OPINIE - Volgens Reporters Zonder Grenzen (RSF) kent Nederland in 2018 na Noorwegen en Zweden wereldwijd de meeste persvrijheid. Of ons land die positie komend jaar ook nog zal innemen mag worden betwijfeld. Het aantal aanvallen op een vrije en onafhankelijke pers groeit.
In de toelichting op het klassement wijst RSF op een rapport uit 2017 van de Nederlandse Vereniging voor Journalisten (NVJ) ‘Een dreigend klimaat‘. Het onderzoek van Marjolein Odekerken en oud-ombudsman Alex Brenninkmeijer, gebaseerd op enquetes onder ruim zeshonderd journalisten, laat zien dat meer dan 60% van de journalisten te maken krijgt met bedreigingen. In steeds meer gevallen is dit een reden geweest om een reportage af te breken.
De ernst van de bedreigingen is toegenomen. Journalisten ervaren zowel in Nederland als in het buitenland serieuze bedreigingen zoals bedreigingen van hogerhand. Sommige bedreigingen hebben een georganiseerd karakter. Bedreigingen hebben gevolgen voor de mentaliteit van journalisten (toenemende terughoudendheid en angst) en de manier waarop zij hun werk uitoefenen; ze mijden bepaalde wijken/ locaties en onderwerpen: zelfcensuur als bron van zelfbescherming.
Naast bedreigingen van journalisten noemt RSF de aanvallen van politieke partijen op de rol van de media en de nieuwe bevoegdheden van de geheime dienst die het journalisten moeilijker maken onbespied hun werk te doen.
Recentelijk zijn daar nog een paar kwesties bijgekomen die de veelgeprezen Nederlandse persvrijheid naar beneden dreigen te halen.
Panorama en De Telegraaf
De afgelopen maand hebben criminelen tot tweemaal toe een aanslag gepleegd op het gebouw van een persmedium. Eerst werd de uitgeverij van Nieuwe Revu en Panorama beschoten door een lid van een motorclub die het kennelijk niet eens was met wat Panorama over zijn bende schreef. De week er na vond een aanslag plaats tegen de Telegraaf. Een bestelwagen reed midden in de nacht de glazen gevel van het redactiegebouw van de krant aan diggelen en vloog daarna in brand. Er zijn geen slachtoffers gevallen bij deze aanslagen. Maar de schrik zit er goed in. Zeker na bedreigingen die misdaadverslaggevers van verschillende kranten eerder hebben ontvangen. Paroolverslaggever Paul Vugts zit al sinds eind vorig jaar ondergedoken. De politie gaat nu verschillende mediagebouwen extra bewaken.
Afluisteren
De overheid van een democratische rechtsstaat hoort de persvrijheid te garanderen en te beschermen. Helaas is het Openbaar Ministerie nu zelf in diskrediet gebracht door de onthullingen over het afluisteren van journalisten. In het onderzoek naar de ‘vergismoord’ op de broer van een kroongetuige in een reeks moordzaken is de bestaande OM-regeling over wat “gevoelige zaken” wordt genoemd genegeerd. De leiding van het OM in Amsterdam is niet van tevoren geïnformeerd. En daardoor is het College van Procureurs-Generaal in Den Haag ook niet om toestemming gevraagd. Het Rotterdamse OM heeft deze week toegegeven dat vorig jaar oktober en in februari dit jaar de telefoongegevens van een fotograaf en cameraman van MediaTV zonder toestemming zijn opgevraagd. Eerder negeerde Justitie in Den Bosch de regels bij het afluisteren van een journalist van het Brabants Dagblad in het onderzoek naar lekken uit de commissie voor de benoeming van een nieuwe burgemeester voor Den Bosch.
Afgelopen week heeft de Eerste Kamer de Wet op de Bronbescherming aangenomen. De regeling is ‘een erkenning van de bijzondere positie die journalisten en publicisten hebben in onze samenleving en de vrije nieuwsgaring. In de praktijk komt het erop neer dat journalisten als getuige in een strafzaak geen vragen hoeven te beantwoorden over de identiteit van hun bron.’ De wet legt eens te meer vast dat de politie zonder machtiging van de rechter-commissaris journalisten niet mag afluisteren of dwingen gegevens af te staan. Het gesjoemel met de al geldende regels laat zien dat het wettelijk vastleggen van bevoegdheden nog geen garantie is dat de overheid daar zelf ook altijd naar handelt.
De Publieke Omroep bezuinigt
Ten slotte dan nog het beleid van de publieke omroep. Teruglopende advertentieinkomsten dwingen tot bezuinigingen. Maar die bezuinigingen treffen blijkens de plannen van de NPO-top vooral informatieve programma’s: Brandpunt, Tegenlicht en Andere Tijden. Dat betekent nog minder professionele journalistiek en meer shitprogramma’s à la de commerciëlen. Het leidt misschien niet direct tot aantasting van de persvrijheid, maar indirect is het wel degelijk van belang. Een onbedreigd klimaat voor de pers is afhankelijk van ruime faciliteiten. Met krappe budgets worden alleen makkelijke producties gerealiseerd en zullen journalisten minder risico’s nemen. Onderzoeksjournalisten worden door de bezuinigingen middelen onthouden om zaken tot de bodem uit te pluizen. Burgers gaan informatie missen. De regering en de omroepbazen hebben slechts oog voor mogelijke besparingen. Ze negeren hun opdracht om met het publieke omroepbestel een vrije en onafhankelijke informatievoorziening op peil te houden die onmisbaar is in een democratie.
[overgenomen van Free Flow of Information]
Reacties (14)
Dat het merendeel van de vaderlandse kranten tegenwoordig in het bezit zijn van twee grote bedrijven lijkt me ook niet echt bevorderlijk voor het voorbestaan van een vrije pers.
https://www.youtube.com/watch?v=nkWbj8qW1Ec
“Of ons land die positie komend jaar ook nog zal innemen mag worden betwijfeld. Het aantal aanvallen op een vrije en onafhankelijke pers groeit.”
Mwah, als dat aantal aanvallen wereldwijd ongeveer even hard groeit blijven Nederland, Noorwegen en Zweden gewoon op dezelfde positie staan. Het is dan voldoende als we ervoor zorgen dat de persvrijheid ergens anders in de wereld niet onverwacht toeneemt.
@1: Zeker; dat punt kan er nog aan toegevoegd worden.
@2: Helaas zou het zo kunnen lopen
[ De regering en de omroepbazen hebben slechts oog voor mogelijke besparingen. ]
Of heeft rechts Nederland al sinds de jaren ’70 slechts oog voor het uit de weg ruimen van kritische onafhankelijke pers?
Er wordt met geld gesmeten richting Shell, Unilever en NAM, maar de omroepen moeten hervormen en bezuinigen omdat de reclame-inkomsten een pietsie gezakt zijn.
De professionele journalisten die ik ken, zijn allemaal onnozelaars met (vooral) een politieke agenda. Ik heb veel meer vertrouwen in burger-journalistiek en Internet, dan in professionele journalisten.
@5: heb je een paar links naar goede burger-journalistiek?
Ik neem aan dat het dan niet over betaalde vloggers gaat die elk product dat de fabrikant opstuurt klakkeloos aanprijzen.
@5:
Hier de politie die op internet de amateur journalist uithangt:
https://joop.bnnvara.nl/nieuws/politie-nagelt-ponyhoudster-onterecht-aan-sociale-media-schandpaal-wegens-dierenmishandeling
https://joop.bnnvara.nl/nieuws/groenlinks-roept-aboutaleb-op-matje-om-schandtweets-politie-rotterdam
Het woordje “wederhoor”, numero uno voor de journalistiek, zit niet echt in hun woordenschat.
@4:
De bedrijven die je noemt krijgen geen geld maar betalen relatief weinig belasting, dat is iets anders. De PO daarentegen ontvangt 800 miljoen per jaar. Het moet toch mogelijk zijn daarmee fatsoenlijke journalistiek te bedrijven. Als dat niet gebeurt is dat een keuze die moet worden afgestraft met minder subsidie, niet met méér.
@8: Kun je dan bewijzen dat er geen fatsoenlijke journalistiek bedreven wordt en bovendien dat dat samenhangt met budget?
@8: [ maar betalen relatief weinig belasting ]
Ze hebben een belastingdeal die een gewone burger of ondernemer op de hoek nooit zal krijgen. Dat heet gewoon geld weggeven, cq. subsidie.
Als de gemeente de straat voor 3 maanden opbreekt heet dat ondernemersrisico voor de groentewinkel. Als door aardbevingen de gaswinning moet stoppen is dat geen ondernemersrisico maar wordt dat vergoed aan de NAM. Dat heet gewoon geld weggeven. Toen in het verleden telkens weer bleek dat er veel meer aardgas in de grond zat dan gedacht, zeiden ze bij de NAM ook niet dat dat buiten de afspraken viel en dat ze daar geen recht op hadden.
[ moet worden afgestraft met minder subsidie ]
En daar krijg je betere journalistiek van? Verder zie @9:
En omroepen krijgen geen subsidie alsof het noodlijdende instellingen zijn, zij krijgen betaald voor het uitvoeren van een publieke functie waar vroeger kijk- en luistergeld voor werd betaald.
@10: Wat op het spel staat is inderdaad de publieke functie. Maar daar raken we een cruciaal politiek thema. Publieke instellingen worden vooral bedrijfsmatig beoordeeld op het vermogen ‘hun eigen broek op te houden’. Publieke waarden schuiven naar de achtergrond.
@9: Fatsoenlijke, professionele journalistiek legt het daarom af tegen formules waar snel geld mee verdiend kan worden. De shit verdringt waardevolle informatieve en culturele programma’s. En journalisten bezwijken voor de druk om louter ophef en vertier te leveren.
@9: Je kent toch het spreekwoord: “wiens brood men eet, diens woord men spreekt”? Voor de rest kun je lekker gruwelen bij de serie “Zwartboek NOS Journaal” van Arnold Karskens. En mocht je denken dat alleen de NOS in onbalans is: “Vooral PvdA-politici te zien in talkshows”.
@12: [ talkshowoptredens tussen 1999 en 2013. ]
Jammer dat er in het voorbericht uit 2014 geen trend gegeven wordt en dat de laatste 5 jaar ontbreken waarin WNL en Powned ons bestel mochten binnendringen.
Arnold Karskens is echt op alle slakken zout aan het leggen, deze lieveling van alt-right en Ninefornews.
@12: Een bepaald niet overtuigend argument.
Het aantal PvdA-ers in talkshows bijvoorbeeld, is daar enkel de publieke omroep geteld, of ook de private? Ik kan het niet volledig lezen, maar het lijkt mij dat alle talkshowoptredens zijn meegenomen. Dan is het dus geen argument dat de publieken het zo slecht doen. En Karskens is echt geen authoriteit. Bovendien is zijn site eenzijdig.
“Wiens brood met eet” zou inhouden dat enkel regeringsstandpunten worden weergegeven en dat de VVD/CDA er positiever af komt als zeg de SP, die immers nooit in een regering was en dus nooit “het brood” leverde.