door Marcel Canoy De vijf zekerheden of ‘reddende engelen’ van onze democratie staan onder druk. Tijd voor actie, meent hoogleraar Marcel Canoy, met als ultieme en eenvoudige remedie: een ander vakje rood kleuren in het stemhokje. Het kan niet vaak genoeg gezegd worden: onze democratie is in gevaar. En we staan er bij te kijken alsof het iets onafwendbaars is, of erger: iets dat we maar moeten accepteren. ‘Meer dan twee miljoen mensen stemden op de PVV’, is een veelgehoord argument. Het kabinet mag dan eindelijk gevallen zijn, het gevaar is niet geweken. Sociaal contract Verschillende filosofen hebben democratie geduid. Democratie is een sociaal contract waarbij burgers een deel van hun soevereiniteit vrijwillig opgeven aan de gekozen macht om het algemeen belang te dienen. Pijlers van democratie zijn het respecteren van mensenrechten, het beschermen van minderheden, vrijheid van meningsuiting en het bestaan van tegenmachten voor de heersende klasse. De waarde van democratie is het gemakkelijkst te begrijpen vanuit het negatieve De waarde van democratie is het gemakkelijkst te begrijpen vanuit het negatieve. Niet voor niets zei Churchill in 1947 dat democratie het slechtste systeem was om een land te runnen, alleen zijn de alternatieven nog slechter. In dictatoriale systemen worden alle pijlers van democratie onderuit geschoffeld. Het gevolg is minder vrijheid, repressie van minderheden, geen onafhankelijke rechtspraak en het onderdrukken van tegengeluiden. En niet te vergeten: een zwakkere economie. De Verenigde Staten zijn hard op weg naar een dictatuur waarbij nu al mensen willekeurig opgepakt worden en zonder proces afgevoerd worden naar plekken die griezelig veel op goelag strafkampen lijken. De beurs kijkt beteuterd toe. Reddende engelen van de democratie Arjen van Witteloostuijn, ‘mijn’ decaan van de VU, schreef onlangs een boek over de afkalving van onze democratie. Daarin figureren vijf reddende engelen, die één voor één onder druk staan. De eerste engel zijn vrije verkiezingen. In Nederland lijken die nog niet zo onder druk te staan, maar in Amerika des te meer. Maar ook in Europa is het oppassen geblazen omdat Poetin via zijn trollenleger en heimelijke financiering allerlei verkiezingen probeert te manipuleren. De vier andere reddende engelen zijn: de onafhankelijk rechtstaat, onafhankelijke media, minderheden beschermen en vrijheid van meningsuiting. Genieperiger manieren om de rechtstaat uit te hollen zijn het bezuinigen op sociale rechtshulp In Hongarije wordt de rechtstaat steen voor steen afgebroken. Hoewel we in ons land nog lang niet zover zijn, probeert Geert Wilders keer op keer hem onwelgevallige rechterlijke uitspraken te bekritiseren (‘D66-rechters’). Ooit was het usance om dat als politicus niet te doen. Genieperiger manieren om de rechtstaat uit te hollen zijn het bezuinigen op sociale rechtshulp. En de opgestapte minister Faber trekt zich helemaal niets aan van uitspraken van rechters. Laten we ons daarom niet in slaap laten sussen. Kunnen we bij vrije verkiezingen en de rechtspraak nog enigszins opgelucht ademhalen, met de media in ons land is het droeviger gesteld. Dag in dag uit rapporteert de NOS in vergoelijkende woorden, vaagtaal of zelfs Trumpiaanse retoriek over alle schanddaden die er aan de andere kant van de oceaan worden gepleegd. Laatstelijk kopte de NOS nog: ‘Trump leest de president van Zuid-Afrika de les’, terwijl er bizarre extreemrechtse complottheorieën over president Ramaphosa werden uitgestort, nota bene gebruikmakend van beelden uit Congo. De NOS gaat gewoon mee met de retoriek, kennelijk uit angst links gevonden te worden In plaats van dat de NOS kopt: ‘Trump intimideert regeringsleider met nepnieuws’, gaan ze gewoon mee met de retoriek, kennelijk uit angst links gevonden te worden. En dit is bepaald niet het enige voorbeeld. Het zou fijn zijn als de publieke omroep gewoon de kerntaak vervult en beestjes bij de naam noemt. Zondebokken Ik vertel niets schokkends als de engel ‘minderheden beschermen’ gevierendeeld dreigt te worden door extreemrechts. Het is kenmerkend voor dictatoriale regimes (of mensen als Wilders die daarover fantaseren) om zondebokken te zoeken. Hoe gemakkelijk is het om zondebokken te vinden die zich moeilijk kunnen verweren En hoe gemakkelijk is het om zondebokken te vinden die zich moeilijk kunnen verweren zoals lhbtiq’ers of asielzoekers. En als je het niet meer weet kun je altijd nog ‘woke’ roepen om iets of iemand verdacht te maken. De vijfde engel is vrijheid van meningsuiting. Extreme groeperingen hebben een hele bijzondere opvatting over vrijheid van meningsuiting. Het betekent dat zij alles mogen roepen (inclusief ‘minder Marokkanen’), maar mensen met een andere mening niet. De meest opvallende manifestatie van deze niet erg consequente kijk op vrijheid van meningsuiting is de recente oproep om demonstraties te bemoeilijken. Ook opvallend is hoe keihard Extinction Rebellion (die geweldloos opkomen voor onze planeet) door de politie wordt aangepakt, terwijl relboeren die alleen maar voor hun platte eigenbelang opkomen de boel aan gort mogen raggen zonder dat iemand een vinger uitsteekt. Wetenschap wordt ook op allerlei manieren bedreigd Als zesde engel zou je nog de wetenschap kunnen noemen, maar dat vond de decaan misschien te veel preken voor eigen parochie. Ook die wordt op allerlei manieren bedreigd, van ‘wetenschap is ook maar een mening’ tot naargeestige bezuinigingen. Kom in opstand Je kunt, zoals van Witteloostuijn, vervolgens nadenken hoe het zover gekomen is. Dolgedraaid financieel denken, angst voor wat er met de planeet gebeurt, big tech-ellende of globalisering die heeft geleid tot een verwijdering van de burger ten opzichte van de overheid. Het is allemaal waar, maar ook geen reden om als konijn in het licht van de koplamp ons lot af te wachten. We kunnen zelf van alles doen, gelukkig. Er mogen dan ooit meer dan twee miljoen mensen op de PVV hebben gestemd, maar dat betekent nog altijd dat de grote meerderheid dat níet heeft gedaan. Als je, zoals ik, van mening bent dat het kabinet VooruitSchoof het algemene belang niet heeft gediend en het gaat om grote zaken, zoals de genocide in Gaza, dan trek je naar het Malieveld. Het was mooi te zien dat dit massaal gebeurde en geheel zonder geweld of extremisme. Er is veel mogelijk om burgers beter te betrekken bij de leefomgeving Of het nu gaat om burgerpanels, lokale warmtenetten of zorgzame gemeenschappen, er is veel mogelijk om burgers beter te betrekken bij de leefomgeving. Het feit dat deze bewegingen sterk in opmars zijn, ondanks het gure politieke klimaat, is ronduit hoopgevend. Frappez toujours Intellectuelen (ook al een vies woord in het vocabulaire van extreemrechts) hebben de plicht om de mogelijkheden die ze hebben te benutten om te wijzen op onze democratie en welvaart die door extreemrechts bedreigd wordt. Zijn er manieren om de geest weer terug in de fles te krijgen? Er is een vrij simpele remedie voor handen: misschien een volgende keer toch maar een ander vakje rood kleuren als je in het stemhokje staat. Deze column verscheen eerder bij Sociale Vraagstukken. Marcel Canoy is hoogleraar gezondheidseconomie en dementie aan de VU. Hij is daarnaast adviseur van de Autoriteit Consument & Markt (ACM) en werkzaam bij Vilans.
De Brecker Brothers vormden een jazz-fusion band die met name in de jaren ’70 en vroege jaren ’80 succes oogste. De broers speelden onder anderen met Frank Zappa, Quincy Jones en Eric Clapton.
De redactie van Sargasso bestaat uit een club vrijwilligers. Naast zelf artikelen schrijven struinen we het internet af om interessante artikelen en nieuwswaardige inhoud met lezers te delen. We onderhouden zelf de site en houden als moderator een oogje op de discussies. Je kunt op Sargasso terecht voor artikelen over privacy, klimaat, biodiversiteit, duurzaamheid, politiek, buitenland, religie, economie, wetenschap en het leven van alle dag.
Om Sargasso in stand te houden hebben we wel wat geld nodig. Zodat we de site in de lucht kunnen houden, we af en toe kunnen vergaderen (en borrelen) en om nieuwe dingen te kunnen proberen.
De Franse minister Aurore Bergé bevestigde op bezoek aan Rabat afgelopen maandag het standpunt van haar regering inzake de Westelijke Sahara: ‘Het heden en de toekomst van de Sahara vallen volledig binnen het kader van de Marokkaanse soevereiniteit.‘ Vorig jaar maakte Frankrijk de draai waar in Marokko al langer om werd gevraagd. President Macron gaf zijn steun aan een plan voor regionale autonomie onder Marokkaans bestuur. Tot woede van buurland Algerije, dat de Saharaanse opstandelingen steunt.
Ook het Verenigd Koninkrijk steunt Marokko inzake de zeggenschap over de voormalige Spaanse kolonie in de Sahara. Het VK volgt hiermee andere westerse landen, naast Frankrijk ook Spanje, Duitsland en Nederland. De Britse minister van Buitenlandse Zaken David Lammy ondertekende begin deze maand een overeenkomst om samen met Marokko de nodige infrastructuur te ontwikkelen voor het WK voetbal, dat over vijf jaar samen met Spanje en Portugal door Marokko wordt georganiseerd. Volgens Lammy zou de deal ervoor zorgen dat “Britse bedrijven een grote rol kunnen spelen op het grootste voetbalpodium”. In 2020 hadden de Verenigde Staten zich bij monde van president Trump al akkoord verklaard met de volledige overname van de Westelijke Sahara door Marokko in ruil voor de erkenning van Israël. De Afrikaanse Unie heeft zich altijd achter de onafhankelijkheidsbeweging Polisario en de Saharaanse Arabische Democratische Republiek (SADR) gesteld. Maar Marokko wint nu ook in Afrika medestanders. Ghana heeft onlangs met de SADR gebroken en steunt het Marokkaanse plan voor regionale autonomie. Ook Kenia maakte een verrassende beleidswijziging door een ambassade te openen in Rabat en zijn eerdere steun aan de Saharaanse Republiek in te trekken ten gunste van het Marokkaanse plan. In ruil daarvoor zou Kenia nieuwe investeringen in landbouw en hernieuwbare energie uit Rabat hebben veiliggesteld. In het door Marokko bezette deel van de westelijke Sahara schaarden stamoudsten zich achter de claims van de koninkrijk Marokko. Alleen in Oeganda riep de ‘Beweging voor Solidariteit met het Sahrawi-volk’ de internationale gemeenschap op om het recht op zelfbeschikking en onafhankelijkheid van het Sahrawi-volk te verdedigen.
ANALYSE - van John Bijl & Michiel van der Eng
Zwembaden dicht, buurthuizen gesloten, sportvelden verzakt. Gemeenten raken stap voor stap het vermogen kwijt om te doen wat burgers van ze verwachten. Toch lijkt niemand zich echt zorgen te maken. De strijd over het gemeentefonds wordt weggezet als gezeur over geld. Maar wie goed kijkt, ziet dat hier niet alleen het lokale voorzieningenniveau, maar ook de democratie zélf op het spel staat.
Al meer dan twintig jaar krijgen gemeenten er taken bij, maar moeten ze het doen met minder geld. Bezuinigingen, doeluitkeringen en decentralisaties stapelen zich op. Toch leidde dit niet tot echte verontwaardiging.
Pas recent werden gemeenten assertiever: de toenmalig voorzitter van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG), Jan van Zanen, sloeg bij de minister naar eigen zeggen ‘met de vuist op tafel’. Wethouders financiën demonstreerden op het Malieveld en onlangs dreigde de VNG zelfs met een rechtszaak tegen het Rijk. Het resultaat? Bij de recente Voorjaarsnota krijgen gemeenten er weer vooral eenmalig geld bij; precies genoeg om de rechtszaak af te wenden. Het ravijnjaar is niet gedicht, maar verschoven. En de structurele zorgen blijven.
Wat ooit een zelfstandige bestuurslaag was, is steeds meer een uitvoeringsorgaan van het Rijk geworden. De autonomie die gemeenten formeel hebben, wordt uitgehold door financiële afhankelijkheid en politieke bemoeienis. Het gemeentefonds, ooit bedoeld om gelijkheid en ruimte te garanderen, is verworden tot een sturingsinstrument. Daarmee raakt niet alleen de slagkracht van gemeenten, maar ook hun legitimiteit – en dus die van het héle binnenlands bestuur.
Dat kan! Sargasso is een collectief van bloggers en we verwelkomen graag nieuw blogtalent. We plaatsen ook regelmatig gastbijdragen. Lees hier meer over bloggen voor Sargasso of over het inzenden van een gastbijdrage.
Naar verluid is de tweedaagse NAVO-top een eclatant succes gebleken. Het is gelukt Trump te paaien en daarmee de V.S. binnenboord te houden. Alle lidstaten hebben zich gecommitteerd aan 5% defensie-uitgaven.
Spraakmakende incidenten met demonstranten of aanslagen bleven uit.
Of het allemaal stand houdt, zal moeten blijken…
OPINIE - Wat nu weer? Ben ik extreemrechts geworden? Nou, nee. Maar toch betrap ik me af en toe wel eens op de gedachte dat we een gebrek hebben aan goede leiders. Ik bedoel dan niet dat ze autoritair moeten zijn. Of dat ze stoere taal uit moeten slaan die, als het even kan, vooral gericht is tegen de meest weerlozen in de samenleving. Of daadkracht proberen uit te stralen door sommigen hun basisrechten te ontzeggen. Zo sterk vind ik dat allemaal niet. Ik zou het eerder laf noemen. Al valt niet te ontkennen de provocatieve en demagogische retoriek van dit type leiders zich ook tegen hen kan keren, in de vorm van bedreigingen en geweld.
Dit type leider kan een democratie missen als kiespijn. Maar dat betekent niet dat een democratie helemaal zonder leiders kan. En dat is wel de toestand waarin we zijn beland. Met leiders die niet meer durven te leiden, maar die in plaats daarvan liever volgen. Ze volgen de opiniepeilingen, hun campagnemanagers, de grootste bekken op sociale media en de gevestigde belangen. En natuurlijk dienen ze het allerhoogste: de economie.
Het ligt niet alleen aan politici
Je kan dat niet alleen wijten aan de politici. Want uiteindelijk zijn wij degenen die steeds weer op zulke politici stemmen. We lijken niet meer goed te beseffen dat democratie ooit is bedacht als een systeem waarin het volk zijn leiders kiest. Het overheersende idee lijkt tegenwoordig eerder dat we bij verkiezingen een verlanglijstje in mogen dienen, en dat de politiek vervolgens alles maar moet leveren. Maar veel politici roepen dat ook wel over zichzelf af. Hun gedrag lijkt op dat van een bepaald type sjacheraar: zo iemand die belooft alles te kunnen leveren wat je maar bij hem bestelt. En als dat niet lukt, of als de kwaliteit ondermaats is, heeft hij altijd wel een smoesje. Altijd hetzelfde smoesje eigenlijk: als er iets niet goed is gegaan, is dat de schuld van iemand anders.
OPINIE - Wilders heeft het meest radicale kabinet uit de parlementaire geschiedenis laten vallen. Je kunt niet anders stellen dan dat dit een zegen voor ons land is. Hopelijk zijn we na de aanstaande Kamerverkiezingen definitief af van de (xenofobe) symboolpolitiek, het eindeloze geruzie, de profileringsdrang en het kortzichtige beleid dat enkel op electoraal gewin gericht is. Voor zo’n centrumkabinet staat niet iedereen te springen. Vooral VVD’ers – onder aanvoering van Dilan Yesilgöz – lijken het nauwelijks te kunnen verkroppen dat GL-PvdA een potentiële regeringspartner wordt. Ik vind dat hoogst opmerkelijk, schrijft Bram van Gendt.
GL-PvdA deelt grotendeels de probleemanalyse van de VVD als het gaat om maatschappelijke kwesties, in tegenstelling tot haar voormalige coalitiepartners. Wat resteert is vervolgens de ‘hoe’-vraag: hoe wordt deze problematiek opgelost? De beantwoording daarvan is grotendeels ideologisch bepaald en dat is prima; dat hoort bij een gezonde parlementaire democratie. Hoe anders was dat bij partijen zoals PVV en BBB. Zij ontkennen (deels) bepaalde evidente maatschappelijke problemen en stellen beleidsmaatregelen voor die buiten de rechtsstatelijke kaders vallen. Ik begrijp werkelijk niet wat er mis is – kijkend vanuit het VVD-perspectief – met het vormen van een regulier centrumkabinet mét dat verfoeide GL-PvdA. Immers, tijdens de kabinetten-Paars en Rutte II was dergelijke regeringsvorming de normaalste zaak van de wereld. Het is simpelweg geheel in de traditie van de parlementaire democratie dat centrumlinks en centrumrechts tot vruchtbare politiek-bestuurlijke samenwerking komen.
Bedrieglijk echt gaat over papyrologie en dan vooral over de wedloop tussen wetenschappers en vervalsers. De aanleiding tot het schrijven van het boekje is het Evangelie van de Vrouw van Jezus, dat opdook in het najaar van 2012 en waarvan al na drie weken vaststond dat het een vervalsing was. Ik heb toen aangegeven dat het vreemd was dat de onderzoekster, toen eenmaal duidelijk was dat deze tekst met geen mogelijkheid antiek kon zijn, beweerde dat het lab uitsluitsel kon geven.
Het jaar was 1993, de Berlijnse muur was vier jaar eerder gevallen en Duitsland inmiddels formeel herenigd.
Even het leek het er op dat de hele wereldorde liberaal en democratisch zou worden, met Europa als lichtend voorbeeld van het evenwichtige midden tussen rauw kapitalisme en tot mislukken gedoemd socialisme.
Maar zoals U2 al vermoedde, verloopt de geschiedenis zelden in een lineaire progressie.
In 1994 bracht de Sloveense avant-garde industrial band Laibach de plaat NATO uit. Wellicht wel aardig om dat in herinnering te brengen ter gelegenheid van de huidige NAVO-top in Den Haag.
Op het album is ook een grimmig klinkende deconstructie te vinden van het Servische patriottische lied ‘Mars naar de Drina’, dat geschreven werd ter herinnering aan de Servische overwinning rond de berg Cer tijdens de Eerste Wereldoorlog.
Perfect muziekvoer voor een lome zomeravond. Pavlos Zacharis is een Griekse muziekproducent en DJ die onder de naam Drips Zacheer zelf z’n tracks uitgeeft.