Kunst op Zondag | Oscar Niemeyer in Tripoli

ACHTERGROND - De Braziliaanse architect Oscar Niemeyer (1907-2012) is het beroemdste geworden als de bouwmeester die allerlei gebouwen ontwierp voor Brasilia, de begin jaren zestig nieuw aangelegde hoofdstad van Brazilië. Hij bouwde veel met beton, maar koos nooit voor alleen vierkante vormen; vaak stulpte er ergens een koepel uit of was er een schaalvormig helicopterplatform. Het Braziliaanse parlementsgebouw heeft allebei de vormen.

Brasilia werd in vier jaar uit de grond gestampt. In dezelfde tijd kreeg Niemeyer opdracht om in de Libanese havenstad Tripoli een enorm terrein te ontwerpen voor tentoonstellingen, congressen en theatervoorstellingen. Een hotel, semipermanente woningen voor langdurige bezoekers, expositieruimtes: van alles moest er zijn. Vergelijk het met de RAI in Amsterdam, maar dan een vierkante kilometer groot.

Enthousiast zette hij zich in 1962 aan het werk en ontwierp een boemerang-achtige hal van ruim 700 meter lang. Daar omheen kwamen allerlei gebouwen en opvallend grote waterbassins waarin de monumenten zouden weerspiegelen. Een deel is gebouwd maar toen de jaren zestig ten einde liepen, was het complex nog altijd niet voltooid.

Medio jaren zeventig begonnen de Libanese burgeroorlogen en stokte de aanleg. De terugkeer van Yasser Arafat naar Libanon in 1983 leidde tot oorlogsschade. Toen in 1990 de burgeroorlogen ten einde kwamen, hadden de Libanezen andere zaken aan hun hoofd. Premier Hariri, de in 2005 vermoorde architect van de wederopbouw, liet de semipermanente woningen zelfs slopen voor de bouw van een ander hotel. In 2007 waren er gevechten bij het nabijgelegen Palestijnse vluchtelingenkamp.

Langzaam beginnen de Tripolitanen in de gaten te krijgen dat ze eigenlijk een pareltje in handen hebben: een loepzuiver voorbeeld van wat “brutal futurism” heet, onaangetast door gebruik, niet bedorven door de vooruitgang. De stad heeft weliswaar urgentere problemen, zoals extreme werkloosheid, maar er zijn initiatieven om het complex tot leven te brengen.

Eén ervan is mislukt: het complex verhuren als tentoonstellingsruimte voor Chinese exportproducten. Momenteel zijn er plannen er startende IT-bedrijfjes onder te brengen. Ik ben een kijkje wezen nemen in wat welbeschouwd nog een spookstad is maar een tech hub kan worden.