ESSAY - door Fleur Jongepier (Universitair Docent Radboud Universiteit Nijmegen).
De concepten “individu” en “vrijheid” hebben in het digitale tijdperk geen betekenis meer (Yuval Noah Harari). Omdat algoritmes “ons beter begrijpen dan wij onszelf begrijpen, kunnen ze ons manipuleren op manieren die we niet kunnen begrijpen” (Jamie Bartlett). We worden door big tech bedrijven behandeld als een massa “gebruikers” die als een kudde “samengedreven” kan worden (Shoshana Zuboff).
Poeh, poeh, nou, nou, zo kan die wel weer. Wordt de soep werkelijk zo heet gegeten als die wordt opgediend? Jesse Frederik en Maurits Martijn (hierna: team FrederikMartijn) plaatsen in een stuk in de Correspondent terecht de nodige vraagtekens. Online advertenties (dat is waar het de meesten die alarm slaan om te doen is) zijn, stellen zij, de “nieuwe internetbubbel”.
Wordt ons brein “gehijacked”?
Team FrederikMartijn geeft goede reden om te twijfelen aan de effectiviteit van online advertenties en dus ook, zou je denken, aan de ernst van – dat wil zeggen, de morele bezwaren omtrent – online manipulatie. Ik moet eerlijk toegeven: ik ben door het stuk geturned. Aanvankelijk zat ik in het “onze autonomie staat mogelijk (!) op het spel”-kamp, en nu denk ik toch: ja, aan mij zul je toch geen stilettohakken kunnen slijten, hoeveel een algoritme ook over mij weet, en hoe vernuftig de advertenties ook zijn. Plus, de meeste van de belangrijke keuzes die ik in mijn leven maak (wat betreft carrière of sociaal leven) zijn voldoende autonoom. Ik heb bepaald niet het idee dat mijn “brein” in feite “gehijacked” wordt (Harari). Waar hebben we het dus precies over?
Bovenstaande twijfels worden vooral urgent wanneer het gaat over politieke online advertenties. Denk Brexit en Trump. Zoals Garrett Johnson het verwoordt, een van de economen die ooit werkte bij Yahoo! en Google die door team FrederikMartijn werd geïnterviewd: ‘Wat mij frustreert is het magische denken’ (…) ‘Alsof Cambridge Analytica ons brein kan hacken, en we allemaal lemmingen zijn die zo van een klif rennen. We zijn helemaal niet zo machteloos.’
Eens. We moeten ons afvragen of het digitale doemdenken niet het nieuwe wij-zijn-ons-brein-denken is geworden: een nieuwe manier om lekker in een deterministisch mensbeeld te hangen en onze verantwoordelijkheid en autonomie te ontkennen. Dat is potentieel gevaarlijk, we nemen daarmee onvoldoende serieus dat veel mensen redenen en motivaties hadden om, bijvoorbeeld, Brexit te stemmen.
Tot zo ver applaus voor team FrederikMartijn. (Dat is niet cynisch; hun stuk zit in mijn cursus Digitale Manipulatie en Autonomie.) Dan de kanttekening.
Intenties, niet alleen uitkomsten
Na het lezen van hun stuk zou je misschien kunnen denken: waar maken we ons eigenlijk druk om? Online manipulatie werkt toch bijna nooit (behalve tieners die zich waardeloos voelen en zwarte werkloze vrouwen). Overigens lijken me die tieners en werkloze vrouwen reden genoeg om flink te steigeren maar daar gaat dit stuk niet over. Mijn argumentatieve strategie is deze: zelfs als manipulatie in geen enkel geval effectief is, ook bij die tieners en vrouwen niet, dan nog is er reden tot zorg.
Wanneer we het concept “manipulatie” nemen, en met name de vraag wat er moreel problematisch aan is, kunnen we twee perspectieven nemen. We kunnen de problematiek bekijken ofwel vanuit het perspectief van de gemanipuleerde ofwel vanuit de manipulator. Vrijwel iedereen in het publieke debat neemt het eerste perspectief. De centrale vraag die bij dat perspectief hoort, is: welke schade loopt het individu (de gemanipuleerde) op? Ofwel, wat zijn de negatieve consequenties voor het individu (wat betreft welzijn, privacy of vermogen eigen keuzes te maken)?
Wat opvalt: team Harari-Zuboff en team FrederikMartijn nemen hetzelfde perspectief in. Het eerste team denkt dat de schade groot is, de tweede dat het een storm in een glas water is. Alleen als we het eerste perspectief innemen, en vervolgens de Correspondent-afslag nemen, zou eventueel volgen dat we ons niet zo druk moeten maken om online advertenties.
Laten we het nu eens bekijken vanuit het perspectief van de manipulator. Over de vraag wat een manipulator kenmerkt worden boeken vol geschreven (toffe boeken, overigens), maar over het algemeen is een manipulator iemand die een ander als marionet gebruikt en diegene om de tuin probeert te leiden, vaak door sluw in te spelen op bijvoorbeeld emoties en kwetsbaarheiden, om daar vervolgens zelf iets uit te halen.
Harry manipuleert Harriet
Neem Harry. Harry wil dat zijn vrouw Harriet net als hij ook Brexit stemt. Harriet zit zonder baan en Harry en Harriet zitten krap bij kas omdat ze hoge zorgkosten hebben. Al het geld dat normaliter in Europa wordt gepompt gaat de gezondheidszorg in op het moment dat Brexit een feit, weet Harry. Harry weet ook dat Harriet niet overtuigd kan worden door zijn redenen pro Brexit. En dus legt hij op de momenten waarop Harriet het meest kwetsbaar is de Telegraph open op de relevante pagina’s. Ook zegt hij dingen tegen haar als: “Je beste vriend Charles stemt toch ook Brexit?” en: “Rachel is pas echt moedig. Ze was eerst tegen Brexit, maar is nu toch over de heg.”
Ik kan het voorbeeld uitbreiden, maar het is duidelijk: Harry is een manipulator. Maar stel dat het totaal niet werkt. Harriet is een tanker die niet naar links of naar rechts te bewegen is, ze stemt wat ze zelf wil. Laten we voor the sake of argument aannemen dat noch Harriet’s vermogen om zelf keuzes te maken noch haar welzijn wordt aangetast. Harry is ineffectief. Maakt dat zijn gedrag oké?
Nee, natuurlijk niet. Harry heeft de verkeerde intenties. Om het Kantiaans uit te drukken: Harry gebruikt Harriet enkel als middel. Harry gebruikt Harriet in zoverre hij haar als instrument inzet om meer stemmen voor Brexit voor elkaar te krijgen puur omdat dat in zijn eigen voordeel werkt (denkt hij). Hij gebruikt Harriet als middel, omdat hij geen beroep doet op haar vermogen om zelf na te denken, maar sociale druk opvoert en beroep doet op haar kwetsbaarheden. Hij gebruikt haar enkel als middel omdat hij haar niet om toestemming heeft gevraagd haar vermogen tot reflectie in de wind te slaan (we behandelen elkaar zo vaak als ‘ding’, wat prima is zolang de ander dat weet en oké vindt).
Het moge duidelijk zijn dat Harry symbool staat voor platforms als Facebook en adverteerders die strategieën gebruiken zoals kwetsbaarheden uitbuiten en sociale druk creëren door je te laten zien wat al je vrienden hebben gezegd of geliked.
Misschien heeft team FrederikMartijn gelijk, en is het totaal ineffectief. Maar dat het niet werkt, maakt het nog niet oké.
Verder lezen en kijken:
Yuval Noah Harari werd van de week door Adriaan van Dis geïnterviewd bij DWDD.
Dit artikel verscheen eerder op Bij Nader Inzien.
Reacties (31)
Hm, vind het voorbeeld niet echt overtuigend: waarom mag Harry Harriet niet overtuigen van zijn idealen? Hij zet daarbij meer en intelligentere middelen in dan doorsnee is, maar gaan die dan een grens over? Vind de schrijver het nog steeds een probleem als het issue niet brexit is maar de vraag of er zonnepanelen op het dak mogen?
De een zijn overtuigen is de ander zijn manipuleren.
@1
Volgens #0 in elk geval wel:
En daar ben ik het wel mee eens. Zou jij het geen probleem vinden als iemand je mening probeert te beïnvloeden met stiekeme manipulatieve spelletjes?
Mijn idee van een gezond democratisch debat is dat je dat met open vizier voert, en met inhoudelijke argumenten.
@2: Dus een krant op tafel leggen voor je partner met daarin een volgens jou goed stuk dat jouw mening ondersteunt is een manipulatief spelletje, maar een link tussen kanker en glyfosaat suggereren in een artikel moet kunnen?
De grens tussen manipuleren en overtuigen is dun; als het een zaak is die je aan het hart gaat heiligt het doel al snel de middelen.
Wat mij betreft moeten we zeker grenzen stellen aan manipulatie, maar niet te hysterisch, anders komt de vrijheid van meningsuiting in het gedrang.
De dingen die Harry in het voorbeeld doet zijn wat mij betreft fair game. Zolang hij geen druk uitoefent en zijn vrouw het stemmen gaat beletten bijvoorbeeld lijkt me dat prima.
@3
Misschien even lezen wat er echt staat?
Die discussie ga ik hier niet overdoen en zeker niet op basis van een karikatuur van wat ik er eerder over heb gezegd.
Een boodschap verkondigden is als een evangelie verkondigen. Het werkt het beste als je er zelf in geloofd 100%. Jezelf overtuigen is minstens zo belangrijk als die ander..
Manipulatie is gevaarlijk. Je kan de reputatie krijgen als manipulator en voor je het weet ben je verder van huis.
In marketing wordt natuurlijk al sinds jaar en dag gebruik gemaakt van psychologie. Dat is nog tot daaraan toe, al leidt dat ook nogal eens tot onwenselijke excessen, zoals aanbod dat vraag creëert met overconsumptie tot gevolg, maar goed, dat is hier niet de kwestie.
Het probleem is dat dataverzameling en de bijbehorende algoritmes die aan microtargeting doen, zo’n grote vlucht hebben genomen dat psychologische manipulatie tot in de puntjes is geperfectioneerd. En let wel, het zijn uiteraard vooral de wat labielere (ik weet ff geen nettere term) types die getarget worden. Dát is het probleem.
@4: Slim toch van Harry? Als jij iemand wil overtuigen van jouw standpunt dan is het handig dat te doen op het moment dat iemand daar het meest voor open staat.
Waar het mij om gaat is dat het in theorie allemaal zo overzichtelijk lijkt, maar dat het in praktijk zo simpel niet ligt. In een opinieartikel een link leggen tussen kanker en glyfosaat zonder erbij te vertellen dat het wetenschappelijk bewijs op z’n best onduidelijk is, is ook een vorm van manipulatie, een zeer algemeen voorkomende natuurlijk, vrijwel iedereen laat wel eens informatie weg die even niet goed uitkomt. Ik betwijfel dus ten zeerste of jij manipulatie als in het voorbeeld van Harry in het echte leven wel herkent, zeker niet als het voor een zaak is die waar je positief over bent.
Omdat intenties moeilijk te bewijzen zijn, lijkt het mij met Karin nuttiger om het op de uitkomsten te houden, en dus grenzen te stellen die kwetsbare mensen beschermen.
@7
Je kunt dat voorbeld wel blijven verdraaien, maar daar wordt je argumentatie niet overtuigender mee.
Dus je verplaatst nu de doelpalen maar. Ik heb nergens beweerd dat het overzichtelijk is, of zwart-wit en volgens mij doet #0 dat net zo min.
Ik herhaal: die discussie ga ik hier niet overdoen, zeker niet op basis van een versimpeling van wat ik daar al over heb gezegd.
Waar slaat dat nou weer op? Ik heb nergens beweerd dat ik het wel of niet herken en bovendien is dat helemaal niet relevant voor het oordeel dat je erover zou kunnen hebben.
Ik heb nergens het tegendeel beweerd. Het gaat niet om intenties, het gaat om hoe iemand een ander probeert te overtuigen, met open vizier of met slinkse trucs.
Dat zou tot op zekere hoogte kunnen. Maar volgens mij ben jij nu degene die net doet of het allemaal heel overzichtelijk is. Dit klinkt in elk geval veel simpeler dan het in mijn ogen in werkelijkheid is.
Volgens mij ben jij vergeten waar de doelpalen staan. In mijn #1 benoem ik al dat wat de een manipuleren vindt, dat de ander dat doet omdat hij wil overtuigen, een groot grijs gebied dus.
Het is overigens tekenend voor ons meningsverschil dat jij vind dat ik het voorbeeld verdraai. Dat doe ik niet, ik respecteer de feiten uit het voorbeeld. Het enige wat ik doe, is er een andere lading aan geven, ik gebruik andere woorden om dezelfde gebeurtenissen te beschrijven. Zoals in het echte leven heel vaak gebeurt.
En het is nuttig om dat te doen. In feite manipuleert de schrijver ons door het gedrag van Harry in een negatieve context te plaatsen. Jij gaat daar zonder meer in mee.
Het is jammer dat je het niet over het glyfosaat voorbeeld wil hebben, het is een fraai voorbeeld van misleiding. Juist omdat het gebeurt voor een belang waar je sympathiek tegenover staat.
Het is tekenend voor hoe jij discussieert dat jij mijn feitelijke constateringen afdoet als mijn mening. Het voorbeeld heeft het over het openleggen van een krant op het moment dat Harriet het meest kwetsbaar is. Dus niet wanneer zij er het meest voor open staat, zoals jij in #7 beweert.
Nee, je blijft dat ene voorbeeld verdraaien om te ontwijken waar het werkelijk om gaat. Het voorbeeld is namelijk, met de andere voorbeelden, bedoeld om een patroon te illustreren. Een patroon waarin iemand een ander probeert te beïnvloeden met slinkse spelletjes. Zelfs al zou je het voorbeeld ongelukkig gekozen vinden, dan zou je best nog kunnen begrijpen wat #0 ermee duidelijk probeert te maken.
Het gaat hier om het onderscheid tussen een open, inhoudelijke discussie en slinkse manipulatieve spelletjes. Dat dat onderscheid niet altijd helemaal duidelijk is wil nog niet zeggen dat het totaal niet bestaat.
Ik heb toch al gezegd dat ik heus wel snap dat het niet zwart-wit is. Wat moet ik hier dan nog mee?
Ik heb het al druk genoeg met je te wijzen op allerlei beweringen die je me in de mond legt terwijl ik ze niet heb gedaan in deze draad. Ik heb geen enkele behoefte om daar dan ook nog eens hetzelfde gedoe uit een andere draad bij te halen.
@10:
Dat is een ander frame voor hetzelfde. Harry wil de mening van Harriet veranderen, en hij zoekt naar het moment dat de kans het grootst is dat ze dat ook doet. Je gebruikt ‘kwetsbaar’ als je Harriet ziet als slachtoffer, heb je meer sympathie voor Harry dan kan je ook ‘open staan voor’ gebruiken.
De een zijn ‘slinkse spelletjes’ is de ander zijn overtuigingstechniek. Het gaat erom, blijft je voorbeeld overeind als je het minder beladen framet?
Dit is een onderscheid dat de werkelijkheid niet goed beschrijft, omdat de realiteit er meestal tussenin ligt. De schrijver vindt blijkbaar dat de grens moet liggen bij het gedrag uit het voorbeeld, ik denk dat je dan in feite normaal gedrag gaat problematiseren. Het anderen willen overtuigen van iets is volstrekt normaal en noodzakelijk, en dat je daarbij strategisch, resultaatgericht te werk gaat ook.
Ergens ligt natuurlijk een grens, en in het geval van bedrijven die willen dat mensen hun geld gaan uitgeven moet die strak bepaald en gehandhaafd worden. Algoritmen vormen daarbij een nieuwe uitdaging. In het gedrag van Harry richting Harriet zie ik niets wat niet door de beugel kan. Ik kan me allerlei informatie voorstellen over het voorbeeld voorstellen die dat doet veranderen, maar die staat er dus niet.
@11:
En jij durft woorden in de mond te namen als ‘frame’?! Wat Hans Custers zegt staat letterlijk zo in de tekst van #0, maar is bovendien ook in de context gewoon zo bedoeld. Kun jij wel er van alles zelf bij verzinnen hoe dat op jouw overkomt, maar dat is pure fantasie. Ik denk dat je eens moet aankloppen op het grachtenpandje van het FvD, want daar kunnen ze dat soort verdraaiders wel waarderen in campagnetijd.
@11
Bullshit. Je snap heus wel dat “kwetsbaar” hier staat voor: gevoelig voor (emotionele) manipulatie. En dat is echt iets heel anders dan open staan voor inhoudelijke argumenten.
Wat je met je andere framing aantoont is vooral dat er makkelijk rationalisaties te bedenken zijn voor manipulatief gedrag. Maar een rationalisatie is niet hetzelfde als een legitiem excuus. Om dat maar even duidelijk te maken: extreem kwaadaardige manipulatieve types lopen in het algemeen niet over van zelfinzicht. Ze zullen zich dus niet of maar beperkt bewust zijn van de kwaadaardigheid van hun gedrag, omdat ze er allerlei rationalisaties voor hebben. Maar dat betekent niet dat het gedrag niet kwaadaardig is.
In de meeste gevallen ligt het natuurlijk subtieler. Maar ik heb nu al een keer of 3, 4 gezegd dat ik dat heus wel snap, dus ik begrijp niet goed waarom je daar maar over door blijft gaan.
Het gekozen voorbeeld mist de spanning die het zou moeten hebben.
Stel Harry en Harriet wonen in de VS en Bernie Sanders is de favoriete kandidaat van Harriet;
Stel het is november 2020 en Mike Bloomberg de Democratische kandidaat is geworden, maar Harriet kan het niet opbrengen om op Mike te stemmen vanwege ook een omstreden reputatie. Weliswaar in de ogen van Harriet minder erg dan Trump, maar ze is teleurgesteld (geen Bernie) en wil niet op Mike stemmen stemmen.
Is het geoorloofd van dat Harry haar overhaalt om toch om de democraat te stemmen?
@14
Zucht. Het gaat er helemaal niet om dat het niet toegestaan zou zijn om iemand ergens van te overtuigen. Het gaat om de manier waarop. Of je het wel of niet eens bent met het standpunt van de Harry of Harriet uit het voorbeeld doet er helemaal niet toe.
Dat is jouw invulling, er staat nergens dat Harriet hierin anders is dan de gemiddelde mens. Kijk nou eens wat Harry concreet doet in plaats van het hele plaatje in te willen vullen. Vraag je af of het voorbeeld ook nog werkt als het om een ander onderwerp gaat, of als het Harriet is die Harry wil beïnvloeden.
@12: Waar Hans (en jij blijkbaar ook) de interpretatie van de auteur voor het gedrag van Harry kritiekloos overneemt, kijk ik naar wat Harry feitelijk doet. En dan vind ik het voorbeeld niet zo overtuigend.
De auteur bedenkt een voorbeeld van manipulatie, en kiest dat zo dat onze sympathie bij Harriet ligt, en niet bij Harry. Bijvoorbeeld door het onderwerp brexit te nemen, en Harry een mening toe te dichten die wij onzinnig vinden. Maar dat is allemaal irrelevant, het gaat erom wat Harry concreet doet om Harriets mening te veranderen.
Wel ironisch dat je blijkbaar manipulatie heel erg vind, maar de manier waarop het artikel de lezer manipuleert niet herkent.
(overigens probeert de auteur ongetwijfeld ter goeder trouw met een voorbeeld te komen van iemand die manipuleert. Ik vind het alleen niet erg overtuigend).
@15:
Precies. En is wat Harry feitelijk doet nu zo erg?
De volgende opzichtige verdraaiing. Nee, er wordt nergens beweerd dat Harriet hier anders dan de gemiddelde mens. Ook niet door mij. Je verzint hiermee gewoon weer een nieuwe afleidingsmanoeuvre.
Het punt van het voorbeeld is niet dat Harriet kwetsbaarder is dan anderen, maar dat Harry een moment kiest waarop zij het meest kwetsbaar is.
Zie #15
En jawel hoor, daar worden me weer eens wat woorden in de mond gelegd.
Het lijkt me wel verstandig om het hier maar even bij te laten.
Volgende week: Cerridwen’s gastblog over hoe ‘gaslichting’ toch echt het probleem van het zogenaamde slachtoffer is.
Ipv kwetsbaar zou je ook ontvankelijk kunnen noemen. Wat is het nut van je boodschap vertellen als het niets teweeg brengt?
Voor een stelletje zal het fijn zijn om op één lijn te zitten. Daarom snap ik die Harry wel. Twee opvattingen daar slaapt de duivel tussen (of zoiets). Dus ik denk dat hij het ook doet om de relatie te redden. Harry heeft het beste met iedereen voor.
@0. Harry houdt de kaarten, zoals bij een pokerspel voor zich*.
@7. Men kan beter geen glyfosaat gebruiken, want men kan er/ sommigen kunnen er misschien kanker van krijgen.
Wat kies JIJ dan? ik vraag het JOU persoonlijk!
Ermee doorgaan is de zaak als onbelangrijk, als een kleinigheid zien. Of heb je aandelen?
Stoppen is verstandig.
Zoals ook stoppen met roken verstandig is.
*idem Monsanto/Bayer.
Gottegot wat is deze discussie ontspoord. Het is natuurlijk niet verboden of zelfs onwenselijk om iemand te proberen te overtuigen. Het gevaar zit ‘m in desinformatie in combinatie met de wetenschap dat iemand op een bepaald, kwetsbaar punt in zijn leven staat. Het is bewezen dat mensen in stress-situaties minder goed in staat zijn om rationeel te denken. Het is sowieso een feit dat we vaak, op basis van gevoel, in een split second een besluit nemen, en die achteraf rechtvaardigen.
Daar wordt op smerige wijze gebruik van gemaakt, met behulp van leugens en verdraaiingen, en dat is gewoon in alle opzichten kwalijk.
Ik snap cerridwen wel. Het voorbeeld over Harry is nogal kinderlijk en gericht op jonge ontvankelijke mensen (al zou het me niet verbazen als de docent zelf ook de leeftijd des onderscheids nog niet heeft bereikt). Maar al met al is haar voorbeeld ( hoewel niveautje jeugdjournaal) wel duidelijk.
Het morele punt dat ze maakt vind ik verder niet heel boeiend. Bedrijven zullen consumenten trachten te beinvloeden zolang ze daar geld mee verdienen. Of deze beïnvloeding succesvol is of niet, lijkt mij een ander vakgebied dan dat van de vakdocent in kwestie, die blijkbaar in heeele kleine hapjes wat wil bijbrengen over de filosoof Kant.
Er is een boekje met de titel; ‘manipuleren kun je leren’. Waarom zou je jezelf manipuleren aanleren? Terecht wordt in dat boekje opgemerkt; iedereen doet het, bewust of onbewust! Ik denk dat deze constatering terecht is. Ik geloof niet dat de menselijke aard, de psychologie van de mens de afgelopen 100.000 jaar veel veranderd is, de omstandigheden wel, ook de afspraken die we met elkaar hebben gemaakt. Zo hebben we met elkaar afgesproken dat we elkaar niet meer elkaars koppen in elkaar slaan om je eigen doelen te bereiken. Zeer vooruitstrevende gedachte, maar ik zie toch dat het menselijk instinct achterloopt, dat de aard van de mens altijd weer middelen zoekt om de eigen doelen te bereiken. Terug naar die mooie progressieve gedachte, sinds dat we besloten hebben om het fysieke lichaam ongemoeid te laten in de strijd om het individu te disciplineren, doen we dit nu met ‘zachte hand’, disciplineren van de geest. goed, de martelwerktuigen uit de Middeleeuwen, de wreedheid ervan, spreekt voor de verbeelding, wie zegt mij echter dat over 200 jaar men met dezelfde afschuw over ons handelen zal oordelen?
Sapere aude, heb de moed om zelf na te denken (mijn vrije vertaling, betekenisduiding). Kant, gebruik een mens niet als middel maar als doel in zichzelf. Een progressieve gedachte die recht doen aan terminologie van het individu, zelfbeschikking, autonomie, wils bekwaamheid, vrijheid, zelfontplooiing, zelf doelen in het leven bepalen, al dat soort zaken. Mooie gedachte waar we denk ik nog niet aan toe zijn omdat we nog steeds worden beheerst door onbewuste instincten, die tribaal van aard zijn, tegen het individu gericht zijn, instincten die zich verhullen in het spreken, verhullen in de zin dat ze er niet zijn in het spreken, een spreken dat buiten de natuurlijke orde staat, een wijze van spreken waarvan de wanstaltigheid is af te lezen aan de filosofie van Hegel’s objectieve geest, een geest dat fulmineert tegen het natuurlijke leven zelf. Een objectieve geest, dat de wereld verdubbeld, een geest dat buiten de natuurlijke orde staat, waarvan tekens zoals objectiviteit, a priori, werkelijkheid, onnatuurlijk handelen, metafysica, de betekenisinhoud van mens ons een plekje buiten het dierenrijk verschaft, buiten de natuurlijke orde verschaft. Het zijn echter de instincten dat over goed en kwaad spreekt, rationalisatie van het instinct, dat gericht is op eigen doelen. een instinct dat gericht is op eigen belang. Een instinct dat ons de illusie verschaft dat we op een hoger plan staan als het instinct zelf.
Manipulatie is al zo oud als de tijd dat we vuur zijn gaan beheersen, maar eigenlijk zo oud als er leven is. Het fysieke lichaam is namelijk zelf het product van manipulatie in de zin dat in de strijd om het bestaan het leven in het lichaam zichzelf een lichaam van materie buiten het lichaam verschaft. De evolutie van het leven heeft echter verschillende manieren gevonden om dat te doen. De mens is daar het product van. We doen wat de natuur al 3.500.000.000 jaar doet. Maar een objectieve geest dat tegen de natuur fulmineert ziet de eigen natuur niet meer, maar plaatst ook goed en kwaad buiten de natuur zelf, tilt het naar een hoger plan, tilt het buiten de natuurlijke orde. Zo kan het ook manipulatie naar eer en geweten rechtvaardigen. De mens is een manipulatief dier dat controle, beheersing en exploitatie van omgeving en de ander nastreeft. Verschillende motieven spelen daarin een rol. Machtswellust, wantrouwen jegens het individu, kuddevorming als vorm van macht, de gestoorde dat gedisciplineerd moet worden, de imaginaire orde dat de boel bijeen moet houden, de linkse kerk, de rechtse kerk, de christelijke kerk, de islamitische kerk, de (pseudo) wetenschappelijke kerk, de Verlichtingskerk, de economische kerk, allemaal imaginaire ordes die in het denken gegenereerd worden, maar niet als object buiten het denken staat. Manipulatie van het Zelf omdat het gehoor blijft geven aan het tribale instinct. Want wat blijft er over als al deze imaginaire ordes wegvallen, er niets meer is waar identiteit aan ontleent kan worden, niets buiten het zelf is dat aanspreekt tot lotsverbondenheid, tot verbinding? Dan moet alles uit jezelf komen, Kants doel-in-zichzelf-worden. Existentiële angst dat vervolgens op de ander wordt geprojecteerd en de kudde weer bijeen wil houden met alle vormen van motieven uit eigenbelang.
De mens is een manipulatief dier. Sapere aude, dat is voor deze mens nog veel te hoog gegrepen. Veel te hoog gegrepen zelfs.
@18:
Je selecteert selectief, en je gaat dan mij betichten van verdraaiing? Het is een reactie op jou, wanneer je beweert dat ‘kwetsbaar’ betekent ‘gevoelig voor emotionele manipulatie’. Om met jouw woorden te spreken, dat staat er niet.
Het punt is dat ‘kwetsbaar’ voor het voorbeeld niet ter zake doet en ook vervangen kan worden door andere woorden, zonder dat de feiten veranderen. Blijkbaar ben jij het daar niet mee eens, maar ga dan wel in op wat ik zeg, in plaats van mij uit context te citeren en daar boos op te worden. Zo schiet het niet op.
@25 ok vervang kwetsbaar dan door de woorden ‘niet kwetsbaar’. volgens jou veranderen daardoor de feiten niet.
lol
@26: ‘Kwetsbaar’ door ‘niet kwetsbaar’ vervangen, is taalkundig onzinnig. ‘Minst kwetsbaarst’ zou wel kunnen, en dat verandert de feiten wel degelijk want dan kiest Harry een ander moment om Harriet te overtuigen. Er zijn wel synoniemen voor ‘kwetsbaar’ die de feiten niet veranderen.
Mijn conclusie dat het voorbeeld niet zo overtuigend is, verandert daardoor inderdaad niet.
@25
Ik heb mijn woordenboek er maar eens bij gepakt:
Er staat niet iets als: open voor tegenargumenten of discussie. Omdat het dat ook helemaal niet betekent.
Je bewering dat je een woord kunt veranderen door iets heel anders en dat de feiten dan niet veranderen is en blijft bullshit.
Dat de interpretatie die Harry heeft anders kan zijn bestrijd ik helemaal niet. Dat hij er waarschijnlijk de beste bedoelingen mee heeft evenmin. Maar dat maakt een patroon – want dat is nog zo’n punt dat je maar blijft negeren, het voorbeeld van die krant is onderdeel van een patroon en dat maakt #0 ook duidelijk – van manipulatie niet minder kwalijk.
En nu ben ik er echt klaar mee.
@28: het is jammer voor jouw woordenboek, maar de betekenis in jouw woordenboek is niet de betekenis van ‘kwetsbaar’ in #0.
Hier wordt ‘kwetsbaar [voor]’ gebruikt in de betekenis ‘gevoelig [voor]’. En het is ook niet Harriet die hier kwetsbaar is, maar haar mening.
Ten eerste verander ik het woord niet in iets heel anders, maar in een synoniem dat een andere emotionele lading heeft. Ten tweede kan je een gebeurtenis met dezelfde feiten wel degelijk beschrijven in totaal andere woorden, dat is nu juist de definitie van framing.
Het gaat er mij juist om dat ik het feitenpatroon uit het voorbeeld niet kan zien als problematische manipulatie/beïnvloeding (het is maar net hoe je het wil framen).
(In feite is Harry hier een groter slachtoffer van manipulatie dan Harriet, want hij valt voor de manipulatieve desinformatie van de brexit campagne. Maar dat terzijde).
@29
Goed nog één laatste keer dan. Citaat uit #0:
Citaat van jou:
Je beweert diametraal het tegenovergestelde van #0, verzint er dan weer wat bij om het recht te breien en doet vervolgens net alsof het hetzelfde is. Het is een en al hineininterpretierung.
En dat begint erbij dat je het voorbeeld niet als voorbeeld beschouwt. Je doet net alsof het een subjectieve interpretatie is van een (fictief) voorval, in plaats van een accurate beschrijving. Alsof #0 de situatie die ze zelf heeft bedacht niet objectief zou kunnen beoordelen, of niet goed zou beschrijven. Dat slaat echt nergens op.
De situatie in een voorbeeld is zoals die wordt omschreven. Altijd. Als je woorden verandert door woorden met een andere betekenis (of zelfs een andere lading), of er dingen aan toevoegt, wordt het een ander voorbeeld. Hoe hard je dat ook blijft ontkennen.
I rest my case.
Afijn. Dat het rechtse smaldeel van onze samenleving geen been ziet in stevige manipulatie wisten we al natuurlijk. Zoveel mogelijk leugens en halve waarheden over de mense uitstorten en op een gegeven moment weet niemand meer precies waar het om gaat.
Ik weet ff niet meer waar, maar ik las vandaag een artikel over een Amerika-correspondent die zich een tijdje heeft begeven in het Trump-aanhangers-kamp. Zelfs hij begon op een gegeven moment aan de waarheid te twijfelen.