ELDERS - Afwisseling van de wacht in een nog steeds verdeeld land.
In 2006 werd Montenegro een onafhankelijke staat, meer dan tien jaar na de burgeroorlog waarbij de oude socialistische federatie Joegoslavië uit elkaar viel. Het land bleef lang verbonden met Servië. Eerst was er de Federale Republiek Joegoslavië, ook wel Klein-Joegoslavië genoemd. Daarna kwam een lossere federatie tussen Servië en Montenegro tot stand. Totdat een kleine meerderheid van de Montenegrijnen in 2006 in een referendum koos voor de onafhankelijkheid. Dat was de kroon op het werk van de machtigste man van het land Milo Djukanovic, ooit kameraad van de Servische leider Slobodan Milosevic. Nadat Djukanovic eind jaren negentig -ook al met een kleine marge- tot president was gekozen keerde hij zich meer en meer naar het westen. Hij haalde de NAVO en het kandidaatlidmaatschap van de EU binnen. Ondanks hevig verzet tegen deze koers van op Servië georiënteerde partijen en ondanks beschuldigingen van corruptie en machtsmisbruik bleef zijn partij van Democratische Socialisten (DPS) gedurende drie decennia overeind. Tot deze week.
Nationalisatie van kerkgebouwen
Bij de zondag gehouden parlementsverkiezingen behaalde de DPS van Djukanovic niet voldoende stemmen voor een meerderheid in het parlement. Zijn partij bleef steken op 35 procent van de stemmen, goed voor 30 van de 80 parlementszetels. Drie samenwerkende oppositieblokken behaalden samen 41 zetels. De belangrijkste oppositiecoalitie ‘Voor de toekomst van Montenegro’ kreeg 32.5 procent van de stemmen. De gematigde pro-Europa oppositiecoalitie MNN (Vrede is onze Natie) won 12,5 procent, terwijl de centrum-linkse oppositiepartij URA (Verenigde Hervormingspartij) 5,5 procent won. Daarmee komt de vorming van een nieuwe regering in handen van deze drie voor de gelegenheid samenwerkende allianties, overigens met de krapst mogelijke parlementaire meerderheid van één zetel.
Djukanovic, die tot 2023 in functie blijft als president, lijkt zijn hand overspeeld te hebben met een wet die religieuze genootschappen verplicht de eigendomspapieren van hun vastgoed te overleggen. Als ze dat niet kunnen vervallen de kerkgebouwen en kloosters aan de staat. Die wet leverde een storm van protest op van de Servisch-orthodoxe kerk, verreweg de grootste van het land. De kerkleiders betichten Djukanovic ervan bezit te willen roven en over te dragen aan de veel kleinere, niet erkende Montenegrijnse-orthodoxe kerk. Met succes organiseert de Servische kerk al maandenlang grote protesten waar veel gelovigen op afkomen. ‘Eindelijk,’ schrijft Una Hajdari op Politico, ‘is Djukanovic iemand tegengekomen die machtiger is dan hijzelf: God.’
Oost tegen West
Het protest van de kerkleiders voedt de tegenstellingen die het kleine Balkanland (ruim 600.000 inwoners) al decennia beheersen. Ongeveer een derde van inwoners beschouwt zichzelf als Servisch en is net als veel Serviërs voorstander van hechte banden met Rusland, de grote slavische, oosters orthodox-katholieke broer. Een kleine meerderheid kijkt naar het westen en in het bijzonder naar de EU. De verschillende voorkeuren voor oost en west verscheuren het land al sinds het einde van de de oude socialistische federatie Joegoslavië. Ze kwamen tot een hoogtepunt bij de vorige parlementaire verkiezingen in oktober 2016 toen op de verkiezingsdag een couppoging werd gedaan. Aanvankelijk kreeg Servië van de mislukte opstand de schuld, later kwam de openbare aanklager met bewijzen voor bemoeienis van de Russische geheime dienst. Het zou allemaal te maken hebben gehad met de plannen voor toetreding tot de NAVO.
Regering van experts
De wisseling van de wacht betekent volgens de eerste berichten niet dat het land zich nu van west naar oost gaat keren. De drie samenwerkende oppositieleiders verklaarden na hun nipte overwinning: ‘De nieuwe regering zal alle noodzakelijke hervormingen doorvoeren om Montenegro zo snel mogelijk tot de Europese Unie te laten toetreden. Een democratische regering zal worden gevormd door experts op specifieke gebieden, ongeacht hun politieke, religieuze, nationale of andere kenmerken.’ Die formule verhult de grote verschillen tussen drie partners. Het grootste blok is de gelegenheidscoalitie ‘Voor de Toekomst van Montenegro’ onder leiding van Zdravko Krivokapic van het op Servië georiënteerde Democratisch Front. Uit die hoek kwam de felste oppositie tegen het NAVO-lidmaatschap en de toenadering tot de EU.
Etnische onrust
Maar Krivokapic stelt zich nu gematigd op. Hij riep relschoppers die de verkiezingsoverwinning vierden met aanvallen op (islamitische) Bosniaks en Albanezen op de rust te bewaren. Want onrust kan alleen maar in het voordeel zijn van de verliezers van de DPS. En in ’t bijzonder nationale minderheden moeten beschermd worden, meent Krivokapic.
Dritan Abazovic, de leider van het kleinste oppositieblok dat de overwinning op de DPS viert, zei dat er wat hem betreft geen koerswijziging komt in de buitenlandse politiek van het land. Het NAVO-lidmaatschap blijft gehandhaafd en de erkenning van Kosovo wordt niet teruggedraaid. Montenegro blijft onafhankelijk en zal geen deel uitmaken van een Groot-Servië, noch van een Groot-Albanië. Dat laatste zegt Abazovic gezien de rellen van de afgelopen dagen niet voor niets. Hij is zelf afkomstig uit de Albanese minderheid in Montenegro. En de erkenning van Kosovo is nog steeds moeilijk te verteren voor zijn Servische landgenoten. Waar het volgens Abazovic om gaat is ‘het herstel van de waardigheid van de staatsinstellingen nadat de DPS dertig jaar aan de macht is geweest.’ Daarvoor moet dan nu nog wel samengewerkt worden met president Djukanovic, de man die de afgelopen drie decennia volgens de oppositie die waardigheid juist ernstig heeft aangetast.
Reacties (9)
de veel kleinere, niet erkende Montenegrijnse-orthodoxe kerk
Zijn andere kerken in Montenegro wel erkend? en door wie dan?
Drie samenwerkende oppositieblokken behaalden samen 41 zetels
Ik vind wel opvallend dat deze partijen tijdens de verkiezingen al samenwerken.
Bij ons gebeurt dat pas als er geregeerd worden moet.
Hebben partijen in Montenegro meer kans op een zetel als ze samenwerken (en bedoel ik met name door een districtenstelsel of iets dergelijks) ?
@2: Volgens wikipedia niet, zelfde systeem als Nederland maar dan met 3% kiesdrempel. Het gaat in dit geval dus blijkbaar om het vormen van een geloofwaardig alternatief voor Djukanovic.
@2 De DPS is al 30 jaar aan de macht en ze komen voort uit de communistische partij dus eigenlijk zijn dezelfde poppetjes al 76 jaar aan de macht. Dan ga je wel wat proberen.
Vergeet ook de invloed van Putin hier niet, De DPS kon op zijn gedoogsteun rekenen tot ze besloten lid te worden van de NAVO, dat heeft waarschijnlijk veel meer invloed gehad dan het hele kerk gedoe. In 2016 probeerde het Kremlin hier al een coup met hun groene mannetjes, dus die zijn nu geen vriendjes meer.
@1: De Montenegrijns-orthodoxe kerk werd pas in 1993 opgericht, en is weliswaar erkend door de regering, maar niet door de andere orthodoxe kerken, lees ik hier
Je kunt het vergelijken met het conflict over de kerk in Oekraïne. Op de achtergrond spelen de banden tussen kerk en staat. De onafhankelijke koers van Montenegro en Oekraïne wordt niet gewaardeerd door de kerkleiders die nauwe banden onderhouden met politieke leiders van Servië, resp. Rusland. Dat ‘kerk gedoe’ (@4: ) is dus wel degelijk van invloed op de politiek.
@5 Ik schrijf ook niet dat het geen invloed heeft, maar ik denk de invloed van Putin veel groter is. Die ziet al kans in de VS invloed uit te oefenen, dus in Montenegro is dat een peulenschil voor hem.
Dat met de kerk was uiteraard niet handig, ik vraag mij af of zelfs in Nederland alle kerken hun oorspronkelijke eigenaarspapieren wel kunnen laten zien. Aangezien die kerk Pro Rusland is komt het Putin wel heel toevallig goed uit, dus ik denk dat je ook dit niet geheel los kan zien van zijn invloed.
@5: Klopt inderdaad. En via de kerk wordt er ook politiek grote invloed geuit en de volgelingen gemaand niet al te lastig te doen.
Een kerk kan onafhankelijk worden door het krijgen van een Tomos van de Patriach ( van Istanbul ). Wat in Oekraine dus gebeurt is en wat een grote slag was voor de propagandamogelijkheden van Rusland.
Eigendom is ook niet onbelangrijk aangezien het dus valt aan de kerk van het land ( en in casu Russische kerk dus in het verlengde van de Russische staat ) . Daarom staan er ook veel kerken op strategische punten, fabrieken en meer.
@3 en @5: bedankt voor uw speurwerk!
@6: Als het goed is, is het eigendom bij het kadaster geregistreerd.
Bij een kerk zal meestal een stichting o.i.d. de eigenaar zijn.
@8 “Als het goed is, is het eigendom bij het kadaster geregistreerd.” Dat is hier allemaal mooi geregeld maar als dat daar ook zo was dan zouden de staat niet om eigendomspapieren hoeven te vragen. Bij diverse machtswisselingen en een kerk die in 1993 is heropgericht zal dat iets ingewikkelder liggen.
Veel kerken zijn al eeuwen eigendom van een religie en of daar nog originele eigendomspapieren van zijn of dat die ooit bestaan hebben vraag ik mij sterk af.