Hedendaagse politici en publicisten die klagen over het ‘neoliberalisme’ weten niet waar zij het over hebben. Dat blijkt tevens uit het feit dat zij dit ‘neoliberalisme’ verantwoordelijk houden voor volstrekt haaks op elkaar staande verschijnselen: bijvoorbeeld voor een minimale overheid die een laissez faire-politiek voert èn voor de verstrengeling van big business met de overheid, voor onbeteugelde marktwerking èn voor bureaucratisering, voor deregulering èn voor toegenomen regeldruk, en ga zo maar voort.
Dat kan natuurlijk niet allemaal tegelijkertijd waar zijn.
Patrick van Schie, directeur van de Teldersstichting, doet net alsof een overheid bedrijven niet anders kan behandelen dan private burgers. Alsof ondernemingen, met name in de financiële sector, hun recordverliezen – met volle medewerking van allerlei overheden – niet op de publieke sector hebben afgewenteld. Alsof de gewone burger in de problemen niet aan de tucht van de markt wordt onderworpen, terwijl grote bedrijven in moeilijkheden gigantische bedragen van de belastingbetaler hebben mogen ontvangen.
Van Schie weet dit natuurlijk ook allemaal wel, maar omdat het niet in zijn politieke kraam te pas komt, creëert hij – volstrekt schaamteloos – zijn eigen werkelijkheid. Zoals gebruikelijk (I, II, III).
Waarom kan de directeur van het wetenschappelijk bureau van de VVD niet een verhaaltje bij elkaar schrijven dat eens een keer niet bij de firma List & Bedrog uit de schappen wordt getrokken? Is die club ‘liberalen’ inmiddels zodanig intellectueel failliet?
En dan nog iets: waarom pretenderen al die rechtse types voortdurend dat neoliberalisme niet bestaat, terwijl – zo kan iedereen met eigen ogen zien – er meer dan genoeg overheden zijn die zich volgens de principes daarvan gedragen?
Het moet op de een of andere manier toch een gevoelig punt zijn.
Reacties (13)
Van Schie heeft gelijk. Alles in Nederland is gereguleerd. Je ‘bezit’, de markten, werkelijk alles. Dus neoliberalisme is een containerbegrip geworden wat voor links het alles verklarende toverwoord is. De overheid treed overal op tegenwoordig, op alle terreinen reguleert het. We leven helemaal niet in een neoliberaal tijdperk. Het heeft eerder iets corporatistisch/sociaal democratisch.
Helaas.
De overheid noemt het marktwerking als woningbouwverenigingen de mogelijkheid krijgen hun geld voor leuke projecten over de balk te gooien.
De verstrengeling van big business met de overheid is niet liberaal, maar vindt wel plaats.
Dit leidt o.a. in de VS tot deregulering van de financiële markten. Dit leidt niet tot een betere marktwerking (diverse banken moesten door overheden gered worden), maar wordt gepropageerd door neo-liberalen.
Bureaucratisering en toegenomen regeldruk zijn geen neo-liberale idealen.
Maar het is wel de consequentie van het inrichten van een markt: iemand moet waken over de kwaliteit, en er moet een mededings-autoriteit komen.
Zwak stukkie dit. Hoofdargument lijkt te zijn dat Patrick van Schie altijd uit zijn nek kletst dus dat ditmaal ook wel zal doen.
Op het argument van Van Schie ga je niet in, namelijk dat neoliberalisme functioneert als schimpwoord en paraplubegrip waar allerlei onderling tegenstrijdige verschijnselen onder worden geschaard.
Begin eens met de vraag of die bewering van Van Schie inderdaad klopt. Dan kunnen we het daarna hebben over gangbare definities van neoliberalisme, wat daar in de politiekfilosofische en economische literatuur onder verstaan wordt, en of dat allerlei disparate verschijnselen kan verenigen.
Als ik het stuk van Van Schie zo lees, lijkt hij echter apologetiek te bedrijven door het voeren van een semantische discussie. Wat nu ‘neoliberaal’ genoemd wordt, is niet langer wat 65 jaar geleden neoliberaal genoemd werd. Ja, en dus?
@3: “voor een minimale overheid die een laissez faire-politiek voert èn voor de verstrengeling van big business met de overheid”
Als dit geen enorme schijntegenstelling is, weet ik het toch echt niet meer. Sterker nog, dit zijn niet alleen twee verschijnselen die prima kunnen samengaan, het zijn zelfs twee verschijnselen die sterk met elkaar correleren. In mindere mate geldt trouwens hetzelfde voor de volgende “tegenstelling”.
@0:
tsja… mensen die zich neoliberaal of liberaal noemen zullen nooit tegelijkertijd die tegengestelde ideeën verkondigen, maar Van Schie ziet daarbij wel een aantal zaken over het hoofd.
Bijvoorbeeld: “een minimale overheid die een laissez faire politiek voert” staat open voor “de verstrengeling van big business met de overheid”. De macht van de markt en met name big business neemt toe, en er zijn minder pionnetjes nodig om om te kopen, of te beïnvloeden. M.a.w. “de verstrengeling van big business met de overheid” is een rechtstreeks gevolg van “een minimale overheid die een laissez faire politiek voert”.
Die verstrengeling leidt op den duur tot de roep om meer controle, en dus meer regels en meer bureaucratie. Allemaal gevolgen van een te liberale politiek dus.
Nee werkelijk, kunnen we deze man niet gewoon zien voor wat hij is, namelijk psychiatrisch patiënt at large? Op rechts wordt tot de hersens er van bloeden gezocht naar redelijke argumenten voor zaken die per definitie enkel ontspruiten aan een psychopate manier van in de wereld staan. Als men al niet bij geboorte een slecht functionerend empathisch vermogen heeft, wordt dit gedurende het leven ontwikkeld met behulp van het soort wensdenken en -wetenschap, waar clubjes als de Teldersstichting zich mee bezig houden. Het wordt echter nooit beter dan het omfloerst vergoelijken van onbeschaafd, zelfs gestoord, of gevaarlijk gedrag. Een eitje om doorheen te prikken, mits je de mentaliteit bezit om dat te willen.
(Ik lees liberaal … vrijheid en kom, met wat ik al weet, met dit. Doe er wat mee of doe er niets mee, geheel aan jullie de keus.)
Vrijheid om te [ww] / [bvnw] te worden staat tussen
machinaal* mogelijk om te [ww] / [bvnw] te worden en
geen benadeling/ nadeel/ tegenwerking/ (anders maar verwant) ondervinden tijdens het [ww]en / [bvnw] worden.
*Beschouw alle levende wezens, stenen die vallen, rivieren die stromen, dammen die barsten enz als machines.
Vul de [ww]en en de [bvnw]en in, doe het met alle werkwoorden en bijvoeglijke naamwoorden van het woordenboek, deel dit in in verschillende categorieën en men komt tot verrassende resultaten.
“It’s socialism for the rich and capitalism for the rest of us in Britain”, schreef de Guardian onlangs. Dat lijkst sterk op wat er in Nederland aan de hand is, en op wat Patrick van Schie blijkbaar niet wenst te begrijpen.
http://www.theguardian.com/books/2014/aug/29/socialism-for-the-rich
@8: Gezien het stemgedrag van de belastingbetaler (in het VK), vindt men het “socialism for the rich and capitalism for the rest of us in Britain” kennelijk geen reden om anders te gaan stemmen, c.q. anders te gaan denken over hun ‘patrons’. Kennelijk werkt de democratie perfect voor de laatsten.
@9: Hoeveel smaken politiek heb je in het VK en hoeveel in NL? “Men” heeft de buik vol van “labour” en voornamelijk Tony Blair. Dan heb je weinig keuze over.
@10 Iets soortgelijks is in Nederland ook aan de hand met de PvdA.
muggenziften over de preciese oorsprong/betekenis van een woord is een klassieke strategie om een uitspraak/discussie te ontkrachten zonder op de inhoud in te gaan.
Best grappig als je net een dik boek over vnl. neoliberalisme, de oorsprong daarvan, de bestuurstechnieken voortvloeiende uit het neoliberalisme, de mentaliteitsverandering die het neoliberalisme voor ogen heeft; b.v. de herdefiniëring als de homo economicus als ondernemer van zichzelf etc. etc. voor driekwart hebt doorgenomen en je via aantekeningen die je vergelijkt met uitspraken van politici van de laatste jaren en ziet hoe dit neoliberale streven via wetten (vrij onzichtbaar) geïmplementeerd wordt, om van ene Patrick van Schie te horen dat neoliberalisme een nonsense-woord is.
Wat Van Schie in Trouw schrijft is een lange stropop-redenering. Dat er mensen zijn die van alles wat zij vies en voos vinden foutief als neoliberalisme aanduiden, wat Clairy Polak in Buitenhof er toe bracht om te stellen dat neoliberalisme een scheldwoord is, wil nog niet zeggen dat neoliberalisme als politieke stroming niet bestaat. Je kunt het ook een semantisch spelletje noemen. Sinds Einstein weten we dat zwaartekracht als ‘aantrekkingskracht,’ zoals gedefinieerd door Newton, niet bestaat. Anders zou Einstein zijn 4RT model niet hebben ontwikkeld. Aan het feit dat je gauw beneden bent als je van de trap afvalt heeft Einstein niets veranderd. Zolang er geen sprake is van relativistische verschijnselen, zijn precieze berekeningen via Newton voor 100% betrouwbaar en het woord zwaartekracht mag gebruikt blijven worden.
Het nogal dramatische verschil tussen liberalisme en neoliberalisme wordt krachtig uitgelegd door Frank Ankersmit:
= “Daar kan ik kort en krachtig over zijn: die zijn volkomen tegengesteld. Het liberalisme heeft zich ontwikkeld in de achttiende en negentiende eeuw. Met het verzet tegen het feodalisme en latere vormen daarvan. Het wezen van het feodalisme was dat het publieke bevoegdheden privaat uitbesteedde. Openbare ambten waren verkoopbaar. Het recht om belasting te innen was overdraagbaar. Het liberalisme is ontstaan uit de gedachte dat er publieke verantwoording moest worden afgelegd over dat soort taken. Thorbecke heeft eens gezegd dat wie dat principe opgeeft terugkeert tot de Middeleeuwse staat. En dat is precies wat het neoliberalisme doet. Het privatiseert publieke taken. Het zijn misstanden als onder het ancien régime. Er zou een nieuwe Franse Revolutie moeten komen, natuurlijk één zonder de misstanden uit de Terreur.” =
https://vanmierlostichting.d66.nl/frank-ankersmit/
Geert Mak waarschuwde in 2002 in Driemaal: “Waakzaamheid!”, een lezing in de Rode Hoed al voor ‘globaal feodalisme.’:
= De ontleding van het Enron-conglomeraat gaf opeens een zeldzame kijk op de interne organisatie van zo’n wereldwijd concern, op de manier waarop een internationaal lichaam opereert dat zich buiten de wetten van welk land dan ook gesteld heeft. Dat bijvoorbeeld wel geld doorsluist aan de publieke zaak, maar niet via belasting, maar enkel via een eigen keuze, aan instellingen en personen die nuttig kunnen zijn. De opkomst van zulke machtige lichamen – en er komen steeds meer , ook in Nederland – overvleugelt iedere vorm van democratisering. Hier is sprake van een nieuwe, ultramoderne vorm van globaal feodalisme – maar in wezen eenzelfde feodalisme als waartegen ooit de Verlichting in opstand kwam. =
Het dikke boek waar ik naar verwees bestaat uit een bundeling van 12 colleges van Michel Foucault in 1979 en heet ‘De geboorte van de biopolitiek.’ Over hoe indringend neoliberalisme in ons persoonlijke leven ingrijpt – dat komt in deze colleges tot uitdrukking – heb ik eerder dit jaar bij een prachtige beschrijving/inleiding van Marc Schuilenburg bij Sargasso gegeven:
https://sargasso.nl/doel-jgz-kinderen-participatiemal-drukken/
Vrijheid is breekbaar
Michel Foucault