De onmacht van Europa

Hoe staat Europa tegenover het geweld in Israël/Palestina? Het Europees parlement stemde gisteren voor een motie die ondersteund werd door alle grote partijen. Het parlement veroordeelt het optreden van Hamas, Hezbollah en Iran, erkent het recht van Israël zich te verdedigen en spreekt zijn zorgen uit over de situatie in Gaza. Over de acties van Israël wordt geen expliciete veroordeling uitgesproken. Wel dringt het parlement aan om het internationaal humanitair recht strikt na te leven. 'Het aanvallen van burgers, waaronder VN-werknemers, medisch personeel en journalisten, en de civiele infrastructuur is een ernstige schending van het internationaal recht.' In onderscheid met een eerdere versie van de motie van de Europese Volkspartij wil het parlement met deze gezamenlijke motie zijn 'diepste verdriet en volledige solidariteit uitspreken met de onschuldige slachtoffers aan beide kanten, hun families en dierbaren.' PvdA en GroenLinks stemden voor de resolutie, maar hadden graag een veel sterkere inzet gezien op het vlottrekken van het vredesproces met als doel een tweestatenoplossing en dus ook het einde van de bezetting van de Palestijnse Gebieden, en per direct zou oproepen tot een staakt-het-vuren, maar deze inzet is volgens hun persbericht helaas gesneuveld tijdens de eindstemming. Wie is Europa? Over Henry Kissinger, de beroemde Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken, gaat het verhaal dat hij zo'n vijftig jaar geleden eens gevraagd zou hebben: Wie moet ik bellen als ik Europa wil spreken? Het schijnt niet waar te zijn, maar het tekent nog steeds de situatie. Europa is een confederatie van staten. Als de regeringen van die staten het met elkaar eens zijn kun je van een gezamenlijk Europees standpunt spreken. Maar dat is zelden het geval. Meerderheden in het Europarlement hebben zeker zeggingskracht. Maar voor het omzetten van standpunten in wetgeving of andere acties is de instemming nodig van de Europese Raad van regeringsleiders of de Raad van ministers van de lidstaten. De Europese Commissie speelt daarbij als derde partij absoluut een belangrijke rol. Maar Ursula Von der Leyen is geen staatshoofd of premier van de EU. Europa is geen (super)staat. De EU heeft anders dan in de jaren zeventig nu wel een vertegenwoordiger voor buitenlandse betrekkingen. Dat is nu de Spanjaard Josep Borrell. Die kan gebeld worden. Maar hij zal zich dan altijd verstaan met de ministers van Buitenlandse Zaken van de 27 lidstaten. Borrell is dezer dagen in grote verlegenheid gebracht door Commissievoorzitter Von der Leyen die op eigen houtje een bezoek bracht aan Israël en in een persverklaring haar steun aan Israël uitsprak. Ze zei ook dat ze ‘wist dat het antwoord van Israël zal aantonen dat het een democratie is’. Geen woord over het leed van de Palestijnse bevolking of over het respecteren van het oorlogsrecht. Zowel Borrell als diverse regeringsleiders haastten zich om Von der Leyen te corrigeren. De Commissievoorzitter heeft geen diplomatieke taak. Mede naar aanleiding van vragen van VN-chef Guterres kwam er zondag dan toch een gezamenlijke verklaring.  De EU-leiders zeiden daarin dat “Israël – in overeenstemming met het humanitair en internationaal recht – het recht heeft zich tegen dergelijke gewelddadige en willekeurige aanvallen te verdedigen", maar ook “dat alle burgers te allen tijde moeten worden beschermd in overeenstemming met het internationaal humanitair recht.” 'Staatsraison' Met haar bezoek aan Israël en de uitspraken die ze daar deed was Von der Leyen meer een Duitse christendemocratische politica dan een Commissievoorzitter. Het is een van de problemen bij het vinden van eenstemmigheid inzake de Midden-Oosten politiek van de EU. Duitsland staat zonder enige restrictie voor 100% achter Israël. Kanselier Angela Merkel (CDU) noemde in 2008, op bezoek in de Knesset, de veiligheid van Israël „Duitse staatsraison” (volgens het woordenboek is dat het idee dat de staat zich in bepaalde gevallen niet aan het bestaande recht of aan de geldende moraal gebonden moet zien). Haar opvolger Olaf Scholz (SPD) vindt dat De Holocaust Duitsland ertoe verplicht „voor het bestaan en de veiligheid van Israël garant te staan”. En ook voor de veiligheid en de rust van de Duitse Joden. In Berlijn zijn daarom pro-Palestijnse demonstraties verboden. Ook in Frankrijk heeft de regering burgemeesters opgeroepen pro-Palestijnse demonstraties te verbieden. Demonstreren voor Israël is wel toegestaan. De Franse Raad van State bestrijdt het eenzijdige demonstratieverbod. "Demonstraties mogen niet verboden worden omdat de minister dat per telegram zegt, en ook niet omdat die demonstratie bedoeld is als steunbetuiging aan de Palestijnen'', schrijft de Raad van State. "Het is aan de plaatselijke autoriteiten om dat van geval tot geval te beoordelen, los van de vraag welke partij in het Israëlisch-Palestijnse conflict door de demonstranten wordt gesteund.'' President Emmanuel Macron heeft de Fransen oproepen 'verenigd' te blijven. Maar dat lijkt slechts een vrome wens in een land dat de thuisbasis is van de derde grootste Joodse bevolking ter wereld en van de grootste moslimbevolking van Europa. Bovendien loopt Frankrijk met een verleden als koloniale macht in Noord-Afrika en het Midden-Oosten meer dan andere landen het risico op tegenreacties uit de Arabische wereld. Macron krijgt te maken met nieuwe binnenlandse politieke spanningen die zijn toch al niet beste reputatie verder kunnen schaden. En de linkse politicus Jean-Luc Mélenchon dreigt zijn partners in de Nupes-coalitie te verliezen na zijn weigering de aanval van Hamas terreur te noemen. In plaats daarvan benadrukte hij dat “het geweld tegen Israël en Gaza maar één ding bewijst: geweld roept meer geweld op.” Intussen is Frankrijk opgeschrikt door een nieuwe terroristische aanslag op een school in Arras. Vliegvelden worden bedreigd met, naar men zegt valse, bommeldingen Het risico op een regionaal conflict Frankrijk en Duitsland zijn de grootste EU-lidstaten en zetten in onderlinge samenwerking al jaren hun stempel op het EU-beleid. Als de oorlog in Israël in het ene land grote binnenlandse politieke onrust veroorzaakt terwijl het andere land wat er ook gebeurt principiëel één kant kiest ligt de verlamming in het optreden van de EU voor de hand. Hoezeer ook de stemming in andere lidstaten verschilt van die in Frankrijk en Duitsland, het valt te betwijfelen of er op korte termijn een initiatief te verwachten is uit Europa dat kan bijdragen aan een oplossing van het conflict. Zoals dat al meer dan vijftig jaar het geval is. Is dat te pessimistisch? In VPRO's Bureau Buitenland hoorde ik Reinoud Leenders, Hezbollah-deskundige en onderzoeker verbonden aan het King's College in Londen, gisteren zeggen dat een Europees diplomatiek initiatief om Israël in toom te houden dringend gewenst is. Het is volgens hem al vijf over twaalf. 'De schaal waarop Israël nu opereert riskeert, nog afgezien van de humanitaire gevolgen, een regionaal conflict.' Foto: Europees Parlement CC met v.l.n.r. Charles Michel, voorzitter van de Europese Raad, Roberta Metsola, voorzitter van het EP en Ursula Von der Leyen, voorzitter van de Europese Commissie.

Closing Time | My World is Empty without You

Een handige geluidstechnieker stofte deze klassieker van The Supremes af. Het resultaat stelt niet teleur.

Het roept wel een vraag op: waarom klinkt een liedje uit 1965 zoveel rijker dan 95% van de meuk die vandaag de dag wordt geproduceerd?

Lezen: De BVD in de politiek, door Jos van Dijk

Tot het eind van de Koude Oorlog heeft de BVD de CPN in de gaten gehouden. Maar de dienst deed veel meer dan spioneren. Op basis van nieuw archiefmateriaal van de AIVD laat dit boek zien hoe de geheime dienst in de jaren vijftig en zestig het communisme in Nederland probeerde te ondermijnen. De BVD zette tot tweemaal toe personeel en financiële middelen in voor een concurrerende communistische partij. BVD-agenten hielpen actief mee met geld inzamelen voor de verkiezingscampagne. De regering liet deze operaties oogluikend toe. Het parlement wist van niets.

Foto: Enric Borràs (cc)

De Palestijnse tragedie en het recht op verzet

Als er geen Palestijnse tegenreactie is die de wereld voldoende choqueert, dan wordt de koloniale situatie gewoonlijk genegeerd. Dat is de tragedie, volgens Koenraad Bogaert*.

Noot vooraf: hier gaan we weer. Het ‘conflict’ tussen Israël en Palestina is weer in alle hevigheid losgebarsten. Nieuwswebsites slaan op hol, journalisten rollen over elkaar met de laatste updates, politici en opiniemakers moeten om ter snelst hun statements en reflecties op de wereld loslaten. Iedereen wil zijn zeg doen… moet precies zijn zeg doen. Ik ook dus voor alle duidelijkheid. Maar laat het even bezinken. De nieuwswaardigheid van de frontale aanval van de radicaal-islamistische terreurgroep Hamas is zeer tragisch. Niet alleen vanwege het hoge aantal burgerslachtoffers aan beide kanten, maar ook omdat enkel extreem geweld aan Palestijnse zijde de wereld nog lijkt wakker te schudden.

Het afgelopen jaar was nochtans één van de dodelijkste jaren sinds zeer lange tijd. Het Israëlische leger valt met de regelmaat van de klok Palestijnse steden en vluchtelingenkampen binnen. Er is sinds kort een extreemrechtse regering aan de macht in Israël die openlijk uitkomt voor de verdere annexatie van de overgebleven Palestijnse gebieden. Deze regering geeft kolonisten de vrije baan om nieuwe illegale buitenposten op te zetten en raids te organiseren op Palestijnse steden en dorpen. De kolonisten zelf worden ook geen strobreed in de weg gelegd door het Israëlische leger wanneer ze Palestijnen doden of verminken die hun huizen proberen te verdedigen.

Foto: Ramsey Nasr foto Michiel Hendryckx, CC BY-SA 3.0 via Wikimedia Commons.

Absurd maar eerlijk

Gisteravond in Khalid & Sophie droeg Ramsey Nasr een ingekorte versie voor van een column die ook in het NRC verscheen. Zijn voordracht bij Khalid & Sophie is te zien op de Instagram-site van het programma. De geschreven versie staat in het NRC.

Terecht, zo zegt hij, hebben de slachtoffers, Israëlisch en Europees, van de aanslag van 7 oktober een naam gekregen. Hij vraagt zich wel; af:

Hebben Palestijnse levens eenzelfde waarde voor ons, in een gruwel die voor hen al 75 jaar voortduurt? Kennen wij ook de namen van hún dode baby’s, hún vernederde grootouders, hún vermoorde kinderen? Kennen wij hún individuele dromen, vrienden, schoolrapporten?

Waar Israëlische slachtoffers bij naam worden genoemd, worden Palestijnse levens “doorgaans per aantal genoemd: 2.600 doden, 900.000 ontheemden, 2,2 miljoen inwoners. Geen namen maar nummers”.

Ramsey Nasr beschrijft hoe de dehumanisering van Palestijnen al 75 jaar lang in zijn werk gaat. In 1969 ontkende de toenmalige  Israëlische premier Golda Meïr met de uitspraak  ‘They did not exist’ dat “er niet zoiets is als een Palestijns volk.”

Anonimisering in de media, het ontzeggen van politieke steun door de internationale gemeenschap” dragen bij aan ontmenselijking van Palestijnse burgers. En….

Legerleiders en politici, in Israël en daarbuiten, hebben decennialang Palestijnse burgers vergeleken met – en ik citeer – ‘ongedierte’, kakkerlakken, ‘beesten op twee benen’, ja zelfs met kanker waarop chemotherapie moet worden toegepast.

Lezen: Bedrieglijk echt, door Jona Lendering

Bedrieglijk echt gaat over papyrologie en dan vooral over de wedloop tussen wetenschappers en vervalsers. De aanleiding tot het schrijven van het boekje is het Evangelie van de Vrouw van Jezus, dat opdook in het najaar van 2012 en waarvan al na drie weken vaststond dat het een vervalsing was. Ik heb toen aangegeven dat het vreemd was dat de onderzoekster, toen eenmaal duidelijk was dat deze tekst met geen mogelijkheid antiek kon zijn, beweerde dat het lab uitsluitsel kon geven.

Closing Time | Down to Zero

Ze is inmiddels 72, de Britse muzikante Joan Armatrading. Ze werd geboren in de Cariben, maar verhuisde op driejarige leeftijd met haar ouders naar Birmingham.

Armatrading leerde zichzelf gitaar spelen, voegde zich op 17-jarige leeftijd bij een musicalgezelschap dat op tournee was met de musical Hair en bracht als 21-jarige haar eerste plaat uit.

Een rijk leven dus, kun je wel stellen.

Foto: United Nations Photo (cc)

Kabinet en Tweede Kamer helpen Gaza

Het kabinet stelt 10 miljoen euro extra beschikbaar voor noodhulp aan Gaza. Het geld gaat naar VN-organisaties, een groep internationale en nationale NGO’s, en de Palestijnse Rode Halve Maan.

Dat ‘extra’ betekent:  10 miljoen “bovenop de € 51 miljoen die Nederland dit jaar voor ontwikkelingssamenwerking en humanitaire hulp aan de Palestijnen heeft uitgetrokken”. In een brief aan de Tweede Kamer schrijft minister voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking Liesje Schreinemacher, dat vanwege een afgesproken begrotingssystematiek dat ‘extra’ de komende drie jaren gekort zal worden op andere uitgaven.

Hiermee is eigenlijk ook tegemoet gekomen aan de motie van Sjoerd-Sjoerdsma (D66) waarin werd opgeroepen “gehoor te geven aan de noodkreet van de VN voor 100 miljoen euro aan humanitaire hulp”. De motie is aangenomen. Alleen JA21, Groep Van Haga, PVV, FVD en BBB waren tegen.

De motie was er een van een twaalftal moties, vorige week ingediend, die gisteren in de Tweede Kamer ter stemming kwamen. Details vind u via de twee links, hier een compact overzicht.

de motie-Boswijk (CDA) c.s. (VVD. Volt, Omtzigt, D66) over er bij Israël voor pleiten om voedsel, water, brandstof, medicijnen en medische hulpgoederen naar Gaza door te laten (21501-02, nr. 2720);
Voor: SP, GroenLinks, Volt, Lid Ephraim, PvdA, PvdD, D66, Lid Omtzigt, ChristenUnie, VVD,  SGP, CDA, JA21, Groep Van Haga, FVD, BBB
Tegen: BIJ1, DENK, PVV
Aangenomen

Foto: Gemaakt met DALL-E Oil painting showcasing a group of diverse individuals casting their votes into a ballot box with powerful and dynamic movements. The scene is filled with energy and motion, capturing the essence of futurism

Verkiezingsprogramma’s over taal 2023: VVD, PVV, JA21 en FvD

Dit is de derde keer dat ik de verkiezingsprogramma’s van de Nederlandse partijen voor de Tweede Kamer heb doorgelezen, op zoek naar wat ze te melden hebben over taal en literatuur. Eerder deed ik dat voor dit tijdschrift in 2017 en 2021.

Om maar meteen met een algemene conclusie te beginnen: dat is dit jaar nog minder dan in andere jaren. De enige kwestie waarover bijna alle partijen het hebben is die van de taal in het hoger onderwijs – en eigenlijk vindt iedereen dat er vooral in de bachelors vooral Nederlands moet worden gesproken. De reden dat er over andere kwesties nauwelijks is geschreven, is mogelijk dat de partijen deze keer minder tijd hebben gehad en dus de meer perifere onderwerpen hebben laten liggen En taal en letteren zijn natuurlijk altijd al perifere onderwerpen. Anderzijds zijn de verkiezingsprogramma’s geloof ik niet uitzonderlijk dun. Een probleem bij het maken van dit overzicht is dat er wel veel méér verkiezingsprogramma’s zijn, omdat er meer partijen zijn die een kans maken op een zetel. (Ik ga uit van de Peilingwijzer.) Anders dan in andere jaren neem ik daarom steeds groepjes partijen bij elkaar: deze eerste keer zijn dat de VVD en enkele partijen ter rechterzijde daarvan.

Doneer!

Sargasso is een laagdrempelig platform waarop mensen kunnen publiceren, reageren en discussiëren, vanuit de overtuiging dat bloggers en lezers elkaar aanvullen en versterken. Sargasso heeft een progressieve signatuur, maar is niet dogmatisch. We zijn onbeschaamd intellectueel en kosmopolitisch, maar tegelijkertijd hopeloos genuanceerd. Dat betekent dat we de wereld vanuit een bepaald perspectief bezien, maar openstaan voor andere zienswijzen.

In de rijke historie van Sargasso – een van de oudste blogs van Nederland – vind je onder meer de introductie van het liveblog in Nederland, het munten van de term reaguurder, het op de kaart zetten van datajournalistiek, de strijd voor meer transparantie in het openbaar bestuur (getuige de vele Wob-procedures die Sargasso gevoerd heeft) en de jaarlijkse uitreiking van de Gouden Hockeystick voor de klimaatontkenner van het jaar.

Hoe de NAVO de klimaatcrisis verergert

Door de NAVO 2% doelstelling zal de militaire fossiele uitstoot aanzienlijk verhogen en wordt geld onttrokken aan de financiering van klimaatbeleid.

In de nieuwe briefing Klimaatkruisvuur (Climate crossfire) door Stop Wapenhandel, Transnational Institute, en Tipping Point Noth South, wordt de klimaat-impact onderzocht van de NAVO doelstelling dat landen 2% van hun BBP aan militaire uitgaven moeten doen, waarvan minimaal 20% aan nieuwe wapens.

Enkele resultaten van het onderzoek:

Vorige Volgende