Voorpagina

Zoekresultaten voor

'stikstof'

Foto: Tom Davidson (cc)

Recensie Zomergasten met Rosanne Hertzberger

, door

RECENSIE - Zomergasten met Rosanne Hertzberger eindigde met de overpeinzing dat het goed is om zo nu en dan uit de kudde te stappen en je eigen weg te gaan. Aanleiding was Whitney Houston die tijdens de Superbowl van de Star Spangled Banner een powerballad in vierkwartsmaat had gemaakt in plaats van het driekwartswalsje dat het hoort te zijn.

De kudde was de rode draad van deze aflevering. De avond begon met een fragment van Dances with Wolves waarin Kevin Kotsemmer samen met een stel Sioux-indianen op een kudde bizons jaagt. Tegelijk ging dat fragment vooral over het kuddedier waarover het de rest van de avond ging: de mens. Die, zo doceerde Rosanne Hertzberger ons in haar eerste poging ons wereldbeeld een klein zetje te geven, al sinds het begin der tijden pas stopt met het doden van een bepaalde dierensoort als het laatste exemplaar op z’n bordje ligt. De indianen hebben meerdere bizonsoorten doen uitsterven en het was volgens Hertzberger ook geen toeval dat de mammoet ophield met bestaan toen de mens voet aan wal zetten in Europa. Oftewel: de jager-verzamelaar die volgens de overlevering zo in harmonie met de natuur leefde, had een broertje dood aan die natuur. Goed dat het eens gezegd is. 

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Boeren horen bij Brabant

, door

OPINIE - Boeren horen bij Brabant. Deze leus komt de laatste weken, keer op keer terug. En het klopt ook, Brabant is gevormd door boeren. Boeren en Brabant hebben een lange gezamenlijke geschiedenis. En het is nu net die geschiedenis die ervoor zorgt dat deze verbintenis onder druk staat.

Al in 1970 verscheen er een rapport bij de overheid met de titel “Mestoverschotten: een potentiële bron van milieuverontreiniging”. Het was niet het enige rapport. Onderzoekers trokken regelmatig aan de bel met verontrustende bevindingen.

Een overheidscommissie kwam kort erna met een adviesstuk: “De afvoer en eliminatie van mestoverschotten”. Meerdere rapporten vanuit de overheid en het Landbouwschap, de belangenorganisatie voor land- en tuinbouw, volgden. Fons van der Stee, de minister van Landbouw en lid van de voorloper van het CDA, deed niets.

In de jaren daarna bleven stukken elkaar opvolgen, mede door opdrachten vanuit het ministerie. Het had er zelfs een werkgroep voor, het Curatorium Landbouwemissies. In 1978 verscheen een voorstel om het mestprobleem aan te pakken, geschreven door een medewerker van het Landbouwschap.

Toen in 1980 CDA minister voor Landbouw, Gerrit Braks, het toneel betrad, beweerde hij dat niemand zicht had op vervuiling door mest. Een uitermate vreemd standpunt, helaas volgde hij daarmee de lijn van eerdere ministers vanuit zijn partij.

Foto: Toshiyuki IMAI (cc)

Klimaat in verkiezingsprogramma’s | D66

, door

ANALYSE - En zo zijn we toegekomen aan de laatste van de zittende politieke partijen. Vandaag behandelen we wat D66 in haar verkiezingsprogramma (concept) zegt te gaan doen tegen opwarming van de aarde.
Omdat het congres van D66 al is geweest, is ook al bekend welke amendementen op het programma het gehaald hebben. Die behandelen we aan het einde. De definitieve versie van het programma staat nog niet online.

We beginnen bij de het samenvattende overzicht van de belangrijkste punten onder de noemer “Waar zet D66 zich de komende jaren voor in?”. Daar vinden we het onderdeel “Schone economie: Nederland loopt voorop”:

– Wij sluiten alle kolencentrales, te beginnen met de oude en meest vervuilende;
– Wij bouwen 100.000 betaalbare energieneutrale huurwoningen. Zo komen sociale huurwoningen weer beschikbaar voor wie ze bedoeld zijn;
– Energiezuinig leven loont. Wie elektrisch rijdt of zelf stroom opwekt, betaalt minder belasting;
– Wij investeren in innovatie en groene ondernemers om zo uitdagingen als klimaatverandering en het energievraagstuk te veranderen in kansen. Wij nemen knellende regelgeving weg en de overheid koopt duurzaam in;
– Wij richten een publieke investeringsbank op om met publiek geld private investeringen aan te jagen, gericht op maatschappelijk relevante doelen zoals duurzame energietransitie en digitale infrastructuur;
….

Foto: Toshiyuki IMAI (cc)

Klimaat in verkiezingsprogramma’s | VVD

, door

ANALYSE - Kom, we starten een korte serie. Nu bijna alle partijen hun (concept) verkiezingsprogramma hebben gepubliceerd, staan we stil bij wat ze daarin vermelden over het klimaat.
De opwarming van de aarde is immers het grootste probleem waar we de komende decennia mee te maken hebben. Dus we zijn benieuwd wat de visie van partijen is.

We starten met de grootste partij van dit moment, de VVD.
We behandelen de relevante delen geheel.

Bij het hoofdstuk Transport en Logistiek:

Voor verdere verduurzaming van de scheep- en luchtvaartsector, zoals de beperking van de uitstoot van CO2 en schadelijke stoffen als stikstof, fijnstof en zwavel, zijn internationale afspraken nodig. Mondiale afspraken hebben het grootste effect op het klimaat en de luchtkwaliteit en zetten onze lucht- en scheepvaartsector niet op achterstand ten opzichte van andere landen.

Vrij vertaald, de VVD wil niets doen tenzij er eerst internationale afspraken zijn. Oftewel, economie is belangrijker dan klimaat.

In het hoofdstuk Ruimtelijke Ordening:

Nederland is een waterrijk land. Kust, rivieren en polderlandschap: we genieten er dagelijks van.
Nederland ligt ook voor een groot deel onder de zeespiegel en dus hebben we te maken met de dreiging van het stijgende water. In Nederland moet je veilig kunnen wonen. We zullen ons daarom ook moeten blijven beschermen tegen het water. De belangrijkste voorwaarde voor een goede inrichting van ons land zijn droge voeten en zo min mogelijk wateroverlast. Wij willen blijven zorgen voor een goede bescherming tegen overstromingen. Dat betekent dat we blijven investeren in onze dijken en keringen. Het Deltaprogramma moet daarbij de komende jaren leidend zijn. Wij willen het Deltafonds, met geld voor investeringen in waterveiligheid, daarom ook na 2030 verlengen.

Foto: Garry Knight (cc)

We zitten klem, maar willen het niet weten

, door

COLUMN - De discussie over hoe – in hemelsnaam – de tweegradendoelstelling uit het Parijse klimaatakkoord te halen valt zwelt aan. Dat is goed: die discussie moet worden gevoerd. Minder goed: in dat debat worden de wezenlijke keuzes onvoldoende zichtbaar. In plaats daarvan gaat het debat van incident naar incident, waarin telkens een boel wensdenken wordt geprojecteerd.

Op het moment van schrijven staat de gasproefboring Schiermonnikoog ter discussie, en lijkt het dat als we die voorkomen de rest van de Nederlandse energiehuishouding vanzelf klimaatneutraal wordt. De realiteit is natuurlijk dat tegenhouden van welke winning dan ook, kolen, olie of gas, de uiteindelijke uitstoot van CO2 geenszins beïnvloedt, of misschien zelfs wel verergert als een koolstofarme fossiele bron door een koolstofrijkere bron wordt vervangen.

Maar we koesteren ons graag in de illusie. Net zoals we ons vrolijk warmen aan elke nieuwe zonnecel of windturbine die wordt geïnstalleerd, zonder ons te realiseren dat het klimaat zich niets aantrekt van de hoeveelheid zonnecellen of windturbines die er op aarde staan. Het trekt zich alléén wat aan van de concentratie broeikasgassen in de atmosfeer, en die is voor CO2 dit jaar op alle plekken op aarde, Antarctica incluis, definitief boven de 400 ppm gekomen. Hét meetstation Mauna Loa op Hawaï, bekend van de Keeling-curve, tikte eerder dit jaar 409 ppm aan – een grotere toename ten opzichte van een eerder jaar was er niet. We steken de vlag uit omdat de CO2-uitstoot wereldwijd lijkt te stabiliseren (lijkt, we moeten het nog even afwachten), maar realiseren ons niet dat bij een stabiliserende uitstoot op dit niveau de CO2-concentratie jaarlijks met zo’n 3 ppm stijgt, en in jaren met een el Niño zoals afgelopen jaar nog een tikkie sneller.

Foto: 350 .org (cc)

Groningse gaswinning vergt steeds meer gas

, door

ANALYSE - Er zijn steeds meer hulpmiddelen nodig om gas uit het Groningen-veld te halen. Het gaat om pompen, zogeheten compressoren, die op elektriciteit werken. Die elektriciteit komt van een gascentrale. Volgens de NAM vragen de compressoren ongeveer 15 miljard kubieke meter (m3) gas om het Groningen-veld helemaal leeg te pompen. Dat staat in het Winningsplan Groningen Gasveld 2016 dat de NAM op 19 april 2016 heeft uitgebracht. Ter vergelijking een gemideld huishouden gebruikt 1400 m3 gas per jaar. 15 miljard m3 gas komt overeen met wat alle Nederlandse huishoudens in anderhalf jaar gebruiken. Een gastbijdrage van Herman Damveld, overgenomen van CO2ntramine.

De NAM geeft in dit winningsplan aan dat vanaf 2020 de productie uit het Groningen-veld zal dalen. In de woorden van de NAM: “Vanaf het volgende decennium zal (…) de ‘eindfase’ geleidelijk ingaan en de productie jaarlijks afnemen.” Vanaf 2040 gaat het om de laatste winning en worden de winningsputten ontmanteld (“Tail end productie en geleidelijke abandonnering van productielocaties”).

Het Groningen-veld ligt volgens de NAM gemiddeld op 2800 meter diep, is in het zuidoostelijke deel 110 meter dik tot 300 meter in het noordwestelijk deel. Van groot belang is ook de druk in het gasveld, aangegeven in de eenheid bar (ter vergelijking: we keen de barometer die een druk aangeeft in duizendste bar, de millibar). De druk was aanvankelijk 347 bar, bedraagt nu 95 bar en zal in 2065 nog 10 bar bedragen. Hoe lager de druk hoe harder de compressoren moeten werken en hoe meer elektriciteit daarvoor nodig is uit gascentrales.

Foto: Steve Jurvetson (cc)

Gassector moet tonen dat het menens is met energietransitie

, door

COLUMN - We schrijven 1990. Als kersvers directeur van onderzoeksbureau CE Delft moest ik op een energiecongres mijn maidenspeech houden. Ik vertelde onder meer dat uit ons onderzoek bleek dat in het gasnet tot mogelijk 10% waterstof zou kunnen worden bijgemengd. Die zou uit hernieuwbare bronnen kunnen worden geproduceerd. Dergelijke oplossingen zouden de overgang naar een duurzame economie verder helpen. Overgang – het woord transitie bestond nog niet. Ik voegde daar in mijn jeugdige onschuld aan toe dat het me denkbaar leek dat Gasunie ergens tussen 2000 en 2010 zijn naam zou veranderen in Waterstofunie.

Gekanteld

Dat had ik beter niet kunnen zeggen. Tegenwoordig moet je iemand van ten minste bestialiteit betichten om in opspraak te komen, destijds was het woord Waterstofunie al genoeg. Na afloop van mijn speech stapte een hoge functionaris van Gasunie op me af en beet me toe: “Mijnheer Van Soest, u hebt de company beledigd!”. Hij draaide zich om en beende weg, mij verbluft achterlatend. Ik had geen idee wat ik had misdaan. Dat ben ik pas later gaan snappen.

Ik moest recent aan dat voorval terugdenken, nu de maatschappelijke discussie over gas compleet is gekanteld, onder invloed van vooral de schaliegasdiscussie (lees het schitterende boek van Remco de Boer erover), de aardbevingen in Groningen, en de aanzwellende klimaatdiscussie. Het is duidelijk: de toekomst kan niet meer dezelfde zijn als het roemrijke verleden.

Foto: South Bend Voice (cc)

Transitie en belangen, het gelijk van Machiavelli

, door

Belangen, Lobby, Invloed en Macht. In het energiedebat werd altijd een beetje met een boog om die factoren heen gelopen. Het moest immers gaan over energiebesparing en windturbines, over emissiehandelssystemen en energielabels, en over doelstellingen en subsidieregelingen.

Ook onderzoeksprogramma’s bleven liefst een beetje weg van de BLIM (Belangen, Lobby, Invloed, Macht). Weinig aandacht, een enkeling daargelaten. Geen geld voor. Griezelig. Niet in het belang van grote sponsoren. Geen onderzoekstraditie. Wel geld voor onderzoeken naar de vraag hoe Hendrik en Ina ertoe zouden kunnen worden verleid hun autobanden goed op spanning te houden, welk effect, zo dat er al was, onmiddellijk wordt opgevreten door de mogelijkheid 130 km/u te rijden dankzij een hobby van een Minister-zonder-portefeuille.

Maar er is amper geld voor onderzoek naar de vraag hoe het nou kon dat die Minister er zo’n maatregel doorheen wist te jassen, terwijl haar Staatssecretaris-met-portefeuille en de Minister van Economische Zaken zich met de handen in het haar afvragen hoe ze in hemelsnaam aan de klimaateisen van de rechtbank in de Urgenda-rechtszaak kunnen voldoen. En terwijl gemeenten, GGD’s en actiegroepen wijzen op de gezondheidseffecten van een toenemende luchtverontreiniging door stikstofoxiden en fijnstof en voor extra ongevallen in het verkeer. Maar die krijgen geen poot aan de grond, hun waarschuwingen vervliegen als fijnstof in de wind. Hardrijders hebben hun BLIM duidelijk beter voor elkaar dan astmalijders.

Foto: 350 .org (cc)

Gaswinning Groningen alleen naar beneden bij warme winter

, door

De gaswinning uit het Groningen-veld is de komende periode alleen lager dan dit jaar bij een warme winter en als we meer importeren uit Rusland. Dat blijkt uit het rapport “Onderzoek andere benadering van de gaswinning” van het ministerie van Economische Zaken, Gasunie Transport Services (GTS), GasTerra en de NAM. Dit jaar is de winning 30 miljard kubieke meter (m3).

Het rapport bevat duidelijke waarschuwingen om niet teveel aan de Groninger gaskraan te draaien: “GTS en de regionale netbeheerders zullen bij een tekort aan laagcalorisch gas in het systeem gebruikers moeten afschakelen; eerst industriële grootverbruikers en tot slot de meest kwetsbare afnemers.” (p 16) En: “Iedere miljard m3 die minder uit Groningen wordt geproduceerd zal bij de huidige gasprijs leiden tot een tegenvaller van ongeveer € 175 miljoen voor de rijksbegroting.” (p 3), terwijl “GasTerra en NAM zullen (binnen het winningsplafond) de productie van Groningengas willen maximaliseren – dat is immers de kern van hun verdienmodel.” ( p 16)

Het rapport gaat over de leveringszekerheid van gas van Groninger kwaliteit. Gas uit het Groningen-veld bevat meer stikstof dan gas uit bijna alle andere velden. Daarom heet het laagcalorisch gas. Aardgas uit bijvoorbeeld Rusland is hoogcalorisch gas. Door dit gas te mengen met stikstof krijg je gas van Groningeer kwaliteit. Dat gebeurt nu al in stikstoffabrieken, maar die hebben een beperkte capaciteit.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Dieselgate

, door

ANALYSE, DATA - Al een week lang groeit het schandaal rond de emissie van Volkswagen diesels en inmiddels rond alle diesels. In de praktijk blijken ze niet alleen minder zuinig dan geclaimd, maar ook veroorzaken ze veel meer luchtverontreiniging dan mag van de norm. Op zich geen nieuws, staatssecretaris Van Geel drong al aan op betere testen in Brussel. Wat wel nieuw is is dat duidelijk wordt dat autobedrijven niet alleen de randjes van de wet opzochten, maar daar ook overheen gingen. Zo zeer zelfs dat de Duitse transportraad een ultimatum heeft gesteld aan Volkswagen: voor 7 oktober een oplossing of anders een verkoopverbod voor de betreffende modellen.

Volkswagen heeft inmiddels bekend gemaakt dat er in Duitsland zo’n 3 miljoen sjoemel diesels rondrijden met te hoge luchtverontreinigende emissies. Voor Nederland heeft Datagraver uitgerekend dat het sinds 2009 (startjaar Euro VI normering) om ruim 700.000 duizend personenauto’s gaat, die nu nog op de weg rijden.

Aantal verkochte diesels naar merk 2009 tot 2015

Aantal verkochte diesels naar merk 2009 tot 2015

Wanneer de selectie beperkt wordt tot de diesels van merken die momenteel verdacht zijn gaat het volgens Datagraver om een kleine 330.000 personenauto’s.

diesels2009_2015_selectie

Inmiddels is in Duitsland duidelijk dat het bij Volkswagen ook om bestelbussen gaat en dat mogelijk ook ander merken betrokken zijn.

Foto: zeeuwsebibliotheek (cc)

Nederland gasland leeft op te grote voet

, door

OPINIE - Het gasconflict tussen Rusland en Oekraïne leidt tot flinke krantenkoppen. En tot zorgen in Europa: als Rusland de gaskraan naar Oekraïne dichtdraait om af te dwingen dat ze daar voortaan marktprijzen gaan betalen, komt dan niet ook de voorzieningszekerheid in Europa in gevaar? Dat laatste is, volgens diplomaten en energiedeskundigen die onlangs bijeen kwamen, waarschijnlijk niet het geval. Er zijn inmiddels verschillende pijpen waardoor Russisch gas EU-landen kan bereiken naast de Oekraïense, en bovendien: Rusland kan zich niet veroorloven betrouwbare, goed betalende afnemers in de vorm van EU-landen te verliezen.

Zo afhankelijk als de EU is voor import van fossiele brandstoffen uit Rusland, zo afhankelijk is omgekeerd de Russische economie van de export van fossiele brandstoffen. Volgens de EU importeert Europa dagelijks voor 1 miljard euro aan energie. Van alle in Europa gebruikte gas wordt 66% geïmporteerd, en 42% van de importen komt uit Rusland. Van de in de EU gebruikte olie wordt 90% geïmporteerd, 33% van alle olie-importen komt uit Rusland. Met die enorme inkomstenstromen zal Rusland niet zomaar willen dobbelen. Wat niet in de geldstromen tot uitdrukking komt is de enorme ecologische voetafdruk (footprint) van gas en olie uit Rusland.

De discussie over methaanlekkages bij gaswinning en vooral -transport is de afgelopen jaren opgelaaid, vooral aangewakkerd door de zorgen die de opmars van schaliegas in de VS met zich meebracht. Studies daar laten zien dat de carbon footprint, met inbegrip van methaan die een ongeveer 25 keer sterkere broeikaswerking heeft dan CO2, uiteenloopt van iets meer dan die van goed gemanagede aardgaswinning tot om en nabij die van kolen, afhankelijk van de omstandigheden en de maatregelen ter plekke. In geval van Russische importen gaat het vooral om methaanlekkages uit dikwijls slecht onderhouden installaties en pijpleidingen. Die brengen de totale carbon footprint van Russisch gas met gemak op ‘kolenpariteit’. De voetafdruk wat betreft andere impacts is (bijvoorbeeld biodiversiteit, verstoring van de stikstofhuishouding e.d.) zal ook niet verwaarloosbaar zijn.

Foto: Sint Smeding (cc)

Eindeloze strijd rond kalkgroeve

, door

NIEUWS - De provincie Limburg moet gaan optreden tegen het bedrijf ENCI dat zonder de juiste vergunning een kalkgroeve exploiteert op de Sint Pietersberg bij Maastricht. Dat heeft de Raad van State vorige week beslist.

De Stichting Stop ENCI (SES) vraagt al sinds begin 2008 vergeefs aan het college van Gedeputeerde Staten van Limburg om ter plekke de Natuurbeschermingswet 1998 te handhaven. Volgens SES hebben de  werkzaamheden van ENCI gevolgen voor de nabijgelegen Natura-2000-natuurgebieden Sint Pietersberg en Jekerdal en zijn ze daarom vergunningplichtig. Het provinciebestuur heeft eerst bestreden dat er een vergunningplicht was, erkent dat inmiddels wel maar voert sindsdien aan dat er uitzonderingsgronden gelden. Ook op dat punt is GS nu teruggefloten.

Daarmee is een volgende stap gezet in een al jaren durende juridische milieustrijd rond de ENCI-groeve. Ook de Raad van State mengde zich al tweemaal eerder in het geschil, dat ook nu nog steeds niet is beslecht.

Op de Sint Pietersberg wordt kalk afgegraven en vervolgens gebruikt in een klinker- en cementfabriek. Daarbij wordt zwavel en stikstof uitgestoten waardoor de omgeving verzuurt. Hoewel ENCI geen vergunning heeft, trad GS hier niet tegen op. Een bezwaar van SES werd al in 2011 gegrond verklaard, maar GS verzuimde om daarna alsnog een besluit te nemen over wél handhaven.

Vorige Volgende