Maakt God een comeback?

Het is één van de stokpaardjes van Wilders: de Islam is een politieke ideologie. Wilders heeft gelijk. Een beetje. De Islam is naast een geloof ook een ideologie. Kijk naar Iran of Saoedi-Arabië en je ziet hoe de machthebbers religie gebruiken als politieke ideologie. Maar wat te denken van het christendom? Het boek ‘The Barbarian Conversion’ laat de oeroude verwevenheid zien tussen christelijke religie en politiek. Dat het christendom is wat het is, hebben we te danken aan de Romeinse –heidense- keizer Constantijn de Grote. In het jaar 325 stippelde hij de koers uit die de nieuwe Romeinse staatsgodsdienst in wording zou varen. Christelijke normen en waarden, gefundeerd op een keizer die zijn eigen vrouw en zoon doodde.

In het boek van professor Fletcher lezen we onder andere over de bekeringen van de Romeinen, de Galliërs, de Engelsen, de Friezen en de Letten. Waarin geloofden deze barbaren voor hun bekering? De Engelse historicus is eerlijk: we weten daar bitter weinig van. Vaak doet de auteur een wetenschappelijke gooi: hij laat eerst de originele bron aan het woord en laat zien wanneer hij overgaat tot speculatie. De bekeringen verlopen volgens een vast patroon. Eerst wordt de vorst, na jarenlange moeite, gekerstend. Pas na het winnen van beslissende veldslagen gaat de vorst over tot het christendom. Met andere woorden: de nieuwe christelijke god moet zich eerst bewijzen. Na de vorst volgt de aristocratie en pas daarna het plebs. De bekering van een volk gaat nooit snel, maar juist altijd langzaam. Dat was voor mij een eyeopener: Europa werd niet snel bekeerd, het hele proces duurde meer dan een millennium!

Wat waren de heidenen eigenlijk na hun bekering? Christenen? Niet echt. De nieuwbakken christenen waren geen trouwe kerkgangers, de clerus had nauwelijks opleiding genoten en het gros van het gewone volk bleef in meer of mindere mate trouw aan hun heidense gebruiken. Dat de clerus vaak ook niet wist hoe het hoorde bewees een bisschoppensynode uit de 7e eeuw. Daar werd de deelnemers te verstaan gegeven dat het niet in overeenstemming met de leer van de Heere Jezus was om slaven te mishandelen of dood te maken. Juist. Dat zegt wel iets over de heersende mores. De geestelijke aristocratie kwam voort uit de seculiere aristocratie. Het was dan ook niet uitonderlijk dat het ambt, ondanks het celibaat, van bisschop van vader op zoon werd doorgegeven.

Het christendom als politieke ideologie is niet voorbehouden aan de Middeleeuwen. Voelen Hollanders zich van nature meer tot het calvinisme aangetrokken? Niet echt: de elite bepaalt en het volk volgt. De Oranjes waren calvinisten, wonnen de strijd tegen Spanje en daarom kreeg die religie in ons land voorrechten. In Engeland wilde Hendrik de 8e van zijn vrouw af, de paus vond dat niet kunnen en dus ontstond er geleidelijk een nieuwe kerk: de anglicaanse kerk. En in Frankrijk? Daar waren op een gegeven moment aardig wat protestanten, maar de Franse koning heeft ze er uitgebonjourd. Kortom: ook na de Middeleeuwen is het christendom volop ingezet als politiek instrument. Het volk volgde wat de elite had bepaald. Niet andersom.

Heeft religie zonder politieke macht toekomst? Zeker weten doe ik het niet, maar ik vermoed van niet. In Nederland gaat de neergang van de christelijke partijen gelijk op met het afnemende kerkbezoek. Welk bestaansrecht heeft een christelijke politieke partij, als er steeds minder mensen geloven in een onzichtbare alwetende? Natuurlijk, we hebben in ons land heel wat ietsisten, maar het lijkt me sterk dat zij een eensgezind, duidelijk en daadkrachtig partijprogramma kunnen opstellen. In Nederland lijkt de rol van de christelijke politiek zo langzamerhand uitgespeeld. Het CDA verliest vanaf haar oprichting zetels en is op dit moment niet meer dan een kleine speler.

Het christendom heeft er 1500 jaar over gedaan om tot bloei te komen. Heksenvervolgingen, de reformatie en contrareformatie zijn te beschouwen als de hoogtijdagen van het ware geloof: dit vond plaats na de Middeleeuwen. Mensen voelden het heilige vuur in zich en wie dat anders voelde werd op de brandstapel gegooid. Na de Franse Revolutie 1789 doofde heel, heel langzaam, het heilige geloof in het eigen gelijk. Zekerheden werden waarschijnlijkheden en het ware geloof werd uiteindelijk een persoonlijk geloof. Nu heeft iedere gelovige zijn eigen godje en lijkt de cirkel weer rond: de geseculariseerde samenleving is na 1700 jaar afwezigheid terug. De invloed van religie op de politiek in de Westerse wereld is tanende. Zal de invloed van God in de Westerse politiek alleen maar afnemen?

Of wacht Hij stilletjes het juiste moment af voor een comeback?