COLUMN - De mooiste film van vorig jaar was, als je het mij vraagt, Summer of Soul. Als u die niet hebt gezien: het gaat over enkele concerten die in de zomer van 1969 zijn gegeven in Harlem, New York. Een soort Woodstock, maar grotendeels vergeten. Regisseur Questlove vond het materiaal terug en maakte er een documentaire van. En dus zien we Stevie Wonder (superjong), Mahalia Jackson, Sly & the Family Stone, B.B. King en Nina Simone. Allemaal “zwarte” muziek en dat is geen toeval, want burgemeester John Lindsay wilde, kort na de moord op Martin Luther King en Robert Kennedy, rassenrellen tot elke prijs vermijden. Daarom steunde hij het initiatief van een zwart muziekfestival.
Meer muziek
Nog zoiets: de documentaire They say I’m different, over de onlangs overleden Betty Davis. Terwijl de burgerrechtenbeweging een keurig imago wilde hebben om geen voeding te geven aan theorieën dat zwarten gelijke rechten niet aankonden, was hier een nogal libertijnse zangeres. De documentaire is vrijwel geheel in scène gezet, want er is nauwelijks beeldmateriaal. Wel een aanrader echter, want de muziek is fenomenaal. Hier is het nummer waaraan de documentaire haar naam ontleend.
They say I’m different en Summer of Soul veronderstellen de burgerrechtenbeweging maar gaan vooral over muziek. The United States versus Billie Holiday is veel scherper en toont de eigenlijke strijd. De film vertelt hoe de Amerikaanse autoriteiten de zangeres dwars zaten. Ik wist wel het een en ander over het (deels illegale) Counter Intelligence Program waarmee de FBI meende de openbare orde te beschermen, maar het schokte me toch.
Burgerrechtenbeweging
De film Judas and the Black Messiah beviel me ook. Hij gaat over de moord op de zwarte activist Fred Hampton. Na het zien van de trailer had ik gehoopt op van die mooie toespraken en daarin werd ik wat teleurgesteld, maar ik vond het desondanks een boeiende film. Opnieuw: de schandalige praktijken van het Counter Intelligence Program.
Ik zou haast vergeten over Netflix te schrijven. Hoewel mijn vriendin en ik vooral hebben gekeken naar Breaking Bad en Better Call Saul (en Lupin en The Queen’s Gambit en Inventing Anna en wat niet al meer), viel ook hier niet aan de burgerrechtenbeweging te ontkomen. Zo was er The Trial of the Chicago 7, een fantastische film. De documentairereeks Who Killed Malcolm X? had wat korter gekund, maar was buitengewoon boeiend. Al had ik de indruk dat de makers wat makkelijk stapten over de wijze waarop Malcolm X lange tijd het gebruik van geweld rechtvaardigde.
Geweld
Dat aspect van de Amerikaanse burgerrechtenbeweging van de jaren zestig – of deze pervertering van het ideaal – begrijp ik simpelweg niet. Ik kan de redenering volgen dat je, zonder machtsmiddelen, genegeerd zult blijven worden. [Voeg hier zelf uw grap in over tractoren en provinciehuizen.] Dat ik de logica kan uitleggen, wil echter niet zeggen dat ik het werkelijk snap.
Hoewel, op dit punt wil ik The Black Panther Party van journalist David Walker en tekenaar Marcus Kwame Anderson noemen. Ondertitel: A Graphic Novel History. Het is inderdaad een getekend geschiedenisboek, dat veel duidelijk maakt over de burgerrechtenbeweging en over de gewelddadige kant ervan. Kritiek op het hypermasculiene karakter van de Black Panthers blijft niet achterwege en Walker schrijft dat zijn “opinion of some members of the Party changed drastically – and not always for the better”. Het boek lijkt me bepaald geen kritiekloze propaganda.
Oncontroleerbare geschiedenis
Ik schreef “lijkt”. Ik kan het namelijk inhoudelijk helemaal niet beoordelen. Zijn de films, documentaires en het stripverhaal objectief? Of, anders gezegd, geven ze een consensus weer? Zo ja, van wie?
Who Killed Malcolm X? heeft in elk geval geleid tot de erkenning dat verkeerde mensen zijn veroordeeld, wat bewijst dat de documentairereeks hout sneed. Verder weet ik alleen dat de bioscoopfilms ten dele zijn gefictionaliseerd. Ik heb geen idee wat wel en niet klopt.
Nog meer onwetendheid: ik weet niet of het hierboven genoemde aanbod representatief is voor de wijze waarop de populaire media de burgerrechtenbeweging presenteren. Ik weet eigenlijk alleen dat dit is wat wordt getoond en weinig méér.
Verscheen eerder bij Mainzer Beobachter.