COLUMN - De kosten voor de zorg moeten worden beteugeld, en dus kwam de Raad voor de Volksgezondheid en Zorg afgelopen week met een leuk idee. Geef een korting aan mensen met een gezonde leefstijl! Laat iedereen jaarlijks een conditietest doen, en wie daarvoor slaagt, hoeft minder premie te betalen.
Het plan is gebaseerd op de gedachte dat leefstijl zaligmakend is: wie voldoende beweegt en gevarieerd eet, zal niks (of: aanzienlijk minder) overkomen. Die gedachte is vals. De impact van leefstijl op iemands gezondheid is in werkelijkheid zeer beperkt. Genen, inkomen, leeftijd, toegang tot de zorg, en wreed toeval hebben aanzienlijk meer invloed dan individuele leefstijl. De grootste gezondheidswinst werd niet geboekt door diëten of meer bewegen, maar door de aanleg van riolering, door antibiotica en door volksvaccinaties.
De aanpak van de RVZ suggereert dat ziekte vooral een privékwestie is – het eenzijdige gevolg van individuele foute keuzes – en ontkent elke maatschappelijke dimensie van gezondheid. Extra akelig is dat dit advies mensen met een chronische ziekte per definitie benadeelt. Want allicht slaagt iemand met multiple sclerose, kanker, aids, geboortedefecten of een gebroken rug niet voor de voorgestelde conditietest. Zulke mensen bewegen immers weinig, of althans: minder dan de norm. Jammer dan: voortaan valt u buiten elke korting op uw ziektekosten (en verhogen we uw eigen bijdrage).
Zorgverzekeraar Menzis wees er terecht op dat zo’n conditietest, die neerkomt op een algemene screening, waarschijnlijk vooral zou leiden tot meer onderzoek, en dus: tot meer zorgconsumptie. ‘O hemel, ik wijk af van de norm, er is iets mogelijk mis met me. Wilt u me alstublieft door de molen halen?’
Wat niemand hardop durft te zeggen, is dat juist gezond zijn hartstikke duur is. Want als we allemaal in principe honderd kunnen worden, slaan in onze laatste jaren de ouderdomsziektes hoe dan ook genadeloos toe. We worden dement, we krijgen Parkinson, we kampen met langzaam voortschrijdende kankers. Hoe ouder we worden, hoe afhankelijker we worden, en hoe meer kostbare zorg we nodig hebben – soms decennia lang.
Wie echt wil besparen op de zorg, maalt niet om individueel ongezond gedrag. Sterker: die is daar hartstikke blij mee.
U rookt? O wat fijn! Dat betekent immers dat de kans groot is dat u rond uw vijfenzestigste longkanker krijgt. Hoewel longkanker meestal gepaard gaat met een intensieve behandeling, is de duur daarvan gewoonlijk beperkt in tijd – en aanzienlijk korter (en dus: minder kostbaar) dan de zorg voor een Alzheimerpatiënt, want met hun zorg is, voor je het weet, al snel tien of vijftien jaar gemoeid.
En dan heb ik nog niet eens de pensioenuitkeringen genoemd: hoe vroeger wijzelf dood gaan, hoe goedkoper we zijn voor onze overheid, en hoe minder we onze medeburgers belasten.
Laat ons ongezond leven. Dat is de best denkbare besparing op de ziektekosten!
Deze column van Karin Spaink verscheen eerder deze week in Het Parool.
Reacties (27)
Genen, inkomen, leeftijd, toegang tot de zorg, en wreed toeval
Daar noem je wel allemaal dingen waar je zelf weinig (inkomen, wreed “toeval”, toegang tot zorg) tot geen (Genen, leeftijd) invloed op kunt uitoefenen. Leefstijl (en dan vooral het onderdeel daarvan: conditie) is nou net iets waar je wel redelijk wat invloed op kunt uitoefenen. Ik kan dus ook niet meegaan in het betoog dat “De aanpak van de RVZ suggereert dat ziekte vooral een privékwestie is”.
Afgezien daarvan kan ik me in het betoog wel vinden.
plus 1
Ik weet niet of ik het eens ben met het advies van het RVZ, maar ik heb in ieder geval mijn bezwaren ten aanzien van Karin’s artikel.
Karin maakt hier een karikatuur van de gedachte achter de conditietest. Wie voldoende beweegt en gevarieerd eet, bevordert zijn gezondheid. Ja, de kans dat je op een bepaald moment een nare ziekte oploopt wordt kleiner door een gezond leefpatroon. Daarmee is niet gezegd dat voldoende beweging een soort van überschild is tegen ziektes, maar dat is wel wat de Raad voor de Volksgezondheid en Zorg volgens Karin zou denken.
Er zijn meerdere factoren die invloed hebben om iemands gezondheid. Maar hoe komt Karin er in hemelsnaam bij dat de impact van iemands leefstijl zeer beperkt is? Ik bedoel: Karin argumenteert zelf dat rokers vroeg longkanker krijgen (en dus eerder dood gaan). En inderdaad: die rokers kosten de belastingbetaler minder, maar als je die argumentatie volgt, dan moet je ook noodzakelijkerwijs accepteren dat levensstijl nogal belangrijk is. Je kan het niet allebei hebben Karin.
First things first. We hoeven gelukkig niet meer te zaniken over propere riolering. Als maatschappij staan we veel verder dan tientallen of honderden jaren geleden. Het fundament voor een gezonde en dus ook productieve bevolking is gelegd, maar op een gegeven moment bouw je verder, en dan kan de aanpak van levensstijl mogelijk een belangrijke bijdrage leveren aan de gezondheid.
Bullshit. De RVZ suggereert dat je zelf actie kan ondernemen om de kans op een gezond leven te verhogen. De acceptatie dat mensen zelf ook invloed hebben op hun gezondheid is niet tegelijkertijd de ontkenning dat ziekte je vaak gewoon overkomt, wat je ook probeert.
@Rob, maar goed, blijf je zitten met een extra nadeel voor de mensen die ziek zijn en dus niet in aanmerking komen voor dergelijke korting, terwijl ze daar niets aan kunnen doen.
En oh ja, mag je doping gebruiken voor de conditietest?
Leve de solidariteit!
Misschien moeten we Michael Moore maar eens vragen een Nederlandse versie van “Sicko” te maken.
http://topdocumentaryfilms.com/sicko/
@4 Yupp, daar heb je gelijk in.
Van mij mag iedereen eerst een bloedtransfusietje doen voordat ze zich wagen aan de conditietest.
Iedereen verplicht motorrijden zou ik zeggen. Gewoon ruim voor je pensioen in één klap dood, en ook nog donororganen te over. Een zegen voor de zorg.
Goed plan. Ik zie uitstekende toekomstperspectieven. Zoals: sporten verhoogt de kans op blessures. Blessures leiden tot grote kosten voor de samenleving (1,4 miljard per jaar). Van alle letsels staan sportblessures met stip op nummer 1. Wie dus een goede conditie heeft, maar die dankt aan sporten, valt buiten de collectieve korting, want dat jaagt medeburgers maar op kosten.
Mee eens.
Je leest wel eens dat dit of dat kankerverwekkend is en dan heb ik het niet over roken of te lang in de zon liggen. Dat doen mensen dan ook steeds minder. Maar nooit hoor ik van de mensen die kanker krijgen dat de dokter hen vertelde dat ze die tefalpan wat eerder hadden moeten weggooien zodat ze die tefallaag er niet hadden afgegeten, of minder hadden moeten barbecueën, of die hobbylijm hadden moeten vervangen, geen vleeswaar hadden moeten kopen of hun kind niet met die gele plastic pop van oma hadden moeten laten spelen.
Je leest ook wel waarschuwingen dat er weer iets vaag kankerverwekkends in het voedsel zit maar het wordt zelden eruit verwijderd, sterker nog, de mensen met “E”-fobie worden belachelijk gemaakt.
zooo mee eens. We zijn met tevelen en we leven te lang. Daarom zijn we in alle opzichten te duur. Dus ook te duur in termen van milieu.
[De aanpak van de RVZ suggereert dat ziekte vooral een privékwestie is – het eenzijdige gevolg van individuele foute keuzes – en ontkent elke maatschappelijke dimensie van gezondheid.]
Ik vind dit een sterk gechargeerde, karikaturale conclusie van wat RVZ doet. Deze conclusie zou gerechtvaardigd zijn als RVZ een 100% korting zou voorstaan bij het passeren van de conditietest. Aangezien de hoogte van de korting verder niet genoemd wordt – het zal wel een schamele 1.5% worden of zoiets gezien ook de kosten van de uitvoering – lijkt een en ander me nogal voorbarig.
Persoonlijk heb ik ook m’n grote twijfels, maar dat ligt ‘m vooral in de onuitvoerbaarheid van het voorstel.
Daarnaast zou ik de cijfermatige onderbouwing nog wel eens willen zien van de stelling dat ongezond leven werkelijk leidt tot lagere kosten. Tuurlijk, mensen gaan dan waarschijnlijk eerder dood. Maar meestal wel na een lang ziekbed. Maar daarentegen hoeft ook niet elke 80-plusser jaren achtereen verpleegd te worden; het komt ook voor dat zo iemand op een ochtend gewoon dood in bed ligt, zonder ooit kosten gemaakt te hebben. Al met al een gewaagde stelling zonder enige onderbouwing.
Kortom nogal erg kort door de bocht allemaal.
@11 Check bijvoorbeeld deze link:
http://www.trouw.nl/tr/nl/4328/Opinie/article/detail/3371560/2013/01/03/Een-gezonde-leefstijl-dat-jaagt-de-kosten-pas-echt-op.dhtml
Zorgkosten zijn overigens maar een deel van de vergelijking. Als geld het motief is, dan moet bijvoorbeeld ook gekeken worden naar de arbeidsproductiviteit van een ongezonde levensstijl.
Het RIVM heeft daar al een keer een rapport over geschreven. Daarin kan je lezen:
http://www.rivm.nl/bibliotheek/rapporten/270254001.pdf
Dat is het probleem met dit soort verhaaltjes. Het is te complex om in een vergelijking te gooien.
@12: De arbeidsproductiviteit meenemen in deze is een beetje vergezocht. Ik zeg het nooit maar velen Nederlanders leven met het adagium “ik werk om te leven, ik leef niet om te werken”. Je wordt al beloond voor een hoge arbeidsproductiviteit: via een hoger loon. Daar hoeft dan ook geen korting van de zorgpremie bovenop te komen.
On topic: dikke mensen (terecht of onterecht) hebben het al moeilijker in onze samenleving. Van mij hoeven ze niet meer voor hun premie te betalen: het is voor mij een beetje als het beboeten van zwervers ofzo.
Ik denk dat het westen een nogal vertekend beeld heeft van wat gezond is. Hardlopen, voetbal en al die ‘intensieve’ sporten zijn helemaal niet gezond. Zo weinig mogelijk vet eten is niet gezond. Jezelf uithongeren en daardoor sporadisch een terugval beleven is alles behalve gezond.
De hele dag op een stoel zitten maar wel veel sporten is nog steeds niet gezond.
Die extremen, die moeten eruit, dan komt de rest vanzelf.
@14 Je moet het wel even vanuit het juiste vertrekpunt zien. Het gaat er niet over wat iemand verdient of waar iemand recht op heeft, maar of iemand die ongezond leeft uiteindelijk meer kost.
Mensen die roken zijn vaker ziek en werken minder. Dat levert minder geld op. Als geld het punt is, dan moet dit ook worden meegenomen.
@16: Mensen die roken zijn vaker ziek en werken minder. Dat levert minder geld op.
Ja, voor *hen zelf*. Mensen die vaker op vakantie gaan leveren ook minder geld op. Gaat mij wat ver als de overheid direct gaat bepalen hoe je je kapitaal (financieel of menselijk) wil aanwenden. Sommigen maken de keuze voor veel vrije tijd en weinig geld, sommigen maken de keuze voor veel roken/drinken/eten en ongezonder lever. Zolang de maatschappij niet door dit gedrag benadeeld wordt zie ik geen rol voor de overheid om dit gedrag ‘corrigeren’. Netto gezien lijkt het er gewoon niet op dat rokende dikkertjes minder (publieke) zorgkosten maken.
@8: “Blessures leiden tot grote kosten voor de samenleving (1,4 miljard per jaar). Van alle letsels staan sportblessures met stip op nummer 1.”
De kosten van de behandeling van blessures lijkt mij veeeel lager per hoofd van de bevolking dan de kosten van de behandeling van rook- en eet-geinstigeerde ziektes.
Daarnaast, als jongeman betaal je toch ook veel meer premie voor je autoverzekering dan als jongevrouw? En ik reed zelf op die leeftijd juist altijd zo netjes.
Dat is niet mijn ervaring, mevr. Spaink. Kunt u deze stelling onderbouwen?
Door lichaamsbeweging verlaag je de hoeveelheid stresshormonen in je lichaam. Je bent een veel gezelliger mens als je af en toe zo flink inspant dat je buiten je comfortzone komt.
Alleen vermoeidheid is een prikkel voor het lichaam om spiermassa op te bouwen. Als je spieren nooit moe zijn zullen ze atrofiëren. Zet je spieren aan het werk en je zult er nog heel lang plezier van hebben.
Vetzucht is toch voor een redelijk deel genetisch bepaald? In hoeverre kun en mag je mensen daarvoor straffen door een hogere zorgpremie?
@17
En voor de samenleving. Lagere productiviteit heeft ook gevolgen voor overheidsinkomsten en voor de economie. Het is niet voor niks dat de overheid graag veel hoogopgeleide werknemers ziet en studies subsidieert.
Je hoort mij overigens niet zeggen dat we beleidsmatig daar rekening mee moeten houden. Maar als geld het uitgangspunt is, dan is dit ook een factor.
Voor de rest vind ik dit trouwens maar een discussie in de marge. Zullen we iets anders gaan doen?
of zoals Jezus zei: stervende sterven
@17:
Rokers kosten MINDER geld.
zie o.a.:
http://derekenkamer.kro.nl/seizoenen/rekenkamer-2011-01/afleveringen/04-03-2011
en
http://www.nieuwsvoordietisten.nl/nieuws/nieuws/article/roken-kost-gezondheidzorg-minder-geld/
@21: En voor de samenleving. Lagere productiviteit heeft ook gevolgen voor overheidsinkomsten en voor de economie.
We moeten nu de overheidsinkomsten maximeren?
Het is niet voor niks dat de overheid graag veel hoogopgeleide werknemers ziet en studies subsidieert.
Het verschil is dat een hogere opleiding volgen vrijwillig is, terwijl een “belasting” op ongezond leven verplicht karakter heeft.
Voor de rest vind ik dit trouwens maar een discussie in de marge.
Ik vind het wel relevant gezien de geluiden vanuit de verzekeraars.
Dat zeg ik niet. Ik maak namelijk geen pleidooi voor het een of het ander. Wat ik wel zeg is dat ALS (voor de tienduizendste keer) het gaat om geld, dat je dingetjes zoals arbeidsproductiviteit ook mee moet tellen. We betalen met z’n allen de zorg en we betalen met z’n allen de overheid. Zie het gerust als een grote pot.
Het zal wel. Volgens mij hoor je mij niet zeggen dat een belasting op ongezond leven er zou moeten komen. Het gaat erom dat een hogere arbeidsproductiviteit voor meer overheidsinkomsten zorgt. Daarmee kan bijvoorbeeld de zorg gefinancierd worden. That’s all.
Zo he… geniet van je vrijdagavond. Wacht even: GENIET VAN JE VRIJDAGAVOND!!! Betweter op je een internetforum die blijkbaar altijd gelijk krijgt: not worth it.
Ik geef je toch een plusje.