COLUMN - een gastbijdrage van Jelle de Graaf [*]
Er was een tijd dat klimaatontkenning nog makkelijk ter herkennen was. Das war einmal. Nu de klimaatcrisis steeds zichtbaarder is, is de fossiele industrie overgestapt op andere tactieken. Dus hoe ziet hedendaagse klimaatontkenning eruit?
“Klimaatverandering bestaat niet”
Hoewel de klassieke klimaatontkenner steeds zeldzamer wordt, bestaat die nog wel. Zo reageerde PVV-minister Madlener na de overstromingen in Valencia, waar honderden doden vielen, door te stellen dat je de overstromingen “niet zo één-twee-drie” kan koppelen aan het klimaat. Zelfs extreemrechtse partijen als de PVV richten zich tegenwoordig echter vooral op hoe we met het klimaat moeten omgaan, en niet op het ontkennen dat er iets gaande is.
“Het mag vooral niks kosten”
Dit is het op de (uiterst) rechtse flank dominante verhaal gaat. Ja, er is (mogelijk) iets gaande met het klimaat, maar we moeten er vooral geen geld in steken want dat is slecht voor DE BURGER. Dit is een heel geniepig narratief omdat het, zonder dit te benoemen, een op consumenten gerichte aanpak van de klimaatcrisis suggereert die de grote vervuilers buiten schot laat en gewone mensen enorm afschrikt.
“We hebben de industrie nodig”
Dit frame wordt door het volledige politieke centrum omarmd. Ze is alleen simpelweg niet waar. Oliebedrijven als Shell hebben de crisis veroorzaakt en zullen die wat we ze ook bieden niet gaan oplossen. Nog belangrijker is dat dit narratief de crisis reduceert tot de uitstoot van broeikasgassen en de systeemoorzaken buiten beschouwing laat. Dat is uiteindelijk net zo gevaarlijk als ontkennen dat er überhaupt iets aan de hand is.
“Techniek gaat het oplossen”
De techno-utopisten erkennen hoe erg de crisis is, maar benadrukken ondertussen dat technologie tot nu toe alle problemen in de geschiedenis heeft opgelost. Dit is om te beginnen voor een groot deel van de wereldbevolking niet waar en ontkent bovendien dat de klimaatcrisis ondanks allerlei technologische vooruitgang al decenia escaleert. Wat nodig is, is niet meer technologie, maar juist een beweging weg van de techno-utopische vooruitgangslogica die ons mede deze crisis in heeft gebracht.
“2050 is genoeg”
Tot slot heb je de groep – zo’n beetje alle politici – die doet alsof dat klimaatneutraal in 2050 genoeg is om de crisis te bestrijden. Om dit wereldwijd te bereiken zouden we in rijke landen als Nederland in uiterlijk 2030 klimaatneutraal moeten zijn. Een focus op “2050” is misschien logisch om het klimaatakkoord van Parijs te redden, maar zonder realistische lokale doelen is dit net zo dodelijk. Daar hoor je dan weer geen politicus over.
Deze narratieven zijn hardnekkig en vaak moeilijk te herkennen als klimaatontkenning. Als beweging hebben we een taak dit uit te leggen. Veel belangrijker is het echter dat we tegenover deze narratieven een eigen verhaal zetten van een klimaatrechtvaardige samenleving die goed is voor iedereen. Alleen vanuit een uitgesproken eigen visie kunnen we mensen meenemen.
[*]Dit artikel verscheen eerder op het blog van Jelle de Graaf (mediastrateeg en campaigner bij Fossielvrij NL)
Reacties (1)
Dit artikel staat net zo vol schadelijke narratieven over klimaatverandering als het zegt te bestrijden. Schadelijk, want als je werkelijk iets wil doen aan het tegengaan van klimaatverandering, is het zaak hier zo realistisch mogelijk naar te kijken.
Maar zo als de zin hier nu staat, klopt het wat Madlener zegt! Natuurrampen zijn niet direct te koppelen aan klimaatverandering, daarvoor is het weer te grillig en de oorzaken van de rampen te complex. Ja, over het geheel genomen neemt extreem weer toe, maar dit koppelen aan een individueel event? Blijft lastig. Madleners bedoeling is natuurlijk wel degelijk het bagatelliseren van klimaatverandering. Toch zul je preciezer moeten formuleren om hier succesvol tegenin te gaan.
Dit is inderdaad een favoriet argument om niets te doen. Maar daarmee is dit niet onwaar. De energietransitie kost geld, soms veel geld, en heeft ook andere nadelen, en je zult dus ook de noodzaak om die kosten te maken moeten onderbouwen. Simpelweg roepen ‘klimaatverandering’ is niet voldoende. Vaak is de onderbouwing er echt wel, klimaatverandering is ernstig genoeg, maar daarmee zijn nog niet alle mitigerende maatregelen ook te verantwoorden. Er blijven ook andere zaken die onze aandacht vergen.
Dit is overduidelijk wél waar. Zonder industrie is het snel afgelopen met onze welvaart. Zelfs oliebedrijven als Shell zijn op dit moment nog heel erg nodig, de komende decennia nog. Voor Nederland kan je nog beargumenteren dat die industrie niet persé op Nederlands grondgebied moet staan. Maar CO2 uitstoot elders op de wereld warmt de aarde precies even hard op. Liever schone industrie in Nederland dan vuile industrie elders.
Dat lijkt me flauwekul. Welke ‘systeemoorzaken’ worden hier bedoeld? Is dit een soort verkapt degrowth pleidooi? Het lijkt me juist erg nuttig om bij het aanpakken van klimaatverandering te focussen op de directe oorzaak, namelijk de sterke toename van broeikasgassen in de atmosfeer door menselijk handelen.
Of techniek klimaatverandering helemaal gaat oplossen is nog een open vraag, maar tot nu toe heeft techniek wel degelijk verreweg de beste papieren om ons uit te problemen te helpen. De reden dat we niet volslagen machteloos staan tegenover klimaatverandering en we daadwerkelijk een serieuze start gemaakt hebben met de benodigde energietransitie, zijn de indrukwekkende technologische ontwikkelingen op het gebied van wind- en zonne-energie, en batterijen. Daarmee worden behoorlijke stappen gezet. Qua technologie zit er ook behoorlijk wat in de pijplijn voor verdere reductie van broeikasgassen. Misschien nog niet helemaal om alle broeikasgasuitstoot te vervangen, maar we komen al best ver.
Hier tegen ageren is zo ongeveer het meest contraproductieve wat je kan doen als je echt geïnteresseerd bent in het tegengaan van klimaatverandering.
Wees blij dát er een doel is dat onderschreven wordt door een groot deel van de politiek! Ook als je vindt dat 2050 om wat voor reden dan ook niet voldoende is, moet je erkennen dat we een enorme stap hebben gezet als we dat inderdaad halen. Dit doel is superbelangrijk om te zorgen dat er daadwerkelijk zaken veranderen, waar het uiteindelijk om te doen is.
Om wat precies te bereiken? Al die jaartallen, het zijn kunstmatige deadlines. Waar het om gaat is dat we de snelle opwarming van het klimaat tot stilstand brengen (en op termijn misschien deels terugdraaien), in principe zijn we al te laat om sterke opwarming te voorkomen, maar tegelijk is het nooit te laat om maatregelen te nemen om nog erger te voorkomen. Daarbij, verandering kost tijd, zeker als het gaat om de planetaire verandering waar we het hier over hebben. Tijdens die verandering moeten we de maatschappij overeind houden, en het liefst nog energie overhouden om allerlei andere problemen ook op te lossen. We kunnen niet ineens stoppen met het uitstoten van broeikasgassen, omdat we die nodig hebben om de maatschappij draaiende te houden. Dat moet stapje voor stapje, er is een soort maximum aan verandering dat de maatschappij aankan. Een mooi voorbeeld is ons elektriciteitsvoorziening, we zijn in slechts 7 jaar van 15% naar 55% duurzame opwekking gegaan, en het net heeft het niet kunnen bijbenen, net als wetgeving en beprijzing.