Recht op abortus onder druk

De Verenigde Staten zijn in veel opzichten toonaangevend voor Europa. Al heel lang en met instemming van een meerderheid van de bevolking. Het terugdraaien van het recht op abortus door het Amerikaanse Hooggerechtshof heeft hier daarom nu de angst gevoed dat ook in Europa een terugslag mogelijk is. Er wordt weer gedemonstreerd met de meer dan vijftig jaar oude leuze ‘Baas in eigen buik’. Het Europarlement heeft gisteren een motie aangenomen met een pleidooi om het recht op abortus in de EU veilig te stellen. Het parlement dringt er bij de lidstaten op aan ‘abortus uit het strafrecht te halen en belemmeringen voor veilige en legale abortus en voor de toegang tot seksuele en reproductieve gezondheid en rechten weg te nemen en te bestrijden’. In de motie, die met 324 stemmen voor, 155 tegen en 38 stemonthoudingen werd aangenomen, verzoekt het parlement het recht op abortus op te nemen in het Handvest van de grondrechten van de Europese Unie.

Malta

Voor EP-voorzitter Roberta Metsola is dit een lastig dossier. Ze heeft zich bij haar verkiezing geconformeerd aan het EU-standpunt, maar houdt zich voor het thuisfront op de vlakte. Malta, haar thuisland, is het enige land in Europa waar abortus onder alle omstandigheden nog steeds is verboden. Dokters die vrouwen helpen met een abortus worden behandeld als criminelen. Politici die pleiten voor verandering van de wet kunnen een verdere carrière wel vergeten. Dat geldt ook voor de progressieve partijen zoals de Groenen en de Sociaaldemocraten waar Metsola toe behoort. Het verbod heeft er onlangs toe geleid dat dokters weigerden hulp te verlenen aan een Amerikaanse vrouw die in de zestiende week van haar zwangerschap werd geconfronteerd met bloedingen die haar het leven had kunnen kosten. Ze werd uiteindelijk overgebracht naar Mallorca om daar een abortus te ondergaan.

Religieuze fundamentalisten

Terwijl er in het katholieke Malta weinig steun is om het verbod op abortus op te heffen is het onlangs weer ingevoerd in Polen, nota bene het eerste Europese land waar abortus al in 1932 werd toegestaan. Ook in andere Oost-Europese landen staat het recht op abortus onder druk. In Italië en Spanje blijven dokters soms moeilijk doen ondanks dat daar het recht op abortus in de wet is vastgelegd. In verschillende landen zijn er net als tot voor kort in Nederland wachttijden voor vrouwen die een abortus willen ondergaan. De vrees dat na de Verenigde Staten ook in Europa rechten worden teruggedraaid is niet ongegrond. Voorstanders van wetgeving die het beslissingsrecht van vrouwen veilig stelt denken dat religieuze fundamentalisten zich door het besluit van het Amerikaanse Hooggerechtshof gesterkt voelen en luider van zich zullen laten horen. Rob Benschop, directeur van abortusklinieken in Amsterdam en Heemstede, ziet bijna wekelijks anti-abortusdemonstranten bij zijn klinieken. ‘De demonstranten worden steeds militanter en agressiever. Ik denk dat dat is overgewaaid uit Amerika. Eerder hadden we wel eens groepjes biddende mensen, maar de toon is veranderd.’

Een combi met andere reactionaire groepen is niet onmogelijk. In Nederland stemden de parlementsleden van FvD zowel in de Tweede als de Eerste Kamer tegen het afschaffen van de wachttijd. In westerse landen wordt een omslag zoals in de VS echter niet direct verwacht. Het recht op abortus is in Europa verankerd in wetten die -met uitzondering van Polen- volgens een Ipsos onderzoek de steun hebben van een meerderderheid van de bevolking. Uitbreiding van rechten en toegestane middelen, zoals de abortuspil, is nog mogelijk in West-Europese landen. Maar het is de vraag of vrouwen in Midden- en Oost-Europa dezelfde rechten zullen krijgen.

Inhaalslag

Volgens Ingrid Robeyns, hoogleraar ethiek aan de Universiteit Utrecht, blijft waakzaamheid geboden op dit punt. Maar ze vraagt zich ook af of we die politieke abortusdiscussie uit de VS naar Nederland moeten importeren. ‘Spelen we daar extreemrechtse krachten, die dit thema weer hoog op de agenda willen zetten, niet juist mee in de kaart?’ Politiek filosoof Ivana Ivkovic meent dat verdedigers van vrouwenrechten wel degelijk weer in actie moeten komen: ‘Als je denkt dat deze discussie verdwijnt door haar te negeren onderschat je de nieuwe politieke realiteit. De anti-abortusbeweging is namelijk geen spontane beweging. Het is een doelbewust georkestreerde campagne van Amerikaanse stichtingen die aan Donald Trumps Republikeinse partij zijn gelieerd. Die stichtingen pompen ook miljoenen in Europese anti-abortusorganisaties. Dus de discussie komt hier vanzelf aanwaaien, of je wilt of niet. Vrouwenrechtenorganisaties moeten snel een inhaalslag maken, want anti-abortusgroepen zijn nu groter, rijker en beter georganiseerd.’