ELDERS - Duitsland wordt in het proces tegen Beate Zschäpe opnieuw geconfronteerd met een bruin verleden. Waarom zijn de nazi’s niet eerder ontdekt?
Het proces in München tegen Beate Zschäpe, verdacht van betrokkenheid bij een reeks moorden van een nazigroep (NSU) op voornamelijk Turkse ondernemers, is direct na de start maandag alweer verdaagd tot volgende week. Een paar weken geleden moest het proces ook al eens worden uitgesteld omdat Turkse journalisten geen kans hadden gekregen het proces bij te wonen. Bij de herstart werden de rechters nu gewraakt door de advocaten omdat zij wel en de aanklagers niet werden gefouilleerd. Een teken van vooringenomenheid, volgens de verdediging.
Hoe de zaak ook verder zal verlopen, volgens Thomas Schmid in Die Welt zullen de belangrijkste vragen niet beantwoord worden. De rechter zal zich alleen uitspreken over de strafbaarheid van de daden van Zschäpe en de andere aangeklaagden. In de Duitse publieke opinie gaat het echter meer over vragen die daar achter liggen. Schmid: “Het eigenlijke schandaal is dat de moorden van de NSU jarenlang niet zijn begrepen en opgelost, hoewel de samenhang, zoals achteraf moeiteloos kan worden vastgesteld, nogal voor de hand lag.” Maar dat schandaal is in deze rechtszaak niet aan de orde.
De schok was groot toen anderhalf jaar geleden bleek dat het niet de Turkse maffia, maar een neonazistische groep was die een reeks tot dan toe onopgehelderde moorden op zijn geweten had. Duitsland schaamde zich tegenover de slachtoffers en nabestaanden, die zelf als verdachten zijn aangemerkt. Angela Merkel bood in het openbaar haar excuses aan. De achterliggende vraag is hoe het mogelijk was dat de associatie tussen de Turkse slachtoffers en een “crimineel milieu” de opsporingsbeambten zozeer heeft beperkt in hun visie. Waarom kwam het rechtsextremisme nooit in beeld? Het ligt voor de hand om een vergelijking te maken met de nietsontziende, massale vervolging van die andere, linksextremistische, terreur-groep die Duitsland in de jaren zeventig lam legde, de RAF. Is de Duitse politie ‘blind aan het rechteroog’? Met deze vragen wordt Duitsland opnieuw hard geconfronteerd met zijn verleden. Volgens NRC-correspondent Frank Vermeulen komen in dit proces alle pijnlijke aspecten van de Duitse geschiedenis bij elkaar: “Het nationaal-socialistisch verleden, de onderhuidse discriminatie en het racisme van het heden, de moeizame integratie van de DDR en het falen van de rechtsstaat.”
Duitsland is in Europa misschien wel het land dat het meest aan zelfonderzoek heeft gedaan in de afgelopen decennia. Dus als het daar al zo moeilijk is om lessen te trekken uit het verleden bij de interpretatie van de dingen die vandaag gebeuren, hoeveel hebben andere Europeanen dan nog te leren? Ik denk aan Hongarije, waar afgelopen weekend het Joods Wereldcongres werd gehouden. Die plek was niet voor niets gekozen. Het groeiend antisemitisme in Hongarije onder aanvoering van de extreemrechtse partij Jobbik baart velen in Europa zorgen. Met spanning werd dan ook uitgekeken naar de toespraak die premier Viktor Orbán voor het congres zou houden. Orbán nam echter tot teleurstelling van de organisatoren van het congres geen afstand van Jobbik en tal van actuele antisemitische incidenten.
Leren van de geschiedenis is moeilijk. Chris van der Heijden heeft daar met zijn Zwarte Canon een mooi pamflet over geschreven. De geschiedenis van een land wordt bij voorkeur gebruikt, misbruikt zo je wil, om het positieve verhaal te brengen over de natie. De nationale politieke elite kan zijn positie met een positief verhaal ook beter versterken dan met de zwarte bladzijden uit de geschiedenis. Zonder al te veel historisch besef riep Balkenende in 2006 “de VOC-mentaliteit” aan als oppepper bij alle sombere verhalen van parlementariërs over sociaaleconomische problemen. Te veel negativisme straalt op de boodschapper af. Maar het negeren van de meer duistere kanten van de geschiedenis heeft ook zijn prijs.
Reacties (10)
De bias van de rechtsstaat.
In elk land anders maar vrijwel altijd naar rechts.
Rara?
@1 Ja zou ik ook wel eens willen weten.
Zo even voor de vuist weg:
De ambten die er toe doen bij opsporing – politie, justitie – trekken vooral mensen met rechtse voorkeur aan (net zoals wetenschap vooral linkse mensen aantrekt)
In de media wordt aan links extremisme meer aandacht besteed dan aan rechts extremisme. Dit lijkt in tegenspraak met de idee bij veel mensen dat de media links zijn omdat ze vooral linkse mensen aantrekt, maar dat hoeft niet. Veel van die aandacht is commercieel en komt van rechtse pers.
Nou ja, ik doe maar een gooi.
Misschien zijn er meer. Iemand anders?
Ik bedenk er nog een: door de koude oorlog is aandacht vooral naar links uitgegaan. Rechts werd nooit gezien als een probleem. Dat is zeker het geval in de VS.
In Duitsland is de grote scene van anarchisten, linkse terroristen en hun sympatisanten jarenlang beziggeweest het eigen wangedrag te legitimeren met een beroep op het gevaar van “extreem-rechts”. Terwijl dat extreem-rechts er, met uitzondering van enkele “ewiggestrigen” en quasi-nazi’s onder de losers van de Duitse samenleving, in feite nauwelijks bestond, en al helemaal niet als gevaar.
De linkse jongens hebben in Duitsland, in navolging van de DDR, tientallen jaren “wolf” geroepen en toen er eindelijk een wolf kwam geloofde niemand ze meer.
Dat is gewoon een kwestie van beleid. De heersende elite voelt zich sneller bedreigd door links en knijpt daarom graag een oogje toe bij rechts terrorisme. Zo ging dat in de jaren twintig en dertig in de vorige eeuw in Duitsland ook. Met een beroep op “de grote scene van anarchisten, linkse terroristen en hun sympathisanten”, socialisten en communisten laat de elite rechts extremisten haar gang gaan. Rechts is nauwelijks een gevaar, wordt dan gezegd, om op die manier goed te praten, dat niet op wordt getreden tegen de extremisten van die kant.
Bij demonstraties tegen fascisten zien we dat ook steeds. Ongeacht wie er met geweld begint, het zijn vrijwel alleen linkse demonstranten, die op worden gepakt, en het zijn de fascisten, die beschermd worden door de politie.
We zien het ook terug in de openlijke vijandschap richting PvdA vanuit sommige politieke groeperingen hier, terwijl de PvdA toch niet veel meer dan een gematigd centrumlinks burgermanspartijtje is.
@5 Waarom zijn alleen linkse terroristen een gevaar? Waarom rechts niet? Dat begrijp ik niet. De enige manier waarop ik het kan verklaren is dat autoriteiten – politie met name – rechtse sympathie hebben, zoals ik hier boven uitleg: gewoon omdat het dichter bij hun staat dan links. Begrijp me niet verkeerd: ik denk niet dat er daar fascisten of neonazi’s rond lopen.
Je ziet in Duitsland dat er vooral naar linkse terroristen werd gezocht en dat er daar veel meer processen over waren, terwijl rechtse groeperingen, die veel talrijker en gevaarlijker zijn (10 moorden door die groep die onlangs is opgerold) ongemoeid gelaten werden. Te lage prioriteit.
Misschien heeft ook de doelgroep er mee te maken: niet blanke burgers, maar turken. Die hebben gewoon in minder sterke lobby.
@4: Nittickson laat zien dat hij niets, maar dan ook niets van de recente Duitse geschiedenis weet. De linkse protesten waren indertijd niet tegen extreem-rechtse hooligans gericht, maar tegen het feit dat velen die actief bij het Nazi-regiem betrokken waren, nog steeds deel uitmaakten van de politieke en industriele elite, allen voorop Bondspresident Kiesinger. http://tinyurl.com/c4hycf2
Doelwit van de RAF waren dan ook niet leden van minderheden, maar van de gevestigde orde. Hanns-Martin Schleyer ( http://de.wikipedia.org/wiki/Hanns_Martin_Schleyer ) en Siegfried Buback ( http://de.wikipedia.org/wiki/Siegfried_Buback ) zijn daarvan de bekendste voorbeelden.
Overigens is het een onopgehelderd mysterie of het ook in het geval van de RAF niet ging om dubbelspel van de gevestigde orde, volgens het recept Gladio, zoals dat ook in het geval van de Rode Brigades bleek. http://de.wikipedia.org/wiki/Peter_Urbach
Zie ook: http://nl.wikipedia.org/wiki/Operatie_Gladio
@1: Voor gezagsgetrouwen bestaat er maar 1 goede eigenschap: gezagsgetrouwheid.
Duitsland is in Europa misschien wel het land dat het meest aan zelfonderzoek heeft gedaan in de afgelopen decennia.
Lachen.
Alle Duitsers met andere ideeën dan de overwinnaarswaarheid zijn naar het verdomhoekje gestuurd.
Niks onderzoek.
In het stukje komt onvoldoende uit de verf dat velen in die tijd de vraag stelden of het fascisme zich niet heimelijk in de VS en de europese politieke elite genesteld had. Niet alleen werden de nazi’s kennelijk moeiteloos op andere plekken ingezet, of het nu was binnen de wetenschap (von Braun) of de inlichtingendiensten (Gehlen, Gladio), maar bovendien begon de VS fascistische trekjes te vertonen (McCarthy).
De VS hadden onder het mom van de bestrijding van het communisme al een paar weinig verheffende acties op hun naam geschreven (Iran, Guatemala, Congo), en toen de oorlog in Vietnam escaleerde, was het met de geloofwaardigheid van de VS voorgoed gedaan. Zeker toen de staatsgreep tegen Allende in Chili daar nog eens bovenop kwam.
De lessen die destijds uit de geschiedenis werden getrokken, kunnen alleen begrepen worden tegen die achtergrond.
Natuurlijk laat dit onverlet dat misschien te weinig aandacht is besteed aan rechts-extremistische groepen. Maar een factor die daarbij ongetwijfeld een rol speelt is, dat deze een dergelijke achtergrond ontberen en de ideologische diepgang hadden van een stel opgefokte voetbalsupporters.
Je kunt alleen zien dat sinds de val van de muur de aandacht daarheen verlegd is: er is nu een nieuwe vijand en het rechts-extremisme onder de bevolking heeft daardoor aan betekenis gewonnen. Omarmd en gevoed door dezelfde krachten waar links destijds al tegen protesteerde en met 2 oorlogjes (en 10 doden in Duitsland) als voorlopig resultaat.
Ligt een derde oorlog in het verschiet?
De economische crises doet het ergste vrezen.