Moldavië tussen oost en west

ELDERS - Moldavië is een arm, gespleten land tussen Oekraïne en Roemenië, op de geopolitieke grens van oost en west. Een deel kijkt naar Rusland, een ander deel verwacht het heil uit de EU.

Begin deze maand vond in Berlijn onder auspiciën van de OECD een conferentie plaats die tot nieuwe stappen zou moeten leiden voor de hereniging van de twee delen waaruit Moldavië sinds het uiteenvallen van de Sovjet-Unie bestaat. De besprekingen, waar ook Rusland, Oekraïne, de EU en de VS bij betrokken waren hebben weinig opgeleverd. De spanningen tussen Rusland en de NATO die sinds de oorlog in Oekraïne weer zijn opgelaaid zetten een enorme druk op de politieke situatie in Moldavië.

Transnistrië, het oostelijke deel van Moldavië, waar Russen in de meerderheid zijn, heeft zich al in 1990 afgescheiden en functioneert sindsdien als een niet erkende dwergstaat die beschermd wordt door de aanwezigheid van Russische troepen en verder ook economisch volledig afhankelijk is van Rusland. In de hoofdstad Tiraspol zetelt nog steeds de Opperste Sovjet als parlement. Het landsdeel is een reservaat van ouderwets sovjetcommunisme. Ze hebben goedkoop Russisch gas, de geheime dienst heet KGB, er wordt Russisch gesproken en er is geen McDonalds. In 2006 stemde een overgrote meerderheid van de bevolking in een niet-erkend referendum voor aansluiting bij Rusland. Sinds de bezetting van de Krim door Rusland in 2014 en de oorlog in Oost-Oekraïne is het separatisme weer opgelaaid.

In Chisinau, de officiële hoofdstad van Moldavië aan de westkant van de Dnjestr, vonden begin dit jaar grote demonstraties plaats tegen de pro-Europese regering die beschuldigd wordt van corruptie. In 2014 was er een groot bankschandaal toen ontdekt werd dat meer dan een miljard euro uit drie Moldavische banken was verdwenen. In verhouding tot de omvang van de economie van het land een van de grootste bankdiefstallen ooit, schreef de New York Times. De demonstranten verweten achtereenvolgende regeringen in gebreke te zijn gebleven bij het opsporen van het geld en het straffen van de misdadigers. In september was er ook al een grote demonstratie geweest van meer dan 40.000 mensen. In het regeringskwartier werd een tentenkamp opgericht dat deed herinneren aan de Maidan-revolte in buurland Oekraïne.

Teleurgesteld door achtereenvolgende regeringen krijgen de pro-Russische socialisten in Moldavië steeds meer steun. De oppositie beschuldigt de regering er van uitsluitend te werken voor de belangen van oligarchen. De opperste oligarch is Vlad Plahotniuc. Tot grote irritatie van veel Moldaviërs werd hij onlangs in Washington ontvangen door Victoria J. Nuland, een onderminister van Buitenlandse Zaken van de VS. “Niemand beschouwt Plahotniuc als pro-Europees. Hij is pro-Plahotniuc en pro-corruptie”, zei Natalia Morari, de presentatrice van een talk-show die veel aandacht had besteed aan de demonstraties eerder dit jaar. Ze zegt daarna door vrienden van Plahotniuc bedreigd te zijn met een lastercampagne waarin geheime opnames uit haar slaapkamer zouden worden gebruikt.

Het vertrouwen van Moldaviërs in de politiek is tot nul gedaald. De Roemeens sprekende inwoners uit Bessarabië hopen op het in vervulling gaan van een lang gekoesterde wens: aansluiting bij Roemenië. Veel Roemeense Moldaviërs hebben al een dubbel paspoort en kunnen dus van de voordelen van een EU-land profiteren. Maar ook in Chisinau wordt nu volgens het Roemeense Romania Libera (360 Magazine €) steeds openlijker gesproken over een unie met Roemenië waar het economisch veel beter gaat. De nieuwe eenheidsbeweging is meer pragmatisch dan nationalistisch. Mensen hebben genoeg van de corruptie en verwachten van een adoptie door ‘grote zus Roemenië’ vooral economische voordelen. Roemeense politici vermijden het onderwerp of zeggen dat de tijd er nog niet rijp voor is.

Eén warme voorstander van de unie heeft Moldavië deze week in de armen gesloten. Ex-president Traian Basescu en zijn vrouw is het Moldavische staatsburgerschap aangeboden wegens zijn verdiensten om de banden tussen de twee landen aan te halen. Hij was het die na de toetreding van Roemenië tot de EU vele Moldaviërs binnenhaalde door hen op grond van familiebanden een Roemeens paspoort te gunnen. Onlangs klopte hij zelf bij Moldavië aan om daar als staatsburger erkend te worden. In eigen land is Basescu minder geliefd. Hij kreeg wegens onconstitutioneel gedrag in corruptie-affaires te maken met impeachment-procedures in het parlement en een referendum tegen zijn aanblijven dat door het Hoogerechtshof ongeldig werd verklaard.