Het staatshoofd en de geschiedschrijving

Koning Willem-Alexander laat onderzoek doen naar de rol van zijn familie, de familie Van Oranje-Nassau, in het koloniale verleden. Dat zijn familie geprofiteerd heeft van de koloniale handel is al wel duidelijk. De voorvaderen van koning Willem-Alexander behoorden tot de absolute elite van het land en hadden vooraanstaande posities in zowel de Verenigde Oost-Indische Compagnie (VOC) als de West-Indische Compagnie (WIC). In die hoedanigheid waren zij ook verantwoordelijk voor de slavenhandel. Net als de voormalige bestuurders van steden als Utrecht en Amsterdam waar eerder onderzoek de betrokkenheid bij het slavernijverleden van de stedelijke elites in beeld heeft gebracht. Na de excuses van premier Rutte vorige maand namens de staat der Nederlanden kon het koningshuis niet achterblijven. Het onderzoek onder leiding van oud-hoogleraar Gert Oostindie (Universiteit Leiden), die eerder een boek over het koloniale verleden van het koningshuis publiceerde, roept een aantal vragen op. Ten eerste over de opdrachtgever. Waarom stuurt een privéfamilie een onderzoek dat ons staatshoofd betreft? Het Koninklijk Huis is niet zomaar een familie of een privé-onderneming. Hoe onafhankelijk is dit onderzoek als het in opdracht van het onderwerp van onderzoek zelf gebeurt? Een tweede, nog onopgeloste kwestie, betreft garanties voor de wetenschappelijke kwaliteit van het onderzoek. Het Koninklijk Huisarchief dat een belangrijke bron zal zijn voor de onderzoekers is nog steeds niet openbaar toegankelijk. Volgens Oostindie mogen ze alles publiceren wat ze vinden. Maar er moeten nog wel nadere afspraken gemaakt worden voor toetsing van de onderzoeksresultaten door andere onderzoekers. Zoiets hebben we eerder gezien. Bij de AIVD. De toegang tot staatsgeheimen Het onderzoek naar de geschiedenis van de BVD waar Dick Engelen in 1995 op promoveerde werd begeleid door een wetenschappelijke commissie die alle stukken kon inzien die Engelen had gezien. Maar daarna werd de controle door andere onderzoekers toch aanzienlijk beperkt, zoals blijkt uit mijn pogingen bronnen van Engelen te betrekken in mijn onderzoek naar de politieke rol van de BVD in de jaren vijftig. Het koningshuis lijdt vanwege de voortdurende beperking op de toegang van zijn archieven net als de geheime dienst nog steeds aan een 'geheimhoudingsreflex'. Een duidelijke uitspraak van de Tweede Kamer om het archief over te hevelen naar het Nationaal Archief legde koningin Beatrix in 2005 naast zich neer. Toen later iemand iets over haar voorvaderen publiceerde wat haar niet beviel kwam ze met het verwijt van 'selectief gebruik van bronnen'. Onafhankelijke en openbare controle van die bronnen is echter niet mogelijk zo lang de familie Van Oranje-Nassau de toegang tot het archief blijft beheren. Het is een van de ongerijmdheden van de constitutionele monarchie in een democratisch land. Het staatshoofd controleert de toegang tot zijn eigen geschiedenis. Het onderzoek waarvoor Willem-Alexander nu opdracht heeft gegeven was een mooie gelegenheid geweest om met deze traditie te breken. De huidige regering onder leiding van historicus Rutte ontbreekt het helaas aan moed om een stap te zetten naar volledig openbare geschiedschrijving over staatsaangelegenheden. [overgenomen van Free Flow of Information]

Door: Foto: Tom Jutte (cc)

Closing Time | Alles Neu

, door

Peter Fox, een van de frontmannen van de Duitse raggae/dancehallcombinatie Seeed, heeft solo een paar van mijn favoriete liedjes gemaakt. Helaas, jarenlang moesten we hem op Spotify missen,  maar hij heeft een nieuwe single, en hij is terug! Het nieuwe werk kan me vooralsnog niet bekoren, maar dat mag de pret niet drukken. Daarom vanavond ‘Alles Neu’. Ik had natuurlijk ‘Haus am See’ ook kunnen plaatsen, maar dat staat inmiddels in de top2000, en als rechtgeaarde snob ga ik dat natuurlijk niet meer in het openbaar pushen.

Doneer!

Mededeling

Sargasso is een laagdrempelig platform waarop mensen kunnen publiceren, reageren en discussiëren, vanuit de overtuiging dat bloggers en lezers elkaar aanvullen en versterken. Sargasso heeft een progressieve signatuur, maar is niet dogmatisch. We zijn onbeschaamd intellectueel en kosmopolitisch, maar tegelijkertijd hopeloos genuanceerd. Dat betekent dat we de wereld vanuit een bepaald perspectief bezien, maar openstaan voor andere zienswijzen.

In de rijke historie van Sargasso – een van de oudste blogs van Nederland – vind je onder meer de introductie van het liveblog in Nederland, het munten van de term reaguurder, het op de kaart zetten van datajournalistiek, de strijd voor meer transparantie in het openbaar bestuur (getuige de vele Wob-procedures die Sargasso gevoerd heeft) en de jaarlijkse uitreiking van de Gouden Hockeystick voor de klimaatontkenner van het jaar.

Foto: Rubina V. (cc)

We denken nooit in ons eentje

, door

COLUMN - Steengoede brief, van mijn Nijmeegse collega Mark Dingemanse en een indrukwekkende lijst andere geleerden, in het tijdschrift Cognitive Science deze week. In de brief vatten ze samen wat zij, en naar mijn indruk steeds meer onderzoekers, beginnen te vatten: we denken niet in ons eentje – misschien wel nooit. De menselijke hersenen zijn geen makkelijk van de omgeving af te snijden entiteit, ideeën en gedachten ontstaan eigenlijk altijd in samenspraak met anderen.

Het is natuurlijk hoe lang is gedacht over het denken: als iets dat je hersenen doen. Het model was een computer, en wel een soort desktop-computer zonder internet aansluiting, waar je een som in kon voeren die het dan uitvoerde. Steeds duidelijker wordt dat je de hersenen misschien beter kunt zien als netbooks, laptops zonder veel eigen opslag die al hun gegevens en zelfs hun programma’s voortdurend ophalen van de cloud.

De brief is een soort manifest: stel voortaan juist de interactie centraal. Dingemanse en zijn collega’s geven voorbeelden uit allerlei domeinen waaruit blijkt dat de mens, inderdaad, eigenlijk nooit in zijn eentje opereert. Studie van de structuur van alledaagse gesprekken laat bijvoorbeeld zien hoe er voortdurend heel kleine misverstandjes dreigen die over het algemeen door de gesprekspartners zo moeiteloos worden opgelost dat het eigenlijk nauwelijks opvalt. En zelfs redeneren, op het eerste gezicht het paradepaardje van denken in je eentje, heeft blijkens onderzoek vaak het karakter van een dialoog.

Foto: United Nations Photo (cc)

Exponentiële groei in de economische wetenschap

, door

Oneindige exponentiële groei is onmogelijk in het fysieke universum. Ooit moet er een eind aan komen en meestal gebeurt dat abrupt en met ingrijpende gevolgen. Epidemiologen weten dat, zoals de afgelopen jaren is gebleken. Ecologen weten het ook. Als bijvoorbeeld een insectenpopulatie exponentieel groeit, dan wordt het een plaag die hele ecosystemen of oogsten kan vernietigen, waarna ook de insecten zelf massaal sterven omdat ze hun voedselbron hebben uitgeput. Chemici blijven liever uit de buurt bij een reactie die exponentieel versnelt, want dat eindigt nogal eens met een explosie. Kernfysici denken er exact zo over. En sommige kosmologen verwachten dat de exponentiële toename van de uitdijing van het heelal uiteindelijk het einde ervan zal betekenen. Een bijdrage van Hans Custers van het blog Klimaatverandering.

De tijdschaal waarop exponentiële groei uit de hand loopt kan sterk verschillen. Een eventuele ‘big rip’ of ‘big chill’ is vermoedelijk nog miljarden jaren van ons verwijderd. Een epidemie of een insectenplaag kan binnen enkele weken tot maanden helemaal uit de hand lopen. En bij sommige chemische en nucleaire reacties gebeurt het in een fractie van een seconde. Wetenschappelijke kennis van de onderliggende mechanismes kan helpen om de groei en de te verwachten gevolgen te voorspellen of zelfs te beheersen. Als er nog veel onzekerheden zijn, dan is het verstandig om op je hoede te zijn als ergens exponentiële groei optreedt. Merk je te laat op dat er problemen ontstaan, dan zijn er vaak rigoureuze maatregelen nodig om de situatie beheersbaar te krijgen. Zit je aan de linkerkant van de groeicurve (zie deze cartoon van Jens von Bergmann), dan heb je de gelegenheid om geleidelijk de curve naar beneden af te laten buigen. Maar zit je aan de rechterkant, dan kun je alleen nog maar vol op de rem. Hoe dat uitpakt hebben we de afgelopen jaren kunnen zien, met maatregelen als lockdowns en een avondklok.

Lezen: Venus in het gras, door Christian Jongeneel

Mededeling

Op een vroege zomerochtend loopt de negentienjarige Simone naakt weg van haar vaders boerderij. Ze overtuigt een passerende automobiliste ervan om haar mee te nemen naar een afgelegen vakantiehuis in het zuiden van Frankrijk. Daar ontwikkelt zich een fragiele verstandhouding tussen de twee vrouwen.

Wat een fijne roman is Venus in het gras! Nog nooit kon ik zoveel scènes tijdens het lezen bijna ruiken: de Franse tuin vol kruiden, de schapen in de stal, het versgemaaide gras. – Ionica Smeets, voorzitter Libris Literatuurprijs 2020.

Closing Time | Luetzi Lebt

, door

Ons bereikt net het nieuws dat Greta Thunberg gearresteerd is in het Duitse Lützerath, het dorp dat al weken het middelpunt is van protesten tegen de bruinkoolwinning, één van de meest vernietigende vormen van mijnbouw die er is, voor een grondstof die nóg vervuilender is dan steenkool. Dit nummer is daarom (en eigenlijk altijd) een mooie en welkome aanvulling voor onze Moeder Aarde-serie. Een engelse vertaling van de tekst is te vinden onder het nummer op Youtube.

Foto: Conspiracy , Señor Supersol2016, CC BY-SA 4.0, via Wikimedia Commons.

Complotdenken in Nederland en Europa

, door

ANALYSE - van Daniël van Wijk, Maria Eismann en Aart C. Liefbroer

Aan de hand van de grootschalige, representatieve en internationaal vergelijkbare enquêtedata van de European Social Survey laten NIDI-onderzoekers zien dat er grote verschillen bestaan binnen Europa in de steun voor complottheorieën. Eerder verschenen bij Stuk Rood Vlees.

Sinds de start van de coronapandemie is er veel aandacht voor het geloof in complottheorieën, zowel in de wetenschap als in de media en het maatschappelijk debat. Inmiddels is er redelijk wat bekend over de achtergronden en gevolgen van complotdenken. Waar minder over bekend is, is de mate waarin inwoners van verschillende landen complottheorieën ondersteunen. In dit artikel laten wij zien dat er grote verschillen bestaan binnen Europa in de steun voor complottheorieën. Hiervoor gebruiken we de grootschalige, representatieve en internationaal vergelijkbare enquêtedata van de European Social Survey (ESS). We bekijken drie stellingen over complottheorieën die zijn toegevoegd in Ronde 10 van de ESS, waarvoor de data – verzameld tussen 2020 en 2022 in een groot aantal Europese landen – recent beschikbaar zijn gekomen. Eerst onderzoeken we in hoeverre Nederlandse respondenten het eens zijn met elk van deze stellingen, daarna plaatsen we Nederland in de bredere Europese context door deze aantallen te vergelijken met een selectie van Europese landen.

Foto: Maria Willems (met toestemming)

Kunst op Zondag | Ze hoopte dat alles zo zou blijven

, door

Ze hoopte dat alles zo zou blijven,
zou blijven zoals het was.
Steeds dezelfde leerlingen,
in steeds dezelfde klas.
En dat haar buurjongen niet zou verhuizen,
en dat haar ouders gingen voor eeuwige trouw.
Dat haar vriend haar vriend zou blijven,
en haar nooit verlaten zou.
En dat haar collega nooit elders
solliciteren zou. Ze wilde dat
alles zou blijven zoals het was.

Ze hoopte dat alles zo blijven zou.
Dat het feestje geen einde hebben zou.
Dat die zomer eindeloos duren zou,
dat de winter eindeloos duren zou
en nooit zou overgaan, hoogstens dan
vooruit, in een eindeloze zomer,
die nooit zou overgaan, hooguit dan in –
Ze hoopte dat het einde uit zou blijven,
ze hoopte op de eeuwigheid,
en dat die altijd blijven zou.

 

-o-o-o-
Van de redactie:
Niets blijft altijd. Dit is helaas de laatste Kunst op Zondag van M&M. Foto’s van Maria Willems werden gekoppeld aan gedichten van Michiel van Hunenstijn. Ze begonnen 8 maart 2020 en vandaag eindigen ze met hun 37e Kunst op Zondag. Je kan ze blijven volgen op hun eigen weblogs: het fotoblog van Maria en het weblog van Michiel.

Daarnaast hebben we ook kunnen genieten van M&M’s bijdragen aan Closing Time (463 x), Poetry du Jour, Quote du Jour, de verhalen uit Dirkswoud en nog zo het een en ander. In totaal zo’n 543 bijdragen.

Doe het veilig met NordVPN

Mededeling

Sargasso heeft privacy hoog in het vaandel staan. Nu we allemaal meer dingen online doen is een goede VPN-service belangrijk om je privacy te beschermen. Volgens techsite CNET is NordVPN de meest betrouwbare en veilige VPN-service. De app is makkelijk in gebruik en je kunt tot zes verbindingen tegelijk tot stand brengen. NordVPN kwam bij een speedtest als pijlsnel uit de bus en is dus ook geschikt als je wil gamen, Netflixen of downloaden.

Waan van de dag

Toezichthouder AIVD kritisch over wetswijzigingen

, door

Toezichthouder TIB is kritisch over plan van het kabinet om bulkdata AIVD langer te bewaren.

Volgens plannen die het kabinet vorige maand heeft ingediend mogen de inlichtingendiensten, na toestemming van de CTIVD, bulkdatasets langer bewaren. In de toestemmingsaanvraag om een bulkdataset langer te bewaren moet onderbouwd worden waarom de bulkdataset nog steeds van belang is voor de onderzoeken van de diensten. De TIB, die toeziet op de inzet van speciale bevoegdheden door de inlichtingendiensten, heeft op meerdere punten kritiek.

Closing Time | Moby

, door

Ik twijfelde even of dit nieuwe album wel van dé Moby was – streamingdiensten gooien artiesten met dezelfde naam nogal eens op een hoop – maar inderdaad: het 2,5 uur durende Ambient 23 is het nieuwste album van Moby. “Made to help anxiety (my own, and hopefully yours, too),” lichtte hij toe, “For 2023 may we all be less anxious (and may we all stop looking for validation from a culture we don’t respect…).”

https://youtu.be/ccf1-UgdbbM

Closing Time | Nazi Trance Fuck Off

, door

Hoogstwaarschijnlijk geïnspireerd door het nummer ‘Nazi Punks Fuck Off’ van punkband Dead Kennedys – en vermoedelijk even geïrriteerd door de aanwezigheid van neonazi’s in hun scene – maakte electroclash-groep Blackstrobe in 2005 het nummer ‘Nazi Trance Fuck Off’. Iets andere vibe en zonder tekst, maar de boodschap is helder. Op de B-kant van een single verscheen een jaar later deze remix van electronisch artiest James Holden. (Voor de liefhebber van electroclash is hier het origineel van Blackstrobe.)

Vorige Volgende