COLUMN - De gemeenteraadsverkiezingen gaan steeds minder over ‘democratie van onderop’. Lokale democratie kalft af door dalend animo voor raadswerk en de verkiezingen zelf. Er wordt gezocht naar alternatieven voor controle van lokaal bestuur. Dit zijn de laatste gemeenteraadsverkiezingen. Laten we er een feest van maken.
De gemeenteraden zijn op sterven na dood. Over de oorzaken wordt getwist. De vergoedingen voor het democratisch vrijwilligerswerk staan niet meer in verhouding tot de tijd die men er aan kwijt is. Dat geldt zeker voor gemeenteraden die na herindelingen zijn gehalveerd. Minder raadsleden doen meer werk, het is niet meer te behappen.
Welnee, zegt menig gemeenteraadslid. Ze doen het werk met liefde. De vergoeding is mooi meegenomen. Maar schaalvergroting zet de gemeenteraad op afstand van de burger. Het gemeentehuis om de hoek moet plaatsmaken voor een megalomaan gebouw in de grootste woonplaats van de nieuwe gemeente. Om raadsleden aan het werk te zien moeten burgers verder reizen. En omgekeerd: raadsleden die bij de burgers langs willen zijn langer aan weer en wind blootgesteld.
Daar waar niet wordt gefuseerd zoekt men, soms door het Rijk afgedwongen, samenwerkingsverbanden. Samen staan we sterk. Dat valt vies tegen, wordt gezegd. De invloed van raadsleden wordt uitgehold. ‘We kunnen de wethouder wel op pad sturen met een boodschap, maar die richt niets uit als de andere acht wethouders aan tafel een ander plan hebben,’ verzuchtte een Naardens gemeenteraadslid. Hoe kan een enkel gemeenteraadslid nog door de burger die hem of haar heeft gekozen, worden afgerekend?
Ach, fusies en samenwerking vergroten de efficiëntie en besparen geld. Het zijn de decentralisaties, die het werk complexer maken. Een raadslid moet steeds meer een doorgewinterde specialist zijn om burgemeester en wethouders ordentelijk te contoleren. Dat is amper meer te doen.
Loos geklaag, zeggen anderen. De veranderingen in lokaal bestuur zijn nodig en dus vanzelfsprekend goed. Nee, we zijn zelf debet aan de teloorgang van de gemeenteraad. De animo om lokaal het volk te vertegenwoordigen is behoorlijk laag. Als men niet in de lokale democratie wil participeren, dan houdt het op, toch? Een opvatting die goed past in de ‘schuldcultuur’ die gemeengoed is geworden.
Is de stervende nog te reanimeren? Jawel. Op naar nog meer schaalvergroting. Schaf de kleinste gemeenten af, stelde een burgemeester ergens in den lande voor. Daar hebben de raadsleden het meest te lijden. Goed idee, zegt het kabinet, maar beter is het alleen nog gemeenten met meer dan honderdduizend inwoners te hebben.
Op een VNG-congres in 2012 passeerden nog wat ideetjes. Het moet makkelijker worden om gemeenteraadslid te worden. Dat is nu tamelijk lastig. En verleng de zittingsduur tot zes jaar, zodat raadsleden goed in hun werk kunnen groeien. Of zet meer in op burgerparticipatie. Gemeenteraden zijn overbodig als burgers direct zaken kunnen doen met burgemeester en wethouders. Nog beter: vervang de gemeenteraad door een raad van toezicht, aldus een raadsgriffier.
U ziet het: het einde van de gemeenteraad is nabij. Laten we van 19 maart een groots afscheidsfeest maken. Allemaal naar de stemlokalen en neem bloemen, bitterballen en drank mee. Laten we dansen en proosten op het feit dat we de ‘democratie van onderop’ definitief uit handen hebben gegeven.
Klokwerk zit twee weken op een subtropisch eiland, maar P.J. Cokema neemt de politieke honneurs voor hem waar.
Reacties (16)
Neem champagne mee, en vergeet niet dat zij de enigen zijn die nog toezicht uit kunnen oefenen op beslissingen over diverse gebieden van zorg en inkomen. Gezondheid.
Wat hebben gemeenteraden nog te maken met lokale democratie? Door alle fusies is van lokaal helemaal geen sprake meer. Wat dat raadslid in de tweede alinea zegt is de spijker op zijn kop.
Overigens gaat dat hand in hand met die “decentralisaties” (lees bezuinigingen bij het Rijk). Door steeds meer uitvoerende taken (overigens niet te verwarren met meer bevoegdheden!) op het bordje van de gemeentes te leggen, worden die gedwongen te fuseren (of verregaand intergemeentelijk samen te werken), simpelweg omdat kleine gemeentes alle taken die ze toebedeeld krijgen niet meer aan kunnen (want de benodigde deskundige ambtenaren niet kunnen betalen). De fusiegemeentes hebben vervolgens megalomane gebouwen nodig, alleen al om alle benodigde expertise te kunnen huisvesten.
Kunnen we niet gewoon een provincie van Duitsland worden?
Dan hebben we tenminste ook wat in de EU te vertellen, en merkel lijkt me beter dan rutte.
@0: “Hoe kan een enkel gemeenteraadslid nog door de burger die hem of haar heeft gekozen, worden afgerekend?”
Was dat voorheen wel mogelijk in de praktijk? De meeste burgers kennen het stemgedrag van de laatste vier jaar niet, verkiezingen gaan meestal over vage toekomstplannen, waarbij de best gebekte wint. Met de inhoud heeft dat weinig.
Met regioraden zoals ook de provincie is het mogelijk nog erger. De burger weet zelfs nauwelijks waar die mee bezig zijn, al helemaal niet de verschillen tussen de partijen.
@0: “verleng de zittingsduur tot zes jaar, zodat raadsleden goed in hun werk kunnen groeien.”
Dat vergroot de afstand tussen burger en raadsleden nog meer. Zorg dat raadsleden sneller ingewerkt zijn, dan kunnen ze het eerste jaar iets zinnigs doen.
Begrijp dat dit gechargeerd bedoeld is, maar ik ben bloedserieus als ik meld een klein feestje in gedachten te vieren, als ik denk aan mijn besluit om het stemmen te staken. Sindsdien is mijn ergernis over het wangedrag van politiek en staat enorm afgenomen. Minder stress voor mij en meer minachting voor de dwang die uitgaat van deelname aan een democratie, die het niet is.
Niet langer meedoen aan de illusie van vrijheid, die door deelname aan de democratie gewaarborgd zou zijn, beschouw ik als één van de grootste vrijheden die ik me ooit veroorloofd heb.
@5: degenen die stemmen houden die poppenkast inderdaad in stand, en denken dat stemmen daadwerkelijk invloed heeft. Dit zullen de tweede verkiezingen worden dat ik niet meer stem. Ik ben dientengevolge niet schuldig voor wat deze ‘democratie’ beslist. En de arme drommels die maar blijven geloven dat stemmen invloed heeft maar klagen en klagen.
@1: Daar heb je een goed punt. De jeugdzorg, delen van de AWBZ naar de WMO, het ‘sociale vangnet’, er gaat veel naar de gemeenten. Maar….. de centrale regering bepaalt. Enerzijds door de budgetten te verlagen, anderzijds door gemeenten aan te pakken die af willen wijken van de voorwaarden die het kabinet stelt.
De gemeenten morren wel, maar hard verzet zie ik nog niet. Zou wel hoog tijd worden.
Ik begrijp niet dat raadsleden nog met droge ogen kunnen zeuren over de ‘vergoeding’ van in middelgrote steden ruim 1700 euro, per maand. Dat is geen vergoeding maar bijna een vol salaris voor nul officiele verplichtingen. In de grote tien is het een ander verhaal met de balans daartussen denk ik.
Het vergeten verhaal is dat van het gefaalde dualisme waar de coalitiepartijen in de raad ook het bestuur de maat moeten nemen. De grootste demotivatie is dat er geen debat is, de meningen klaar staan en de coalitiepartijen alleen voor de vorm nog wat inbrengen in deze vorm overal het algemeen:
‘Het xx is blij dat het college bla bla heeft voorgenomen. Het blijkt maar weer dat wethouder xxx met dit stuk het goed heeft gezien en natuurlijk alle complimenten voor het harde werk van de ambtenaren. Toch heeft onze fractie grooote zorgen over niet-ter-zake doende alinea 66, lid c. Kan wethouder dat nog toelichten
Wethouder: niet-ter-zake-doende-punt van tafel afveegt
Fractie: Tikt persbericht over kritische edoch constructieve houding in de raad ‘
Belangengroeperingen en oppositie staan volledig buitenspel wat tot gevolg heeft dat in praktijk het college volledige zeggenschap heeft. Zelfs als de bestuurder wordt vervolgd *kuch van Rey *
Ik kan me nog goed herinneren dat als vers raadslid ik me verheugde op goede discussies die wellicht mij of anderen op andere gedachtes kan brengen en ten goede de zaken die in de stad gebeuren aanscherpen. Dat was nogal naief achteraf en dat is een understatement.
Het gaat niet om het beste willen voor je plaats en inwoners, het gaat helaas meer om je bestuurder hoe-slecht-ook op de plek houden, en verder je belangrijk voelen om de enorme stroom aan happenings. Na mijn periode als raadslid ben ik minder gaan geloven dat we in NL in een echte democratie leven, laat staan een ‘stemmer’ die veel verder van het geheel af staat.
Tot slot kan ik me nog een vergadering herinneren van ‘Stadsgewest Haaglanden’ waar Deetman als voorzitter 1.2 miljard aan budget er in 11 minuten doorheen hamerde om daarna met de hele regioraad aan het bier te gaan.
@7 helaas is het ook zo dat ook in het apparaat zelf nauwelijks de expertise of tijd is om met dat soort complexe dingen om te gaan. Zeker niet als je het tempo van verhuizen ziet. Een stad die nu in herindeling zit, krijgt er nog eens 3 zware wetten bij en moet bezuinigen op hetzelfde moment.
@2: Wat hebben gemeenteraden nog te maken met lokale democratie?
Tja, steeds minder. En ook al beweert het kabinet dat decentralisaties sommige zaken weer dichter bij de burger brengen. Al in 2004 was in een brief van het VNG aan het toenmalige kabinet te lezen:
“De VNG signaleert een toenemende centralisatie en is bezorgd over de aantasting van de gemeentelijke autonomie. Zij is van oordeel dat de gemeenten steeds meer worden behandeld als uitvoeringskantoren van het Rijk, dat de positie van het lokaal bestuur als een krachtige, autonome bestuurslaag aan het eroderen is, en dat de verhouding met het Rijk geleidelijk aan de vorm krijgt van een principal-agent relatie.”
Ik zou zeggen: dat geldt vandaag nog steeds. Reken daarbij dat bij de komende verkiezingen de landelijke politiek in de campagnes zal domineren, dan is je stelling overduidelijk.
In de campagnes zouden lokale partijen, ook die onder een landelijke partij vallen, nu eens moeten weigeren ook maar één landelijk kopstuk op te laten draven. Focus op de eigen gemeente en kandidaat gemeenteraadsleden.
Hoezo geen democratie, hoezo een grote afstand tussen de kiezer en de politiek?
Als we nou maar een Europees Parlement hebben die de beslissingen die “Brussel” worden genomen controleert, dan komt het allemaal vanzelf op zijn pootjes terecht.
Vraag maar aan Basszje (@8), die was gemeenteraadslid en weet hoe het werkt.
Het portret(als dat van Dorian Gray) van “de democratie” is gevonden.
Het masker vervaagt.
@8: Nou je haalt mijn animo om ook eens een keertje de gemeenteraad in te gaan goed onderuit ;-)
Ik ben er overigens niet geschikt voor, bleek uit de test die ik hier deed. Ik scoorde slechts 3x groen (7x oranje, twijfelachtig dus en 2x rood).
Maar zelfs als ik aan het vereiste profiel zou voldoen, heb je mijn nog zeer premature motivatie aardig onderuit geschoffeld.
Er zou ook eens goed gekeken kunnen worden naar hoe “het volk vertegenwoordigen” in elkaar steekt. Het is een erg strakke protocollaire procedure. Ik zie wel eens gebeuren dat de inbreng van een raadslid buiten de orde wordt verklaard, op een moment dat ik als toeschouwer denk: maar waarom dan?
@8: “als vers raadslid ik me verheugde op goede discussies die wellicht mij of anderen op andere gedachtes kan brengen”
– Voor deze ervaring is een raadslidmaatschap niet nodig.
Probeer eens als burger argumenten in te brengen. Uitzonderlijk als op die argumenten wordt in gegaan. Gebruikelijk negeren en dat ook uitstralen, tenzij de burgers massaal opkomen. Raadsleden denken het veel beter te weten en anders zal het bestuur het wel beter weten.
@12: Nou ja als eenling in de wereld der barbaren ga je weinig voor elkaar krijgen, maar je kan als groep natuurlijk ook besluiten precies dat te willen veranderen. Krijg je denk ik ook wel de stemmen voor :)
@13 Zonde is dat inderdaad. Ik zei altijd letterlijk tegen burgers dat ik weinig kon doen, maar ze alles kunnen veranderen in de gemeenteraad als ze 100 mensen weten te mobiliseren tijdens een vergadering. Dan kruipen de stemverslaafden :)
Ik denk in het algemeen als je flink invloed wilt uitoefenen op het gemeentebestuur je effectiever qua tijd bent als lobbygroep, bv door het oprichten van een website, of mobiliseren van mensen tijdens belangrijke vergaderingen. Dat soort werk.
Bedenk bv dat er vrijwel geen media is lokaal, afgezien van de copy-paste sufferdjes en geen aandacht is voor politiek over het algemeen, maar dat politici zich wel graag overal laten horen / zien.
@14 Dat laatste is natuurlijk de gouden tip. En het klopt nog ook. Democratie is meer dan alleen stemmen.
@15: Als raadsleden nou eens zouden beginnen om hun kiezers te mobiliseren, dan zou dat misschien wel stemmen opleveren. Ze hebben toegang tot de media etc.
Maar die hebben natuurlijk geld en tijd tekort, iets dat de doorsnee burger in overvloed ter beschikking heeft. En bij het plaatselijk suffertje staat de koffie altijd klaar als ik weer eens langs kom.
Blijkbaar snapt alleen de SP hoe de democratie zou behoren te functioneren.