ANALYSE - Barack Obama is begonnen aan zijn tweede termijn als president. Hoewel er heel wat beren op de weg te vinden zijn, kan hij er best nog wat van maken.
Zoals bekend, was Obama-I minder succesvol dan hij in zijn change-campagnes tegen Hillary Clinton en John McCain ambieerde. Maar vooral in zijn eerste twee jaar heeft hij – of beter: hij en de Democraten in het Congres – toch een en ander bereikt. Noemenswaardig zijn vooral de hervorming van het zorgbestel, dat nu toegankelijker is geworden, en de regulatie van de financiële sector (de Dodd-Frank bill) die meer transparantie bracht en betere bescherming voor de consumenten van financiële producten. Het is misschien niet bijzonder veel, maar toch meer dan Europese regeringen hebben klaargespeeld.
Het beëindigen van de oorlog in Irak en het begin van de terugtrekking uit Afghanistan zijn evenzeer noemenswaardig, net als de meer op verzoening gerichte toonzetting in de internationale politiek. Ook is er door de Obama-regering enorm veel geïnvesteerd in publieke werken om de economie aan de praat te houden, maar dat was met toestemming van veel Republikeinen in het Congres.
Tegenwerkende krachten
In de verkiezingen van 2010 kregen de Republikeinen de meerderheid in het Huis (een soort tweede kamer) en verloren de democraten de super majority (60 van 100 zetels) in de Senaat – verhoudingen die in 2012 bevestigd werden. Vanaf 2010 werd ook de invloed van de radicaal-conservatieve aanhangers van de Tea Party binnen de Republikeinse Partij sterker. De belastingen dienen volgens hen omlaag te gaan en de overheid dient klein te zijn en mag niet als nanny state optreden. Dat is Europees socialisme. Amerikaans is dat de mensen hun dingen zelf aanpakken en de markt beschermd, maar niet gereguleerd wordt – ook niet vanwege het milieu waarover allerlei sprookjes worden verteld. Aldus de Tea Party-beweging en Tea Party-Republikeinen zoals fractievoorzitter Eric Cantor (in het Huis).
Die beweging verwoordt alleen heel radicaal een ideologie waarvan de moderate versie een breed draagvlak in de Amerikaanse bevolking heeft. Een president die iets regelen en reguleren wil heeft het in die context moeilijk. Bill Clinton moest dat in 1993/94 ervaren toen hij en Hillary als speciale zaakgelastigde de zorg wilden hervormen en daarbij zelfs de steun van veel Democraten verloor. Het sterke economisch individualisme verloor zijn dominantie alleen ten tijde van de grote crisis (met toen Roosevelt’s welvaartsbestel en publieke investeringen van de ‘New Deal’) en tussen midden jaren ’60 en begin jaren ’70 toen president Johnson aan de Great Society met meer gelijkheid werkte en vervolgens ook de Republikein Nixon dit spoor volgde.
Economisch individualisme
Sinds de Democraat Carter en daarna vooral de Republikein Reagan is de dominantie van het Amerikaanse economisch individualisme weer helemaal terug. Voor Obama is dat een korset. Door de radicalisering van de Republikeinen en hun afnemende bereidheid compromissen te sluiten wordt dit korset nog enger. In de afgelopen weken werd dat weer duidelijk. De VS heeft zeer oude wetten betreffende de overheidsfinanciën die een schuldengrens (debt ceiling) in absolute bedragen (op dit moment $ 16,4 biljoen) en een fiscal cliff inhouden. Het laatste komt erop neer dat zodra de schuldengrens bereikt is automatisch belastingverhogingen en bezuinigingen van kracht worden. In de nacht van de jaarwisseling kwam er na lang getouwtrek een compromis tot stand de hoge inkomens (meer dan $ 450000 per huishouden) sterker te belasten. De inkomsten stijgen daardoor, maar midden februari zal de grens weer bereikt zijn en is het nodig de schuldengrens te verhogen.
Een grote groep Republikeinen voelt er niet voor en vindt dat de schulden omlaag moeten. Zo is er binnen deze partij, tussen Republikeinen en Democraten en tussen Obama en het Congres al sinds maanden een spel aan de gang dat de binnenlandse politiek verlamt. Radicale Republikeinen willen de publieke uitgaven omlaag brengen, maar niet de zwarte Piet krijgen toegeschoven. Dat maakt hen ondanks de principes toegeeflijk. Het laatste nieuws is dat Republikeinen op 19 januari hebben besloten en verhoging van de schuldengrens voor drie maanden toe te stemmen. Dat komt neer op kort ademhalen voordat de dans opnieuw begint.
Sociale ongelijkheid en milieuprobleem
De strijd tegen armoede – die dubbel zo hoog ligt als in Noordwest-Europa – en in verband daarmee de verbetering van het sociale stelsel; en het opknappen van de infrastructuur en het onderwijs (voor zover ze onder de centrale overheid vallen) zijn in deze context bijzonder moeilijk. Hetzelfde geldt voor het opzetten van een progressievere inkomensbelasting om de hoge ongelijkheid te reduceren. Tot nu toe heeft Obama op dit gebied helemaal niets kunnen presteren. Zolang de middenklasse ook door hem wordt gedefinieerd als de groep met een huishoudinkomen tot € 250000 zal er weinig gebeuren. Wat betreft het milieu zal het niet anders zijn. Veel Republikeinen achten het milieu geen probleem, terwijl Obama, om twee voorbeelden te noemen, schonere kolenenergie als schone energie verkoopt en niet in staat zal zijn het milieubelastende boren naar olie en gas in diepere lagen tegen te houden. Het verlaagt immers het prijspeil in de VS en zal het land aanzienlijk minder afhankelijk van energie-importen maken.
Structurele moeilijkheden
Afgezien van het ideologische klimaat en de meerderheid van de Republikeinen in het Huis van Afgevaardigden zijn er ook structurele factoren die het voor een president moeilijk maken significante veranderingen te realiseren. Eén aspect is de mogelijkheid van de minderheid in de Senaat de wetgeving oneindig te vertragen met de filibuster, zolang ze maar meer dan 40 van de 100 zetels heeft. En anders dan in een parlementair stelsel zoals in Nederland is het parlement – het Congres – in de VS onafhankelijk van de regering en ook de parlementariërs van de partij van de president, in het bijzonder de Democraten, zijn het regelmatig niet eens met zijn voorstellen. Obama kon er direct na ambtsbegin kennis mee maken toe hij Guantánamo Bay wilde sluiten. Congresleden zijn in de eerste plaats vertegenwoordigers van hun district of deelstaat en pas daarna vertegenwoordigers van hun partij. En dan is er nog de hoge mate van autonomie van de deelstaten, districten, steden en zelfs wijken. Amerika is een federatie en veel beleid valt helemaal niet onder de bevoegdheid van de president.
Wat blijft is de hoop op de buitenlandse politiek waar de autonomie van de regering groter is (zolang geen verdragen, die de Senaat moet goedkeuren, hoeven worden afgesloten). En Obama moet hopen op Republikeins verlies bij de tussentijdse verkiezingen in 2014. Met andere meerderheidsverhoudingen, geen eigen verkiezingen voor de boeg en misschien een veranderd ideologisch klimaat zou hij best iets kunnen bewerkstelligen.
Uwe Becker is universitair hoofddocent politicologie aan de Universiteit van Amsterdam.
Reacties (13)
Obama 2.0 is gesterkt, gelouterd. Hoeft zich niet meer druk te maken voor herverkiezingen, staat nu tegenover een steeds gekker wordende republikeinse partij en een bevolking die dat begint in te zien. Obama 2.0 heeft geleerd van de vorige vier jaar, en gaat nu dingen bereiken.
Verrassend kan ik het betoog niet noemen. Het is een beetje descriptief, zal ik maar zeggen. Het lijkt me wel te kloppen.
Maar de vraag is welke ambachtelijke registers Obama kan open trekken en of dat helpen zal?
De politicoloog in mij zegt dat het niet hoort in een representatieve democratie, je rechtstreeks tot de kiezers wenden. Maar als je zo parlementair tussen de benen wordt gelopen, is er weinig keus.
De reden om daar een wat dieper gaande beschouwing aan te besteden is tweeledig: Obama heeft nog steeds een buitengewoon oratorisch talent, dat misschien iets te weeg kan brengen. het heeft hem tenslotte gebracht waar hij nu zit.
Het tweede motief is het precedent: Roosevelt hield in moeilijke tijden “praatjes bij de haard”, om de Amerikanen te doordringen van zijn visie en zijn gelijk. Er zijn slechtere voorbeelden.
Sommige mensen hebben vorig jaar voorspeld dat Obama vandaag tijdens zijn inauguratie neergeschoten wordt . Ik hoop dat het niet uitkomt .
Inderdaad wel heel descriptief. Maar dan is het weer een klein beetje jammer dat er veel zaken geraakt worden, maar niets uitgediept. Doordat het allemaal zo descriptief blijft nergens enige duiding en da’s wel jammer, want die zou Uwe Becker best kunnen geven dunkt me.
Ik ben als de dood voor die wapenlobby .. Gewoon eng om tot de conclusie te moeten komen dat zoveel mensen uit de USA wapens zien als hun enige recht op zelfverdediging .
Hé daar hadden we het net over, koffiedikkijken als nieuwe journalistieke rage:
https://sargasso.nl/de-journalist-als-orakel/
Of is het eigen aan het beroep van universitair hoofddocent politicologie, en waait het over naar de journalistiek?
@pim
naar mijn idee valt het wel mee met het aantal gun-lovers (misschien in sommige staten buitenproportioneel), het lijkt alleen zo’n grote groep omdat ze zo hard schreeuwen.
@pim: “…. dat zoveel mensen uit de USA wapens zien als hun enige recht op zelfverdediging”
Niet het enige recht maar wel een belangwekkend recht (iets met de grondwet). Zo zien ze dat.
Grondwet-zaken liggen vaak heel gevoelig, ook in Nederland.
Zo was er eens een politicus in Nederland die in de Volkskrant een discussie begon over artikel 1 van de grondwet. Vier maanden later lag ie onder de zoden.
Toen Obama voor het eerst tot USA-president werd uitverkoren, dacht ik aan een vergissing. Op een golf van ideologisch antiracisme belandde hij in het Witte Paleis. Aan zijn eigen verdiensten kon het niet liggen, maar die deden er ook niet toe. Obama’s moreel onverdiende Nobelprijs – voor de Vrede geloof ik of wat ook – is daamee in overeenstemming.
Maar intussen zat ik met een probleem, want ik geloof in vox populi vox dei en hoe kan God nu dwalen? Een geloofscrisis begon zich bij mij af te tekenen, ik mocht haar zo overwonnen.
Obama’s herhaalde Benoeming heeft mij doen inzien dat mijn eerste vergissing een vergissing is geweest. De USA zijn aan het veranderen. Verarmd door ongelukkige oorlogen, uitgeputte hulpbronnen, overbevolking, devalueren ze naar het soort van socialistische Staten als hier in Europa. Het experiment van het uniek-democratisch Imperium USA is aan het verlopen, de Pax America aan het verzwakken. Wie gaat het roer overnemen?
Van deze gang van zaken dient nu Obama als bekroning & beaming. Diens twee aanstellingen blijken toch toch onfeilbaar godes.
En ook dat stellen van de vraag door het Amerikaanse publiek naar Obama’s geboorte-akte ging / gaat logisch samen met de ont-Amerikanisering van hun land. De ‘birthers’ waren – komt nu uit – niet gek, ze dachten symbolisch! Maar inderdaad, dat vinden veel mensen gek.
De minst Amerikaanse president is weer gekozen. Eigenlijk weet niemand waarom. Of wel.
Dit is een verbeterde versie van mijn bijdrage op DEJAAP
Stel je voor. Een man komt wekelijks bijeen met een handvol medewerkers en bekijkt via Powerpoint de portretten en gegevens van mensen die duizenden kilometers verderop leven. Bij elke persoon wiens gegevens ze bekijken is de vraag: gaan we hem vermoorden, ja of nee? Zo nee, dan heeft het potentiële doelwit geluk. Zo ja, dan wordt het potentiële doelwit werkelijk doelwit, en dan wordt hij uit de weg geruimd. Vermoord. Afgemaakt. En de man komt daar openlijk voor uit ook.
Wie is die man, deze seriemoordenaar?
Zijn naam is Barack Obama.
http://www.ravotr.nl/2012/06/08/seriemoordenaar/
@10
Sommigen, en vooral sommigen die in het bezit zijn van de Amerikaanse nationaliteit zijn nou eenmaal wat gelijker dan anderen.
Ja, Hij heeft 50 000 $ schuld per hoofd toegevoegd.
@weerbarst. U kan niet rekenen. Sinds het aantreden van Obama is er 18,5k $ schuld per hoofd van de bevolking bijgekomen.