ANALYSE - Obama bracht er niet veel van terecht, denken velen in de wereld. Maar hij kreeg ook niet veel speelruimte van de Amerikaanse bevolking. Het verloop van zijn nieuwe termijn is te voorspellen aan de hand van opinieonderzoek.
Barack Obama won de verkiezingen van november 2012 vrij ruim van Mitt Romney. Maar tot veel nuancering in de verhoudingen tussen Democraten en Republikeinen leidde dat niet. De fiscal cliff is niet vermeden, maar uitgesteld. Dezer dagen zal de nieuwe regering van Obama van start gaan. Het is een moment om te kijken naar de opvattingen van Amerikanen over grote thema’s. Een grote opiniepeiler is PEW research, eenvoudig op het net te vinden. Een dagje rondneuzen levert het volgende op.
Wat willen Amerikanen in 2013?
De Amerikanen zijn sinds juni 2011 niet zo somber geweest als nu. Ze zijn pessimistisch over de economie, het vermijden van de fiscal cliff, bezorgd over de stijgende ongelijkheid en de economische onbillijkheid.De problemen in de Verenigde Staten zelf zijn genoeg: dieper verstrikt raken in de tegenstellingen in het Midden-Oosten willen Amerikanen zeker niet, maar over een interventie in verband met het atoomwapenprogramma in Iran ligt dat weer gemakkelijker.
Het pessimisme geldt voor de reductie van de staatsschuld, maar ook de toenemende zorg over ongelijkheid en class conflict speelt een rol. Meer dan de helft van de ondervraagden denkt dat het economisch systeem de rijken bevoordeelt, tweederde van hen denkt dat er conflicten zijn tussen rijk en arm. (21% groei sinds 2009; dat zegt iets over het succes van “socialist” Obama.)
Toch staan de VS niet op de rand van een klassenstrijd. Amerikanen willen zelf een betere kans op succes, geen herverdelend overheidsbeleid. Daarmee wordt het klassieke ethos van werken en succes als je eigen verdienste en verantwoordelijkheid bevestigd.
Wat willen Amerikanen in de wereld?
Hagel (Defensie), Kerry( Buitenlandse Zaken) zijn de nieuwe ministers die in de nieuwe Obama-regering zich zullen moeten verhouden tot de wereld. PEW onderzoekt ook opvattingen in het buitenland en stelt vast dat de waardering voor Obama is gedaald. In Europa valt dat nog wel mee: van 86% vertrouwen in 2009 naar 80 in 2012. Maar China laat een betekenisvolle daling zien van 62% naar 38%.
Het lijkt mogelijk dat het verlies aan vertrouwen voor Obama veel te maken heeft met de weerstand die het gebruik van drones oproept. Alleen in de VS zelf wordt inzet van drones tegen terroristen als een te waarderen beleid beschouwd. Wat “terroristen” zijn bepaalt de president.
Maar deze kritiek betekent niet dat er echt reden is tot zorg. In sommige landen is de golf van pro-Amerikaanse sentimenten weggeebd, zoals in Duitsland, waar een gunstig beeld van de VS bestond in 2009 (64%), tegen slechts 52% nu.
In Japan zijn positieve sentimenten gegroeid van 50% vier jaar geleden tot 72% nu, waarvoor de Amerikaanse hulp na de aardbeving en de tsunami deels als oorzaak wordt gezien.
China
Onder de Amerikanen lijkt verwarring te bestaan over China: is het nu een vijand of een concurrent? De sentimenten zijn positief en negatief. Grote zorgen bestaan over de groeiende economische kracht van China, de Amerikaanse schuld in Chinese handen, het verlies van banen aan China en het handelstekort van de VS met China.
Obama zal flinker en harder moeten zijn jegens de Chinezen, maar experts vinden het beter een goede relatie met China te ontwikkelen. Jongeren zijn eveneens meer geneigd voor een lijn van vertrouwen in China te kiezen.
Amerikanen zien China vooral als een economische bedreiging, meer dan een militaire: 59% zegt dat de economische kracht zorgelijk is, terwijl 28% de militaire kracht de grootste zorg vindt.
Het publiek, gevraagd naar het land dat het grootste gevaar voor de VS vormt, noemt voor een kwart (26%) China, 16% noemt Iran, 13% Noord Korea. Het percentage dat China antwoordde, is ongeveer even groot als het percentage respondenten dat de militaire kracht van dat land als grootste zorg ziet. Zou er een verband zijn?
Het Midden-Oosten
Willen de Amerikanen een interventie in Syrië? Het publiek zegt eigenlijk neen, zoals het ook tegen een interventie in Libië was: slechts 27% erkent enige verantwoordelijkheid. Een boeiend overzichtje vond ik de opvattingen vergeleken met Syrië, Libië, Darfur en Kosovo. Het laat zien dat de VS wat onberaden achter Sarkozy aanliepen toen die Khadaffi wilde wippen. Het bracht ook enige problemen voor Obama.
Twee andere thema’s liggen te wachten op Kerry, die Hillary Clinton vermoedelijk opvolgt. Het eerste is de problematiek van een Iraans atoomwapen, waarover het publiek bezorgd is en ook bereid lijkt tot interventie. Het tweede hangt hiermee samen: hoe de belligerente houding van de Israëlische president Netanyahu jegens Iran te beheersen?
Obama heeft op dit vlak geen bijzondere prestaties geleverd. Hij kreeg in Israël weinig gedaan. Dat had veel te maken met de electorale klem, waarin hij door Israel-sympathisanten in de VS wordt gehouden.
Het wordt een koorddans voor Kerry: kan hij in Amerika steun vinden voor een koers, die in het Midden-Oosten effect sorteert en het hoofd biedt aan de gevaarlijke mix van islamitisch radicalisme in Iran en hardheid van Israël? Ik probeer mij de proefexplosie van een kleine A-bom van Iran en de gevolgen die dat zal hebben voor te stellen. Als het Kerry wordt, moet iedereen hem geluk wensen met zijn benoeming, of liever met de uitvoering van zijn taak.
Machtigste man
Wanneer we deze gegevens overwegen, kunnen we wel zeggen dat Obama de machtigste man op aarde is, maar dat is onjuist. Eerder is het beeld dat van reus Gulliver, vastgebonden door zijn eigen electoraat en door de belangen van kleine machthebbers over de wereld.
Er is een uitgeslapen economische concurrentie, vooral van China. Dat hoeft geen probleem te zijn, want het globale kapitalisme moet het van uitdagingen hebben. Maar dat werkt alleen als ze het gebruik van Syrisch gifgas en Iraanse atoombommen kunnen verhinderen.