Robert W. Jensen is hoogleraar journalistiek aan de universiteit van Texas en auteur van The Heart of Whiteness: Confronting Race, Racism and White Privilege (2005).
In deze lezing voor zijn studenten neemt Jensen zijn uitgangspunt in de observatie van de zwarte historicus en socioloog William Du Bois in 1903, dat zelfs progressieve blanken met goedbedoelde opmerkingen hem en zijn rasgenoten – op grond van zijn huidskleur – de facto tot het probleem verklaarden.
Volgens Jensen moeten we dat omdraaien: het racisme dat de Amerikaanse maatschappij van de Verenigde Staten doortrekt komt voort uit een ideologie van blanke suprematie: het is door blanken uitgevonden en die expliciete en impliciete ideologie van ‘whiteness’ is het eigenlijke probleem van racisme.
Blanken hebben dus een probleem, en ze maken dat vervolgens tot het probleem van mensen met een andere huidskleur.
Dat roept de vraag op: in hoeverre is dit ook op de Nederlandse samenleving toe te passen?
H/t: Apodyopis
Reacties (20)
Toegegeven, de witte mens doet en voelt zich beter dan anderen. Maar of dat uniek is voor de blanke mens is te betwijfelen. Bij mijn weten kent China iets dergelijks en ook in Rwanda (Hutu en Tutsi controverse) speelt dat. Wellicht is het globale superioriteitsgevoel onderscheidend tov van al die andere meer lokale superieuren. Mmm… Japan voelt zich toch ook behoorlijk beter dan de rest van de wereld.
En katholicisme speelt ook een negative rol.
Racisme is zeker weten niet uniek voor blanken. Je moet de ouders van mijn Surinaams-Hindoestaanse vriendin eens horen over andere Surinamers. Vraag een bewoner uit de Takadoembuurt in Rabat eens naar de Senegalese immigranten die daar rondlopen. Als je dat hoort, weet je van schaamte niet waar je moet kijken.
@2:
Uit de tekst hierboven:
Derhalve:
Uiteraard is racisme niet voorbehouden aan blanken.
Niettemin: het punt dat hier wordt gemaakt is dat racisme niet alleen samenhangt met de vermeende inferioriteit van de minderheid, maar ook met de vermeende superioriteit van de dominante meerderheid.
Met andere woorden: om een einde aan racisme te maken moet de dominante meerderheid niet alleen leren dat de minderheid niet inferieur is, maar ook (of misschien wel juist) dat zijzelf niet superieur zijn.
(En in zowel de VS als in Nederland vormen uiteraard blanken de dominante meerderheid. In Rabat moeten vanzelfsprekend de Marokkanen leren dat zijzelf niet superieur zijn ten opzichte van de Senegalezen.)
Link naar het filmpje? Filmpje verdwijnt als ik het aanklik, waarschijnlijk is het op mijn locatie geblokkeerd.
@4:
Het zou nu moeten werken.
Het is een beetje een open deur wat mij betreft. We zien dat hier in Nederland ook, m.n. de laatste 15 jaar, weer terug keren. Het probleem met een groep Marokkaanse jongeren is een probleem van de Marokkaanse gemeenschap, en wordt door hun achterlijke cultuur (zoals GW dat placht te ‘benoemen’) veroorzaakt.
Als minderheden niet mogen worden aangesproken op hun groepsgenoten (uiteraard, zou ik zeggen), dan geldt dat ook voor dominante meerderheden. Het zal best dat racisme voorkomt uit superioriteitsgevoelens, meer nog dan negatieve associaties met de minderheid, maar dat generaliseren lijkt mij niet zo nuttig.
Het is zelfs niet zo dat alleen meerderheden racistisch zijn (blanken in het westen, marokkanen in marokko), minderheden kunnen net zo racistische attitudes hebben, alleen hebben ze minder mogelijkheden om die te institutionaliseren.
Is er problematisch ‘blank’ racisme in Nederland? Absoluut. Is racisme een ‘blank’ probleem? Zeker niet.
Niet. Dat hele privilege gedoe zorgt alleen maar voor ellende. In Amerika wordt dan gezegd dat alle blanken ‘racisten’ zijn of ‘deel van het probleem’, alleen omdat ze blank zijn en dus een paar voordelen in het leven hebben. Hierdoor zet je de meerderheid weg als halve duivels en krijg je dus nooit een constructieve oplossing. Hetzelfde overigens met al die andere wazige “privileges” zoals “male privilege”, “straight privilege”, “cis privilege”, etc., etc.
Eerlijk gezegd had ik gehoopt dat die theorie aan de andere kant van de Atlantische Oceaan zou blijven.
Overigens zijn de Amerikaanse liberals soms zo politiek correct, daar kunnen Europese socialisten bij lange na niet aan tippen. Zo heb je daar ook een vreemde doch populaire theorie dat alleen blanken racistisch kunnen zijn want racisme (en discriminatie) zou “power + prejudice” zijn. Natuurlijk te belachelijk voor woorden, maar goed.
@7:
We hoeven ook weer niet overdreven politiek correct te zijn.
Uiteraard kun je wel degelijk groepen aanspreken op groepsgedrag, bijvoorbeeld door te constateren: ‘Binnen die en die groep komt dit of dat onwenselijke gedrag voor.’
Maar wat niet deugt, is dat individuele leden van een groep aanspreken op, of verantwoordelijk houden voor groepsgedrag zolang je nog helemaal niet weet of deze individuen zich schuldig maken aan dergelijk gedrag.
Dus wel: ‘Turkse Nederlanders hebben nog wel eens een probleem met eergerelateerd geweld.’ Of: Autochtone Nederlanders zouden zich wel eens mogen verdiepen in hoe Zwarte Piet overkomt bij mensen met Afrikaanse wortels.’
Maar niet: ‘Die Turkse jongen daar rost vast zijn zusje in elkaar als die met een jongen zoent.’ Of: ‘Die blonde daar heeft uiteraard een blinde vlek als het aankomt op racisme.’
Zo moeilijk is dat nou ook weer niet.
@9: Dat spreekt vanzelf, maar de framing van deze discussie schuurt stevig tegen die grens aan:
Alle blanken?
Ik kreeg de indruk dat hier niet ging om de open deur ‘sommige blanken zijn racistisch’.
@10 Volgens mij laat Jensen aardig zien dat racisme nog altijd een maatschappijbreed probleem is in de Amerikaanse samenleving, en dat komt omdat die samenleving gekenmerkt wordt door blank supremacisme, zowel op materieel vlak als op ideologisch vlak.
De vraag “Alle blanken?” is dus niet terzake doende. Met zo’n vraag geef je aan dat college van Jensen helemaal niet bekeken te hebben, want anders zou je weten dat het hier een maatschappij-analyse betreft.
Kun je mij nog verwijten dat ik dat niet helder genoeg samengevat heb, maar ik schrijf zo’n stukje natuurlijk niet om het stukje zelf, maar om lezers te verleiden om dat college eens te bekijken. Kost een uurtje, maar dan heb je ook wat.
@0
De Amerikaanse obsessie met ras (die bij vlagen echt op je zenuwen werkt wanneer je als Nederlander in de VS met Amerikanen omgaat) is een Amerikaans probleem, laten we dat alstjeblieft niet importeren naar Nederland. Nederland heeft zijn eigen gedoe met minderheden maar daar zitten andere dingen achter dan in Amerika en Amerikaanse academici die over ras schrijven hebben meestal nog geen milimeter over de Amerikaanse grens gekeken.
De Verenigde Staten zijn geen Engelssprekend Nederland, het is een hele andere cultuur die in veel opzichten net zover van ons afstaat als de Chinese cultuur.
@12 – Klopt helemaal joh! Zo hebben de Verenigde Staten een gruwelijk slavernijverleden. Dat gaat natuurlijk helemaal niet op voor Nederland… kuch!
Verder kom je met nulkommanul argumenten waarom Nederland zo’n volstrekt andere cultuur zou hebben dan de VS, dat er geen parallellen te trekken zouden vallen op het gebied van ras en noties van blanke (en Westerse) suprematie.
Nog even los daarvan dat Nederland al sinds de Tweede Wereldoorlog diepgaand beïnvloed wordt door de Amerikaanse cultuur: van McDonalds tot Facebook, van A-Team en Transformers tot en met het model waarin vrouwen hun schaamhaar couperen.
Was dat niet zo, dan zouden we hier niet weten wie Snooki of Paris Hilton is, zou Nederland geen ‘Beliebers’ kennen, en zouden we in Nederlandse praatprogramma’s geen clipjes te zien krijgen van Amerikaanse komieken als Jimmy Fallon.
@13
Nederland heeft geen slavernij IN Nederland gehad (wel in de kolonien maar dat heeft een heel andere impact op de bevolking in Nederland zelf). Nederland heeft geen segregatie gehad en al helemaal niet tot ver in de 20e eeuw. Nederland heeft de tweede wereldoorlog op eigen grondgebied meegemaakt, de Amerikanen niet. Nederland heeft na de dekolonisatie grote golven immigranten uit voormalige kolonien gehad (de VS hadden alleen de Filipijnen als kolonie en hebben daar in verhouding lang niet zoveel immigranten uit gekregen). De VS hebben hele andere immigratiegolven gehad, de VS hebben hun indianen-verleden, wij niet. De VS hebben een splijting tussen de Zuiderse en de Noorderse cultuur. De VS hebben ongeveer net zoveel parallelen met Nederland op dit gebied als Tunesie heeft met Nederland.
Er zijn wel parallelen maar als je daar wat mee wilt doen moet je een studie doen die zich specifiek op Nederland toespitst, ipv. lukraak Amerikaanse ideen die totaal niet voor export bedoeld of geschikt zijn over te nemen. Kun je je voorstellen dat we in Nederland een tv-zender zouden hebben die zichzelf een zwarte zender noemt (niet Surinaams, niet Somalisch, maar gewoon zwart) of dat op ieder (semi-)overheidsformulier naar je ras wordt gevraagd? Over sociale voorzieningen, nationalisme, vrije tijd, wapenbezit en religie wordt in de VS ook zo compleet anders gedacht dat het bijna geen zin meer heeft om West-Europa en de VS samen onder “Westerse cultuur” te scharen (op tv lijkt dat allemaal wel mee te vallen maar de Amerikaanse tv die wij zien wordt gemaakt door een klein segment van progressieve Amerikanen en ook expliciet met de export-markt in gedachten). Zelfs die progressieve Amerikanen lijken trouwens alleen maar oppervlakkig op Europeanen.
@13
Nou racisme is wél iets heel anders in de VS, zo ook de rassenverhoudingen (for lack of a better word), als (tweedehands) ervaringsdeskundige durf ik wel te zeggen dat ik dat zeker weet.
Geïnstitutionaliseerd racisme zoals er daar is, dat kennen we bijvoorbeeld (gelukkig!) niet. Daarbij is er ook echt geen vergelijkbare geschiedenis met racisme. De moeder van mijn ex-vriendin heeft de segregatie nog meegemaakt. Hier waren toen (nauwelijks) mensen met een kleurtje.
Ook kennen we geen ghetto’s zoals daar. Als mensen over Amsterdam-West dat soort beelden proberen op te roepen moet ik altijd een beetje lachen. Waar ik woonde heette een deel van de stad ’the jungle’ (dat had niets met de zwarte bevolking te maken overigens, al was ik vaak de enige blanke) en dat was geen overdreven benaming. Het zag er letterlijk uit als een oorlogsgebied en wat erger is: dat was het vaak ook. 99% van de mensen die er op groeit komt er ook nooit weg. Logischerwijs. Wist je dat er in arme districten ook veel minder geld naar de scholen gaat? Tja, vind je het gek dat de kinderen daar zo weinig op de universiteit terecht komen. Nog los van alles waar ze al heel jong aan worden blootgesteld.
Hiermee wil ik dus absoluut niet zeggen dat er hier geen racisme is, of dat ik het niet erg vind. Alleen maar dat het niet hetzelfde is.
Als dat zo was, dan was deze man nu een verschoppeling, geen hoogleraar. Als dit werkelijk de ideologie was van Amerika, dan zouden universiteiten gedomineerd worden door KKK leden, dan zou niet “blanke suprematie”” een doodzonde in de media en politiek zijn, maar uitspraken zoals deze.
Amerika is onderhand veel linkser dan Europa geworden. De linkse beweging in de VS gaat veel verder dan links hier deed in de jaren 80 en 90.
Onderstaande bijdrage was verkeerd geplaatst. Hier RELOCATIE.
1. Als a groter (superieur) is dan b, moet gelden dat b kleiner (inferieur) is dan a. De RELATIE is bepalend. Eerstejaars algebra, hoofdstuk ´Ongelijkheden´.
Wat heeft Jensen uit Texas dan gevonden? Zelf kom ik op´De kleren van de keizer´. Leerzaam en treurig is nog dat je van Jensen en uit de commentaren op S. kunt opmaken dat het denken in SUBSTANTIES hardnekkig is, en verbreid.
2. Opvallend is dat het Amerikaanse racisme zich niet uitstrekt tot de autochtone bevolking van de USA. Dit indiceert nog een ten overvloede dat we in zake racisme met een relatie te maken hebben.
3. Ten slotte nog een verhelderende opmerking van Naipaul.
‘‘The racial sense, which contains respect for the individual and even that concept of ‘people’, remains as remote from India as ever. The racial sense is alien to India. Historically, this absence of cohesiveness has been the calamity of India.’’ (Naipaul, V.S.).
Het eerste wat wij hieruit leren, is dat racisme en individualisme samengaan. Dit opent de mogelijkheid dat hoe meer wij het Individualisme prediken en bevorderen – en dus onvermijdelijk en noodlottig groepen afkammen en vernietigen – wij des te meer racisme scheppen. En het is waar! Uiteindelijk kom je met een omweg altijd weer jezelf tegen. Wij scheppen ons eigen kwaad.
Hoewel Naipaul nog wel iets goeds in racisme ziet, omdat het het respect voor de individu bevat.
Ook kan nu duidelijk geworden zijn dat de tegensteling blank-zwart niet de motor van het moderne racisme is.
Als a groter (superieur) is dan b, moet gelden dat b kleiner (inferieur) is dan a.
Dit is heel scherp geobserveerd, @HPax, erg knap van je. Bravo. Maar de rest van je bijdrage is bagger.
Wat ik nog het meest stuitende aan de hele discussie vind is dat de “race/ras”-frame nog steeds gepropageerd wordt. Dit impliceert significante voor en nadelen net zoals dat bijvoorbeeld bij honden of paarden zo is. Terwijl als je kijkt naar genetische verschillen, het grootst mogelijke genetische verschil 0.1% is. In de meeste dieren is dat veel te weinig om tot een verschillend ras te horen. Even ter vergelijking: Als je twee random individuen uit groep Chimpanzee’s die in het wild leven op dezelfde heuvel met elkaar vergelijkt kom je al makkelijk op een genetisch verschil van 0.2%, dat is twee keer zo hoog, terwijl ze waarschijnlijk familie van elkaar zijn.
Om het nog sterker te vertellen: het is biologisch-genetisch niet mogelijk om een ras bij mensen te definieren. Twee wit-gekleurde mensen kunnen evenveel van elkaar verschillen als en wit-gekleurd en een zwart-gekleurd mens. Hooguit kunnen bepaalde enkele genen of genenklusters gekoppeld worden aan “ras” maar dan slaat het woord ras nergens meer op.
Het hele concept van ras is dus een non-issue. Het is een sociaal construct die gebaseerd is op makkelijk te onderscheiden triviale verschillen. Het had net zo goed oogkleur, haarkleur, vingerlengte, oorvorm of tandkleur kunnen zijn waarop we onderscheid hadden gemaakt, die vallen wat minder op maar zijn even triviaal.
Ik weet dat je het probleem anders niet kan noemen, maar het blijft me verbazen dat dit giftige idee van “ras” maar in de memenpoel gehouden wordt. Het hele woord slaat gewoon nergens op als het betrekt op mensen.
Dat laat pijnlijk duidelijk zien dat het hele concept er is om groepen van elkaar te scheiden voor politiek-sociologische redenen. Verdeel en heers
We zijn allen racistisch,dat is volkomen normaal gedrag bij kuddedieren.