COLUMN - In de krantenstrip Inside Woody Allen is een aflevering waarin we de komiek in een achttiende-eeuws ruiterkostuum door de straten zien galopperen om à la Paul Revere de mensen te waarschuwen dat ‘The British are coming!’ De omstanders zien het aan en geven als commentaar ‘Alles goed en wel, maar waarom roept hij dat in Londen?!’ Een vergelijkbare ervaring had ik in het najaar van 2005, toen ik in Almere of Lelystad – dat ben ik vergeten, maar het was ergens in het nieuwe land – op de trein stond te wachten en de poster zag hangen: ‘Vroeger vertrok hier de trein naar Auschwitz.’
De poster had effect: enkele jongens van, zoals dat tegenwoordig heet, Noord-Afrikaanse afkomst stonden erom te lachen. Ze kenden de recente geschiedenis van Nederland beter dan degenen die de posters hadden laten ophangen: de Nederlandse Spoorwegen en het Centraal Joods Overleg.
Het zou grappig zijn als het niet triest was. Het was fatsoenlijk dat de NS erkenden dat ze ooit medewerking verleenden aan de moord op de Nederlandse joden. Het maakt dat ik met des te meer bewondering kijk naar de plaquettes die op zoveel stations de NS-medewerkers noemen die tijdens de Tweede Wereldoorlog wél integer waren en daarvoor met hun bloed betaalden. De erkenning van het spoorwegbedrijf dat het niet dezelfde hoogstaande normen had gehad verdiende echter een zorgvuldigere uitwerking.
Ik las vorige week dat het kabinet en enkele maatschappelijke organisaties afspraken hebben gemaakt over de bestrijding van antisemitisme. Eén van de afspraken is dat er nu eens onderzoek komt, want er is niet zo heel veel bekend. Zorgvuldigheid, goed idee.
Dat we eigenlijk niet goed weten waar antisemitisme vandaan komt, bleek anderhalve week geleden. Bas Heijne wijdde een column aan het feit dat de systeemkritiek in Nederlands anders is dan in Frankrijk. Hij wees erop dat ze daar hand-in-hand gaat met antisemitisme en hier niet. Dat leek me onberispelijk, maar een bijzinnetje, dat de huidige jodenhaat hier ten lande uit de Arabische wereld is overgewaaid, kwam hem op nogal wat kritiek te staan dat er nog steeds autochtoon antisemitisme bestaat.
De constatering doet geen afbreuk aan Heijnes betoog, maar lijkt me wel juist: er zijn ook onder autochtonen nog volop anti-joodse vooroordelen. Het lijkt me een erfenis van het christendom aan de seculiere samenleving: om een of andere reden houden mensen die hun geloof achter zich hebben gelaten, de oude vooroordelen vast. Wie op zondagschool leerde dat het jodendom een verstarde vorm van legalistisch denken was, en dat Jezus van Nazaret de mensheid bevrijdde met de opdracht elkaar lief te hebben, kan zijn christendom verliezen maar zijn vooroordeel over de joodse Wet handhaven. We zouden inderdaad eens kunnen onderzoeken of we ons voor de bestrijding van antisemitisme het effectiefst op autochtonen of allochtonen kunnen richten. Wel zo zorgvuldig.
Eén ding hoeft echter niet te worden onderzocht: wat het betekent om openlijk joods te zijn. Het zonk bij mij afgelopen donderdag in toen ik bij het Joods Cultureel Centrum een boek ging kopen. Normaal gesproken zijn culturele centra gewoon toegankelijk, maar hier moest ik aanbellen, deed de portier de deur open en moest ik in de hal wachten tot de tweede deur openging. Niets hiervan was ongebruikelijk en het zijn niet alleen joodse gebouwen die zo moeten worden beveiligd, maar ik kan me indenken dat het je, als zorg om je veiligheid een constante is in je leven, niet in de koude kleren gaat zitten.
Reacties (16)
Geinig, dat je je stoort aan een dergelijk poster die uitgerekend in Almere en/of Lelystad hangt.
In de tijd dat daarvandaan treinen vertrokken richting Auschwitz waren die polders nog water.
En natuurlijk is het schandalig dat rondhangende jeugd zich daarmee en daarover vermaakt… Maar probeer dat niet de Nederlandse samenleving in de schoenen te schuiven.
Wat weet jij nog van alles wat je op de gewone school is verteld? Vermoedelijk alleen wat je daarna nog nodig had. Leren is vooral oefening en herhaling.
Het ligt niet voor de hand dat je uitgerekend vooroordelen over het jodendom zou bewaren terwijl je de vooroordelen over het christendom vergeet of verwerpt. Hooguit dat je typisch christelijke vooroordelen herkent als je ze weer tegenkomt.
Ik denk dan ook niet dat het vermeende antisemitisme ‘een erfenis van het christendom aan de seculiere samenleving’ is.
‘Vermeend’ omdat ik denk dat wat ten onrechte antisemitisme wordt genoemd doorgaans niets anders is dan schelden zonder interesse om wie of wat het gaat. (Ook dat het label wordt misbruikt om critici over Israëlische onderwerpen de mond te snoeren, maar dat is niet waar Jona het hier over heeft.)
Zo valt het op dat wie Marokkanen de schuld van alles geeft wel een aanpak van die Marokkanen wil (terugsturen, opsluiten, whatever), maar dat degenen die de joden de schuld van alles geven nooit maatregelen tegen joden eisen. Ze ‘hebben de macht’ maar ze het kiesrecht ontnemen, ze ‘zijn rijk’ maar ze hun geld afpakken, ze ‘hebben een lobby’ maar ze toegang tot politici en bestuurders ontzeggen, die eisen of zelfs maar voorstellen kom je niet tegen. Er wordt tegen gewaarschuwd en dat is het dan. Eigenlijk nogal eigenaardig.
(In de noodzaak van al die beveiligingsmaatregelen en -budgetten geloof ik trouwens niet. Vanwege het adagium dat er nooit over beveiliging wordt gecommuniceerd kan ons van alles wijs worden gemaakt. Zolang het privégeld is en het de privacy niet aantast mag het van mij, maar als er publiek geld aan wordt besteed hoort dat gewoon te worden verantwoord.)
@1 En natuurlijk is het schandalig dat rondhangende jeugd zich daarmee en daarover vermaakt…
Waarom is het schandalig dat deze jongens zich vermaakten over de schrijnend historische kennis van de posterhanger en de onmogelijkheid van het vertrekken van een trein uit de Flevopolder tijdens de oorlogsjaren?
Het is schrijnend omdat die jongens zich(overigens niet wetend dat die treinen helemaal nooit vanuit Almere of Lelystad hadden kunnen vertrekken) vermaakten met het idee .
@4 Ik lees juist uit dat alinea dat ze dat wel wisten, en daarom zoveel jolijt hadden. Ik vraag mij af wat jij er in leest.
@5 (en @4): Dat staat er zelfs: “Ze kenden de recente geschiedenis van Nederland beter dan degenen die de posters hadden laten ophangen”
@1: volgens mij mis jij het punt, zoals zo vaak. Mijn tip aan jou: eerst lezen, dan denken, dán pas schrijven.
Ik ben dol op Lynch-MOB’s.
Houden zo, beste mensjes.
@8 Leuke slachtofferrol. Nieuw?
Nee, hoor, er zijn de laatste paar weken al meer mensen afgetaaid.
Veel plezier, verder.
Ieder zijn meug.
Nou, doei.
on-topic dan maar weer.
Bas Heijne schrijft : Men rent weg voor ieder debat dat de vragen op scherp zet.
Zo’n column als deze of als die van Heijne vragen wel om reactie maar gaat die niet echt krijgen. Hier zijn we ook al over de tien zonder dat er echt iets is gezegd. En ik ga ook niets zeggen. Want het antisemitisme is dan wel ouder dan 2000 jaar, het christendom heeft het lekker aangewakkerd en de Duitsers hebben de duistere kant getoond van wat er gebeurt als denkt je gelijk te halen, het blijft een onderwerp waar je altijd, linksom of rechtsom, onderuit wordt gehaald. Elke bewering, elke relativering elke uitleg kan rekenen op een figuurlijk nekschot. Ik heb het ook wel eens geprobeerd en ik geloof het verder wel.
Een ding durf ik nog wel te roepen : de joden waren in hun diaspora beter uit – cultureel en evolutionair – dan met hun hergroepering in Israël. Die gaat hun nog eens de kop kosten. En in de diaspora hadden ze het al niet makkelijk.
Oh, en anti-semitisme gaat dus echt wel verder dan WOII en vertrekkende treinen.
Antisemitisme spoort niet.
De beveiliging die Lendering ivm het kopen van een boek in het JCC moest ondergaan, wijst op een Bezetting afgeschaft in 1945, vandaag bezig zich hier gluipenderwijs weer in te stellen. En deze gang van zaken zich voltrekkend onder het lodderig oog van een publiek dat toentertijd ook al een enkel meisje Anne Frank niet wist te redden. Een dikke Duitse soldaat met een (ongeladen?) Mauser over zijn rug kon bij ons op zijn gemak een ´troep´ Joden afvoeren. Nederlanders uit nieuwsgierigheid toegestroomd keken de ongelukkigen meewarig na.
Zo zijn wij.
Zat autochtone Nederlanders, hoogopgeleid en wel, die flink anti-Joods zijn vanwege de terechte hekel naar de banken. Daar geven ze Joden de schuld van want die besturen zogenaamd al de banken.
@15.
“Zo zijn wij.” Onzin, dat is de passiviteit van de mens.