Kunst op Zondag | Gebaar

We maakten in onze muzikale dagsluiter een gebaar dat maar gedeeltelijk positief werd ontvangen. Misschien dat beeldende gebaren beter worden genoten. Gelukkig kan ik dit schrijven, dus is het niet aan dovemansoren gericht.

Es hört doch jeder nur, was er versteht.

Deze tot wandtegeltjeswijsheid verheven uitspraak van Goethe mag door velen worden gepraktiseerd, het moet niet betekenen dat overheid en publieke organisaties het VN-verdrag handicap aan de laars lappen.

Dus ja, de publieke omroepen mogen het nieuws wel vaker door een de doventolk laten presenteren. En 30 uurtjes gebarentaal-ondersteuning voor bezoek aan bijvoorbeeld huisarts, notaris, ouderavonden, trouwerij en begrafenis, kan door aanvragen worden uitgebreid, maar dat is administratieve rompslomp die verminderd kan worden door die uren op, pakweg, het dubbele te stellen.

U ziet het al aankomen: deze Kunst op Zondag gaat verder in gebarentaal.

Dat is nog niet zo eenvoudig. “Zondag” gebaart in het Nederlands anders dan in het Vlaamstalige België, waar men drie gebaren kent.

In internationaal gezelschap wordt het nog lastiger. Nu wordt het Engels als internationale wereldtaal aanvaard, maar het Britse “sunday” kan verschillen van het Amerikaanse. En “schilderij” verstaan we pas als we de subtiele verschillen tussen het Nederlands, het Vlaams, het Engels en Amerikaans onder de knie krijgen. Awel, dan toch maar verder met het getikte woord.

Deze keer laat ik kunstenaars zelf aan het woord over hun werk, doof zijn, gebarentaal. Neemt u er de tijd voor.

Zo goed als er doventolken voor spraak en voor muziek zijn, zo zijn er ook doventolken die rondleidingen in musea verzorgen. Terzijde: doventolk vind ik een beroerd woord. Het klinkt als dove tolk en gebarentaaltolk (de vertaling van “sign language interpreter”) lijkt me al heel wat beter.

Het project ‘Musea in gebaren’, een samenwerking van Wat telt! en Foam, leidt dove mensen op tot museumgids. De Nederlandse kunstenaar Jascha Blume, zelf doof, werkt ook als gids in o.a. in het Van Abbemuseum. In de nu volgende video (25 min. 50”) zien we Jascha Blume, beeldhouwer Joep Backhuijs en fotografe Nimo Hersi, allen doof, vertellen over hun werk.

De Amerikaanse kunstenares Christine Sun Kim, ook van geboorte af doof, maakt veel werk waar communicatie en interpretatie centraal staat.

Bij spraak lijkt de mond en de klank belangrijk, bij gebarentaal zijn dat de handen en de beweging. Bij spraak is het non-verbale minstens even belangrijk.
Het equivalent daarvan in gebarentaal is de non-manuele expressie. Christine Sun Kim maakte een opera, ‘Face Opera ii’, zonder zang maar met gezichtsuitdrukkingen. Hier een impressie van de opera (3 min. 58”).

We komen terug op waar we begonnen: bij de Closing Time over muziek in gebarentaal, was de eerste reactie: “Ik blijf die doventolken bij muziek absurd vinden.” Christine Sun Kim gaf in 2015 een boeiende lezing waarmee ze die criticus wellicht tegemoet komt.
Ze meent stellig dat klank, dus ook muziek, niet alleen door de oren genoten kan worden en zoekt middelen in de beeldende kunst. In deze boeiende lezing (15 min.) legt ze het uit.

Tot slot: de komende drie zondagen is uw vaste K.o.Z.-redacteur er even tussenuit. Vakantie. De rubriek zelf gaat gewoon door.