Mind the gap

“Dagelijks begeven miljoenen mensen zich onder de grond om zich daar te laten vervoeren door treinen in een netwerk van tunnels. Het is een vreemd verschijnsel dat we echter als heel normaal beschouwen.” (Benson Bobrick in Labyrinths of iron)

Ik ben geboren en opgegroeid in Zeeuws-Vlaanderen, een geisoleerd stukje Nederland waar geen passagierstreinen rijden. Daardoor heb ik in mijn jeugd weinig met de trein gereisd. Een van mijn eerste kennismakingen met de trein was toen ik op mijn 16^e Londen bezocht. Mijn kennismaking met de trein was hierdoor meteen ondergronds. Dat heeft zo’n indruk op mij gemaakt dat ik een grote fan ben van het vervoersmiddel.

De Londense metro is de oudste metro ter wereld. De eerste ondergrondse trein begon te rijden op 10 januari 1863 tussen Paddington en Farringdon. Vanaf dat moment begon het bedrijf te werken aan zijn identiteit. Inmiddels is de corporate identity van London Transport uitgegroeid tot een sterk merk. Het zorgt niet alleen voor de uiterlijke eenheid van het bedrijf, het geeft eveneens voor ijkpunten in de stad. De metroaanduiding is een belangrijke wegwijzer. De identiteit is verweven met de stad en haar bewoners. London Transport heeft al vele designklassiekers voortgebracht: de roundel (het logo), het lettertype van de bewegwijzering en natuurlijk de beroemde metrokaart. De metrokaart is baanbrekend geweest op het gebied van diagrammatische kaarten. De corporate identity van London Transport is dan ook mijn favoriete huisstijl en meer specifiek die van de London Underground.

De roundel, een krachtig symbool gebaseerd op het stuur van een bus, werd al gebruikt in de 19^e eeuw als symbool voor een Londense busmaatschappij.  Rond 1920 heeft Edward Johnston het symbool aangepast en gemaakt tot het logo dat het nu is. Dezelfde Edward Johnston is verantwoordelijk voor het lettertype (de Johnston) dat nog steeds gebruikt voor in de huisstijl van London Transport. Het lettertype doet sterk denken aan de Gill Sans, een lettertype van Eric Gill, een student van Johnston. Het huidige lettertype dat gebruikt wordt is de New Johnston. Opnieuw getekend, uitgebreid met verschillende gewichten en gedigitaliseerd.

Het meest bijzondere verhaal is wel dat van de plattegrond. Naarmate het metrosysteem groeide kwam er steeds meer vraag naar een kaart waarop de stations stonden vermeld. De eerste kaarten volgden de topografie van de stad. Maar toen er steeds meer stations en lijnen kwamen voldeed dat systeem niet meer. In 1933 bedacht de ingenieur Harry Beck in zijn vrije tijd een nieuwe kaart. Hij baseerde zijn systeem op de schema’s van de elektrische circuits waar hij in zijn werk mee te maken had. Met rechte lijnen, in horizontale, verticale of diagonale richting. Bovendien had elke lijn een eigen kleur. Het meest revolutionaire was dat Beck voor het eerst in de geschiedenis de topografie van de stad negeerde en de afstand tussen de stations gelijk trok. Het drukke centrum had hij vergroot ten opzichte van de buitenwijken. De plattegrond werd hierdoor handzaam. Harry Beck’s eerste ontwerp werd niet erg enthousiast ontvangen en werd daarom slechts in beperkte oplage uitgegeven. Echter, de kaart was meteen een groot succes. Metrokaarten van over de hele wereld zijn in meer of mindere mate gebaseerd op dit ontwerpprincipe. Een prachtig voorbeeld van ‘form follows function’.

In 1994 ruimde de London Underground haar oude bewegwijzeringsborden op en organiseerde een veiling. De hele dag gingen zo’n 1.000 oude roundels, stationsnaamborden, wegwijzers en andere geëmailleerde borden in razend tempo onder de hamer. Ik was erbij.

De New Johnston – Bron

Ontwerp voor een roundel of bullseye – Bron

Bron

De allereerste schets van Harry Beck voor de metrokaart – Bron

Kaarten van de London Railways en London Underground van begin jaren ’70 (uit eigen collectie)

Catalogus van de veiling met mijn aantekeningen van het geveilde bedrag.