt een grote rol in de kwestie. Voor de Chinezen is de Japanse nationalisatie van de Senkaku-eilanden een provocatie.
Law of the Sea
De eilandengroep werd in 1968 interessant toen een onderzoek van een commissie van de Verenigde Naties uitwees dat er waarschijnlijk grote hoeveelheden olie en gas in de bodem van de Oost-Chinese Zee zitten.
Volgens de United Nations Convention on the Law of the Sea (UNCLOS) mogen staten buitenwater tot twaalf zeemijl uit de kust tot hun territorium rekenen. Daarnaast mag water tot tweehonderd zeemijl uit de kust tot de ‘Exclusieve Economische Zone’ worden beschouwd.
Controle over de Senkaku’s betekent dus controle over grote delen van de grondstoffen in de bodem van de Oost-Chinese Zee. En zo werd een archipel van acht eilandjes, waarvan het grootste bijna twee keer zo klein is als Rottumerplaat en de kleinste niet meer zijn dan wat rotsen, inzet van economische belangen en nationale eer.
Gezag
Tot eind negentiende eeuw speelde de archipel nauwelijks een rol van betekenis. Met het argument dat de archipel onbewoond Terra Nullius (niemandsland) was, annexeerde de Japanse overheid de Senkaku’s in 1895. Japan zegt dat het daarna door middel van economische exploitatie daadwerkelijk gezag over de eilanden heeft uitgeoefend, onder andere door ze te verhuren aan zakenlui. Na WO II droeg Japan gedwongen het bestuur over aan de Verenigde Staten, in 1972 werden de eilanden teruggegeven.
Volgens Japan kan China geen aanspraak maken op de Senkaku’s, omdat het heeft berust in de Japanse inlijving van de eilandengroep. Pas in 1971, enkele jaren na het eerdergenoemde VN-rapport en vlak voor de teruggave van de eilanden aan Japan, maakte de Chinese overheid bezwaar.
China beweert op haar beurt dat het al eeuwen effectief gezag voert over de eilandengroep, door het te gebruiken voor navigatie, visserij en het oogsten van een zeldzaam kruid voor medicijnen. Bovendien betogen de Chinezen dat de eilanden onder de gebieden vallen die volgens de Verklaringen van Cairo en Potsdam na de Tweede Wereldoorlog door Japan moesten worden teruggegeven.
De veelvuldige Chinese protesten en dreigementen zijn vooral een manier om niet nogmaals (zoals van 1895 tot 1971 is gedaan) stilzwijgend in te stemmen met de Japanse controle over de eilanden.
Terra Nullius
Japan heeft de sterkste argumenten voor de claim op de eilanden, sterker nog, in principe is het op dit moment Japans grondbezit. Alleen het Internationaal Gerechtshof in Den Haag zou een definitief einde kunnen maken aan de kwestie. Beide landen zullen echter niet snel naar dit orgaan toe stappen, uit angst dat de uitkomst hun onwelgevallig zal zijn. Bovendien zal ook het Gerechtshof het moeilijk krijgen bij het doen van een uitspraak, vanwege gebrek aan jurisprudentie en de mogelijke precedentwerking van een beslissing.
Het mooiste zou zijn als het Internationaal Gerechtshof de eilanden weer tot Terra Nullius verklaart. Dan nog is er in de relatief smalle Oost-Chinese Zee sprake van overlappende territoria, maar dit kan worden opgelost door een middellijn te trekken – dit is ook het geval in de Noordzee. Zo wordt het water rondom de Senkaku’s verdeeld tussen China, Taiwan en Japan.
Het is dan duidelijk wie op welke plek naar olie en gas mag boren. Vissers, of ze nu Chinees, Taiwanees of Japans zijn, kunnen ‘hun’ delen van de zee rondom de eilanden dan weer ongemoeid gebruiken voor visserij. En ze kunnen aan land gaan om te schuilen voor een storm of om uit te rusten, het is per slot van rekening niemandsland.
Foto: National Land Image Information (Color Aerial Photograph)
Reacties (21)
Aangezien de VS een verdrag met Japan heeft betreffende verdediging betekent die ook dat je nu een vloot voor de kust van China kunt flikkeren.
Wat als de Chinezen of Japanners op het grootste eiland drie huizen neerzetten die permanent worden bewoond door een groep wetenschappers of vissers? Dan is het bewoond gebied, en is de situatie analoog aan die van de Falklands. Moet dat laatste gebied dan ook tot Terra Nullius worden uitgeroepen?
Matig stuk. Of het rechtmatig is van de Japanners doet er weinig toe. Het is gewoon niet zo handig om een grensconflict “op te lossen” door het betwiste stuk land op te kopen. Als Israel de Gazastrook opkoopt zouden wij dat ook niet als oplossing voor de Palestijnse kwestie beschouwen.
Allernieuwst Zeeland
@2: De Falklands zijn op dit moment geen Terra Nullius, want permanent bewoond. Overigens heeft dat voor de Senkaku ook gegolden. Die zijn tot aan de tweede wereldoorlog bewoond geweest, door Japanners. Uit die tijd stamt ook het Japanse privébezit van de eilanden (waar de staat nu dus een einde aan wil maken door ze op te kopen).
Punt is dat bewoning van de Senkaku op dit moment uitsluitend een politiek doel zou dienen. Er is niemand die er vrijwillig naar toe gaat, zonder dat daar een nogal riante staatsuitkering tegenover zou staan. Op de Falklands daarentegen zijn de meeste inwoners en hun voorouders voor minstens 4 generaties behoorlijk aan hun lot overgelaten en toch gebleven (en aldus verworden tot inheemse bewoners). Overigens is één van de disputen (maar niet het enige) rond de Falklands ook of de eilanden Terra Nullius waren toen de Engelsen ze koloniseerden.
Wat zou het trouwens mooi zijn als olie en gas totaal waardeloos werden, om dan eens te kijken hoe hard die verschillende conflicten rond wat rotsen in zee (denk bv. ook aan de Spratley’s) nog gevoerd werden. Waar blijft die kernfusie toch?
Het mooiste zou zijn als het Internationaal Gerechtshof de eilanden weer tot Terra Nullius verklaart.
Ik denk dat dat weinig oplost. Daarmee zou het Gerechtshof namelijk het startschot geven tot (her)kolonisatie. Wie het eerst zijn vlag op het hoofdeiland zet, is dan volgens het Internationaal recht bezitter van de eilandengroep (en de EEZ). Alleen als alle eilanden van de groep tot niet-eiland worden verklaard zou een oplossing zoals in de volgende zinnen mogelijk zijn.
@ Bismarck, #6:
Goed punt, een dergelijke verklaring zou een sterke toevoeging zijn om een nieuwe wedloop om het eiland te voorkomen. Tegelijkertijd zal een dergelijke maatregel tal van bestaande situaties treffen en voor nieuwe twistpunten zorgen. Blijft een ingewikkelde kwestie waar het internationaal recht onvoldoende antwoord op heeft.
Heb nog geen wet/regelgeving in internationale conventies kunnen vinden over minimum oppervlakte van een eiland of hoofdeiland van archipel m.b.t. territoriaal water en EEZ.
@ Analist, #3,
Matige reactie voor een analist:
heb ook helemaal niet beweerd dat de nationalisatie van de eilanden een handige zet is. Heb wat internationaal rechtelijke achtergrond bij het conflict gegeven.
@8: Nou, je doet wel meer dan dat:
Japan heeft de sterkste claims op de Senkaku-eilanden in de Oost-Chinese Zee.
om vervolgens op breedsprakige wijze met een (1) een-dimensionaal juridisch argument te komen.
Dat heeft Obama al geregeld parallax#1:
http://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/barackobama/8895726/US-will-shift-focus-from-Middle-East-to-Asia-Pacific-Barack-Obama-declares.html
China is overigens aardig op weg “outflying the eagle” (zie grafiek):
http://www.economist.com/node/21552193
De “Japanners” hebben zich vorige eeuw vreselijk misdragen in China, die pijn voelt nog elke Chinees. De schreeuw is die pijn niet die eilandjes…is bijzaak.
De (Chinese) films waarin Donnie Yen en Jet li spelen ( de twee top-sterren) eindigen allemaal met een china-japan gevecht.
Tekenend is dat in de laatste film van Jet li (tevens zijn laatste wushu) aan het eind de Japanner voor het eerst als gevoelig mens wordt neergezet (De film heet Fearless)
De hele aarde is res nullius, het hele universum zelfs. De ontkenning van dat feit is een erkende leugen.
@7: Ik denk dat het eerder de nodige bestaande conflicten oplost. Denk aan de Spratley’s, Rockall en Okinotori, waar gigantische EEZ’s geclaimed worden op grond van een paar al dan niet bezette rotsen die net boven het zeeoppervlak uitsteken.
Overigens is er wel degelijk internationale regelgeving die in het één en ander voorziet, maar definities missen, zoals wat telt als eiland en wat als een (een Nederlandse term mist helaas) islet. Daarnaast, zelfs als de regels heel duidelijk zijn, wordt er altijd nog wel een stok gevonden om mee te slaan, zodra er voor een partij iets mee te halen valt.
@7: Sorry, ik had je reactie niet goed gelezen. Precies daar (wat telt als eiland en wat niet) ligt inderdaad een onopgelost probleem, waar links en rechts misbruik van wordt gemaakt.
Overigens wel een foutje in het artikel: het land Taiwan bestaat niet. Wel bestaat er een Republiek China, die overigens veel meer claimt dan alleen de Senkaku (namelijk ook heel China en Mongolië en delen of stukjes van Rusland, Tadjikistan, Afghanistan, Pakistan, Bhutan, India, Birma, de Paracel eilanden en de Spratley eilanden), maar effectief alleen controle heeft over Taiwan, de Pescadores, een paar eilandjes voor de kust van Fujian, Orchidee-eiland, het Pratas atol en het grootste Spratley eiland en dat door de Volksrepubliek China wordt gezien als een stelletje onwillige opstandelingen die nog niet hebben ingezien dat het gezag in Peking het enige juiste is van heel China.
Beste Bismarck, @ #15,
Taiwan en Republiek China zijn hetzelfde.
Taiwan/Republiek China is inderdaad geen officieel land, is ook geen lidstaat van de VN, maar dat heb ik ook niet geschreven.
Taiwan wordt maar door klein aantal staten officieel erkend. Daarentegen wordt wel door een groot aantal staten financieel/economisch zaken gedaan met de entiteit Taiwan.
Wat ik schreef is dat ook Taiwan aanspraak maakt op de Senkaku’s. De Taiwanese regering beweert, net als Volksrepubliek China, in het kader van de Eén China-politiekrecht te hebben op de eilanden. Hoewel Volksrepubliek China en Taiwan/Republiek China uiteraard verschillende visies hebben over wie dan het gezag over ‘China-als-geheel’ heeft.
@16: Hoewel zoals ik aangaf een Taiwanese regering niet bestaat (maar ach, detail), denk ik dat je met de zin “De Taiwanese regering beweert, net als Volksrepubliek China, in het kader van de Eén China-politiekrecht te hebben op de eilanden.” wel aardig omvat dat de claim van de Republiek China (of die van de Volksrepubliek China, als je het vanuit het standpunt Taipeh bekijkt) irrelevant is en daarom onnodig wordt genoemd in dit stuk. Een verdeling over drie (zoals verderop gesuggereerd) lijkt me dan ook een weinig zinvolle exercitie.
@5
Is dat een in het internationaal recht goed gedefinieerde term, “inheemse bewoners“? Tussen permanente en tijdelijke bewoning zit een enorm grijs gebied waar je toch een oplossing voor moet vinden als je dit soort conflicten naar het internationaal recht wilt delegeren.
Ik vind het eigenlijk niet een kwestie voor het internationaal recht. Dit is gewoon een banaal conflict om grondstoffen, voor de gelegenheid opgeleukt met een laagje chauvinisme. De meest logische optie lijkt me voor Japan en China om onderling te schikken, en als dat niet lukt, om er maar een beperkt gemilitariseerd conflict van te maken (bijv. d.m.v. olieboringen vergezeld door patrouilleboten en torpedojagers), zodat duidelijk is wie sterk genoeg is om die grondstoffen te claimen. Ik bedoel: het gaat om een paar rotsen in de zee. Elke beslissing die je als rechter neemt zal arbitrair lijken.
@ 17:
Dat het noemen van Taiwan irrelevant is ben ik niet met je eens.
Dat Taiwan bij een herverdeling door een VN-orgaan geen kans zal maken, omdat het geen officieel erkende staat is, is wel een terechte constatering en goede toevoeging.
@19: “Is dat een in het internationaal recht goed gedefinieerde term, “inheemse bewoners“? “
Nee, maar stiekem toch ja. Het gerechtshoef van de VN heeft zich al eens uitgesproken over zo’n geschil, namelijk de Westelijke Sahara. Daarbij kwamen twee hoofdvragen aan de orde: Was het gebied Terra Nullius voor de Spaanse kolonisatie (antwoord: Nee, dus er woonden blijkbaar mensen)? Hadden de inwoners van het gebied voor de kolonisatie dusdanig sterke politieke banden met Marokko en/of Mauritanië dat één of beide landen een claim op (delen van) de Westelijke Sahara konden leggen (Nee, er waren wel banden, maar die waren onvoldoende om te spreken van effectieve controle van één van de landen over de inwoners)?
In dit geval is de uitspraak heel helder (maar zoals we inmiddels weten totaal genegeerd door Marokko en Mauritanië). Overigens leggen sommige landen (vooral China is hier goed in) claims op grond van historische bezoeken door militaire vloten en vissers. Desnoods worden er zelfs (al dan niet vervalste) archeologische vondsten bijgesleept om een claim te onderbouwen.