Met de Gulag moet je Ni Laggen

Toevallig ben ik sinds een week of twee Varlam Shalamov’s ‘Kolyma Stories‘ (de Nederlandstalige editie is 3x zo duur) aan het lezen. Vergeleken met het meer bekende ‘Gulag Archipel’ van Alexandr Sholzenitsyn is Shalamov’s verslag van zijn ervaringen in de Gulag kampen van Kolyma een boekverzameling van anecdotes die hij in zekere zin neutraal, typisch Russisch fatalistisch misschien, beschrijft. De anecdotes zijn humoristisch vanwege de absurditeit van het systeem en hoewel het moeilijk is geen sympathie voor de hoofdfiguur te hebben, is zijn overgave aan het systeem en zijn fysieke conditie zo weerzinwekkend dat je er ook maar moeilijk van kunt houden. Elke emotie of gedachte is verdwenen, de schurft en luizen parasiteren op het lichaam, zijn schoenen vullen zich met pus en bloed, zijn diepgevroren handen staan in een permanente klauw-greep, zijn enige gedachte: brood en overleven. Als crimineel heb je een streepje voor.

In de Volkskrant staan twee goede artikels nu van Gerard Jacobs die tien jaar geleden al voor de Volkskrant door het gebied reisde en nu terugkeerde. Jacobs schreef een serie reisverhalen en won eerder onder meer een Gouden Kalf voor
‘Stalin had een Brug beloofd’. Hoe is het leven in de voormalige Gulag tegenwoordig?

Volkskrant – Kolyma deel 1
Volkskrant – Kolyma deel 2

Eerder dit jaar verscheen er een nieuwe nu al klassieke studie “Gulag: A History” door Anne Applebaum over het Gulag systeem. VPRO’s OVT besteedde er in aflevering 38 al aandacht aan. Het boek voegt niet zozeer nieuwe feiten toe aan de al eerder verschenen klassieker The Great Terror van Peter Conquest, maar staaft diens werk nu met feiten verkregen sinds het openen van de Soviet archieven.