Journalistiek, democratie en …….

Gisteren vond in Den Haag een debat plaats over nieuwe media en nieuwe journalistiek. Een van de aanleidingen voor dit debat was het stuk van Guikje Roethof, de NOS ombudsman. Hier een aardig verslag door Peter Olsthoorn. Lees de stukken rustig even door voor u verder gaat. Dan is de context wat duidelijker.

Zelf was ik ook aanwezig bij het debat. Gedurende de avond bekroop mij een onrustig gevoel. Maar ik kon er niet goed de vinger op leggen. In mijn korte bijdrage daar heb ik onterecht aangegeven dat mijn onrust kwam door het gevoel dat de traditionele journalistiek bezig is de “nieuwe media” in te kapselen en zo het terrein terug te veroveren. Maar op weg naar huis kwam ik er achter dat daar niet de essentie zit van mijn onrust.
Even een stapje terug. Dit stond er in de introductietekst over het debat:
“Een vrije pers is de hoeksteen van de democratie. Wat betekenen de nieuwe media voor de traditionele rol van de journalistiek als ‘waakhond’?“

In mijn ogen is democratie iets heel belangrijks. En het spelen van de waakhond dus een belangrijke rol. Maar ook een rol die je niet kan vervullen zonder passie. Niet passie voor de journalistiek, maar passie voor de democratie en het belang van de samenleving.
En dat miste ik heel erg in het debat. Alle “oude” media hadden een zeer instrumentele visie op het gebruiken van de nieuwe technieken in hun werk. Het waren slechts hulpmiddelen om hetzelfde werk te doen, maar dan sneller en beter. Slechts heel even werd er stilgestaan (vanuit het publiek) bij de impact die dat zou kunnen hebben op ons democratische bestel.

Maar als ik naar de ontwikkeling kijk van de laatste 10 jaar op het vlak van nieuwe media, zie ik niet slechts techniek en laagdrempeligheid. Ik zie bevlogenheid en mensen die eindelijk de kans hebben om mee te helpen met dingen te veranderen. En dat die veranderingen ook al plaatsvinden. De journalisten (en politici) zijn niet langer de enigen die bepalen wat nieuws is en wat besproken moet worden en op welke manier. Bloggers, hyvers, site- en toolbouwers hebben zaken opengebroken daarmee punten op de agenda gezet.
Maar ze hebben juist ook, vanwege hun oprechte betrokkenheid, informatie naar boven gehaald die de traditionele journalist liet liggen. De aanloop naar de Irakoorlog en de kredietcrisis zijn daar een goede voorbeelden van. Maar je hoort nu nauwelijks een journalist zeggen dat ze hun verantwoordelijkheid naar de democratie niet hebben waargemaakt. Je ziet geen tranen, je hoort geen oprecht berouw en geen herleving van de passie.

En nu gaan diezelfde journalisten en mediamagnaten volop gebruik maken van die nieuwe middelen. En daarmee zuigen ze mogelijk alle zuurstof en aandacht weg bij alle goed bedoelende en hardwerkende amateurs.
Dat zou niet zo’n probleem zijn, als ze ook oprecht geïnteresseerd waren in waarheidsvinding, onderbelichte thema’s uitleggen en politieke raddraaiers het vuur aan de schenen te leggen.
Maar nee, wat doen ze op Twitter? De hele dag praten over een affaire van een Jack de Vries. Wat doen ze met hun netwerk? Een dag eerder constateren dat het CDA toch moeite heeft met Balkenende. Wat doen ze met weblogs? Praten over wat de politieke partijen aten op hun verkiezingscongres.
Incidenten, non-events, roddel en achterklap. Er verandert niets!

En daar veranderen ook geen “doos met spelregeltjes” iets aan. Je kan ook transparant, met hoor-en-wederhoor, feiten van meningen gescheiden, het meest irrelevante nieuws brengen dat er maar bestaat. Dus hoe graag de NOS ombudsman ook wil dat iedereen zich aan een soort code houdt, je hebt er niets aan als je het niet inzet voor de goede dingen. Een niet gedane belangrijke onthulling waar een journalist lang naar zou hebben moeten zoeken, heeft niets aan een code. Die komt er alleen maar met passie en doorzettingsvermogen.

Kortom, de essentie van de media zit (zat?) niet in de nieuwe techniek, de snelheid of de interactie. De essentie zit in de mensen die het willen gebruiken om iets goed te doen wat anderen nalaten. En dat punt miste ik.

Dus beste “oude” journalisten, kijken eens wat vaker naar uw navel in plaats van naar de nieuwste gadgets. Waartoe bent u op de aarde?

En ik ga weer over tot de orde van de dag. Zal wel weer even duren voor ik uitgenodigd wordt op een media bijeenkomst waarschijnlijk.

Excuses aan die journalisten en mediamensen die nog wel goed en oprecht bezig zijn. Ik lees/kijk jullie werk graag en waardeer het zeer. Maar met nuance was dit een nog chaotischer stuk geworden.