Journalistiek als afleidingsmanoeuvre

OPINIE - Nelson Mandela is dood en het is geen al te wilde veronderstelling dat de NOS en RTL cameraploegen sturen naar de uitvaart. Die zullen mooie plaatjes terugsturen, zeker, maar ze zullen niets toevoegen aan het nieuws. Er is namelijk geen nieuws.

Er wordt immers een politicus begraven die zijn macht al enige jaren geleden heeft afgestaan. Mandela had allang geen invloed meer op wat er in de wereld gebeurde. Omdat het symbool-Mandela de man overleeft, hoeft ook daarvoor geen camerateam naar Zuid-Afrika. Natuurlijk zullen de politici die elkaar ontmoeten zaken doen, échte zaken, maar ze zorgen er wel voor dat bij die dealtjes geen journalist staat. Resteert het iconische plaatje van de handdruk van Obama en Rouhani, en om dat de wereld rond te doen gaan volstaat één fotograaf.

Het gaat me niet om de geldverspilling en ik schrijf dit niet als de zoveelste bijdrage aan het uitgekauwde debat over de financiering van de publieke omroep. Wat me stoort is het bombardement aan non-nieuws dat we dagelijks over ons uitgestort krijgen. Het feitelijke nieuws bij de uitvaart van Mandela bestaat uit de afspraken die achter de schermen worden gemaakt. Obama geeft Poetin de vrije hand om Assad te steunen, mits Rusland zijn steun aan het Iraanse nucleaire programma staakt. China zal minder territoriale aanspraken stellen in de Oost-Chinese Zee als Japan instemt met een handelsverdrag. De OAE stuurt extra troepen naar Mali als Frankrijk extra visa voor Afrikaanse immigranten afstaat. Dat werk, dat is het nieuws. De uitvaart is de afleidingsmanoeuvre van de eigenlijke goocheltruc. De journalisten staan erbij en kijken ernaar.

Het feitelijke probleem is, geloof ik, dat er elke dag een bepaalde hoeveelheid nieuws moet zijn. Het avondjournaal moet precies zoveel minuten duren, anders komt het in de knoop met de reclameblokken. Dus moet de zendtijd vol, ook als er geen nieuws is, en dus is er ruimte voor allerlei non-nieuws. Vervolgens versterkt het zichzelf. Als iedereen het heeft over de uitvaart van Mandela, moet de NOS er wel een cameraploeg heen sturen, en vervolgens gaat ook RTL, om u nog meer identieke beelden te leveren.

Ik doe eraan mee, want ook ik moet brood op de plank hebben: afgelopen vrijdag stond nog een recensie van mijn hand in het Handelsblad van een boek dat inhoudelijk weinig om het lijf had. Iedereen heeft het echter over dat boek – het is namelijk op TV geweest en de Volkskrant heeft er al over geschreven – en dus moest er ook in het Handelsblad een stuk komen. Mijn bespreking van een veel interessanter boek, Frank Holts Lost World of the Gold King, wacht al zes weken op plaatsing.

We zien dat oninteressante informatie, als er maar genoeg aandacht voor is, interessante informatie verdringt. Dat is manipuleerbaar. Terwijl u kijkt naar de herdenkingsdienst voor Mandela, zullen allerlei ondernemingen slecht nieuws naar buiten brengen, want van dinsdag tot en men zondag kraait er geen haan naar.

Ik hoop dat er een krant is die dáár voorpaginanieuws van maakt.