Deze week ging ik twee dagen kerken kijken in Keulen, waar behalve een beroemde Dom ook twaalf kerken zijn te zien uit de romaanse tijd, dus zeg maar 1000-1200 plus of min wat decennia. Met een oppervlak van 400 hectare was Keulen destijds een van de belangrijkste steden in Europa. Ter vergelijking: Utrecht was met 100 hectare de grootste stad in Nederland.
De aartsbisschop van Keulen was een van de zeven keurvorsten en kroonde de koning van Duitsland (die zich vervolgens in Rome liet kronen tot keizer). De stad had het muntrecht en was de basis voor de Eerste Kruistocht. Na 1164 werd de stad ook nog een van de belangrijkste pelgrimsoorden, toen aartsbisschop Reinald van Dassel het gebeente van de Drie Koningen – uiteraard net zo echt als andere middeleeuwse relikwieën – vanuit Milaan overbracht naar de Keulse Dom.
In al die kerken, waarover ik vorige week op mijn eigen blog schreef (1, 2), waren allemaal kunstvoorwerpen te zien, die momenteel voor een deel zijn overgebracht naar het Schnütgen-museum in de St. Cäcilien-kerk, dat zich bevindt tegenover het ingestorte stedelijke archief, waar ooit de archiefstukken lagen uit diezelfde tijd.
Emaille
Ik toon wat stukken uit de jaren 1160-1200. Eerst een geëmailleerd plaatje uit pakweg 1165.
Gematigdheid
Dit stelt de gematigdheid voor (temperantia), een van de zeven deugden die een christen geacht werd na te streven. Het aardige is dat het plaatje ooit deel uitmaakte van een reliekhouder waarin een arm zat van Karel de Grote.
Evangeliarium
Tien jaar na het plaatje hierboven werd dit evangeliarium vervaardigd, een boek dat de vier evangeliën bevatte. Op de vier hoeken zijn de vier windstreken afgebeeld en middenin troont Christus met rondom hem de evangelisten.
De moord op Becket
Een volgend geëmailleerd plaatje toont de moord op Thomas Becket, de aartsbisschop van Canterbury, die in 1170 was gedood terwijl hij de mis opdroeg. De bloedige ontknoping van een ruzie met de koning van Engeland schokte christelijk Europa dus het is daarom niet vreemd dat Beckets Keulse collega er een afbeelding van bewaarde, temeer omdat de al genoemde Reinald van Dassel had bemiddeld in het conflict tussen Becket en zijn koning.
Sculptuur
Er was in Keulen natuurlijk ook mooie zandstenen sculptuur.
Vedelaar
Er is ook sculptuur te zien in het Schnütgen-museum, zoals deze muzikant, die een vedel bespeelt, een vroeg soort viola da gamba. De benen staan wel erg vreemd.
Maria, Jezus en een van de Drie Koningen
De anatomie van deze beeldengroep is wat natuurlijker. Ze is gemaakt rond 1200 en maakte deel uit van het hoofdaltaar dat ooit stond in de Dom van Keulen. Ik vind het wel geestig hoe gretig de jonge Christus, die immers volledig mens was geworden, grijpt naar het geschenk dat de wijze uit het oosten heeft meegenomen. Ik sluit niet uit dat de beeldhouwer het met opzet zo heeft gemaakt dat de vluchtige toeschouwer even denkt dat de peuter trekt aan de baard van de goede man.
Glas
Tot slot: gebrandschilderd glas.
De Koperen Slang
Nog iets jonger, op het moment dat de romaanse kunst overgaat in de gotische kunst, is dit gebrandschilderde raam van Mozes en de Koperen Slang. De maker heeft de Hebreeën afgebeeld met de mutsen die de Joden in het Rijnland verplicht moesten dragen.
Reacties (2)
De positie van de vedelaar is lijkt mij anatomisch mogelijk (al zijn de voeten erg groot). De vedelaar zit met zijn benen gekruist, maar de beeldhouwer heeft de enkels te ver uit elkaar gezet, en de voeten te groot gemaakt.
Maar had die voet op een natuurlijke wijze gestaan, dan was die waarschijnlijk hetzelfde lot beschoren als het hoofd en de rechterarm.
De Keulse Dom wordt geflankeerd door musea en een daarvan is het Romisch-Germanisches Museum, dat een wat statische presentatie van de collectie heeft. Meer is niet automatisch beter, getuige een tussenverdieping met een welhaast oneindige collectie olielampen tegen het glas geplakt.